کمبود اسید فولیک در بارداری، چه عوارضی در پی دارد؟

فولات ویتامین B۹ است محلول در آب بوده (لذا در اسهال و استفراغ دفع فولات داریم) و به صورت طبیعی در غذاهایی مثل جگر گوساله، سبزیجات برگی سبز (اسفناج) حبوبات، لوبیا، نخود موجود است. برای تقسیم سلولی طبیعی و نرمال فولات مورد نیاز است.
ولی اسید فولیک فرم سنتیک (ساختنی) فولات است که به صورت قرص مکمل تولید می‌شود و راحت‌تر در دسترس سلول قرار می‌گیرد و هضم آسان‌تری هم دارد، در حالی که در مورد فولات بسته به خام یا پخته پودن، نحوة پخت، همراهی با غذاهای دیگر و عوامل فردی مثل جذب و دفع میزان در دسترس سلول قرار گرفتن متفاوت است.

علل فقر فولات
۱- عمدتاً نرسیدن این مواد به بدن است
2- مصرف بعضی از دارو مثل فنی‌توئین (ضد صرع) و سولفا سالازین
۳- بیماری‌های زمینه‌ای مثل اختلال جذب‌ها مثلا در بیماری سلیاک یا کرون
4- جراحی‌هایی که قسمتی از روده برداشته می‌شود و یا میانبر زده می‌شود.

عوارض کمبود اسید فولیک
۱- اگر کمبود خیلی شدید باشد که معمولا شایع نیست، کم‌خونی مگالوبلاستیک می‌دهد که گلبول‌های قرمز درشت و بزرگ می‌شوند.
2- ایجاد زمینه برای بیماری قلبی عروقی: کسانی که هموسیستئین در خونشان بالا است مستعد بیماری قلبی عروقی‌اند و اگر این افراد اسید فولیک و ویتامین B6 و B12 مصرف کنند هموسیستئین خونشان پائین می‌آید و خطر این بیماری قلبی عروقی را کاهش می‌دهد هموسیئین بالا همچنین استئوپورز و دمانس هم می‌دهد (زوال عقل).
۳- کانسر: کمبود فولات منجر به تولید نابجای DNA می‌شود و با کم کردن دسترسی به اسید آمینه متیونین و تداخل با متیلاسیون طبیعی DNA منجر به سرطان‌زایی می‌گردد.

مزایای مصرف اسیدفولیک در حاملگی
مزایای مصرف اسیدفولیک در حاملگی عمدتاً پائین آوردن شانس اختلالات بسته شدن سیستم عصبی نخاعی است ولی در جلوگیری از مسمومیت حاملگی، جلوگیری از زایمان زودرس و جلوگیری از اختلال رشد جنینی هم موثر است و شانس کانسرهای بچگی، اوتیسم و تاخیر در حرف زدن را هم کاهش می‌دهد.
آیا لازم است خانم‌هایی که تصمیم به بارداری دارند اسید فولیک مصرف کنند، بله حتماً چه مدت قبل از حاملگی لازم است و تا کی ادامه دهند؟
حداقل یک ماه قبل از حامله شدن باید اسید فولیک دریافت کرده باشند و نیز ادامه دهند تا پایان سه ماهگی حاملگی. در مواردی لازم است که تا آخر حاملگی مصرف شود مثل کسانی که در حاملگی داروی ضد تشنج والپروات و کاربامارپن می‌خورند و یا سولفاسالازین دریافت می‌کنند.
مقدار مصرف دارو چقدر باشد؟
میزان مصرف داروی اسید‌فولیک به این بستگی دارد که خانمی که تصمیم دارد حامله شود در رده‌بندی کم‌خطر- پرخطر یا با خطر متوسط از لحاظ کمبود اسید فولیک قرار می‌گیرد.

پر خطر یعنی خانم‌هایی که
۱- سابقه زایمان فرزندی با نقض بسته شدن سیستم عصبی مهره‌ای یا آنانسفالی داشته‌اند.
2- کسانی که داروی ضد صرع کاربامازپین - والپروات مصرف می‌کنند
۳- چند قلویی به این افراد از قبل از حاملگی روزانه ۵ میلی‌گرم اسیدفولیک می‌دهیم و حداقل تا ماه سوم ادامه می‌دهیم به افراد گروه ۲ تا آخر حاملگی روزانه ۵ میلی‌گرم را می‌دهیم.
در این افراد اسید‌فولیک توانسته شانس ناهنجاری بسته شدن مهره‌ها را تا 70درصد کم کند. به گروه 3 هم باید بیشتر از یک قلویی اسید فولیک داد.

خانم‌های با ریسک متوسط
افراد دیابتی وابسته به انسولین (تیپ ۱) چاق و به ویژه کسانی که BMI ۳۵ به بالا دارند وجود اختلال در بسته شدن مهره در فامیل درجه ۲ و ۳ و کسانی که اختلال جذب دارند یا داروی ضد فولات می‌گیرند مثل سولفاسالازین یا فنی‌توئین یا متوترکسات این افراد باید روزانه ۰/۸-۰/۴ میلی‌گرم مصرف کنند.
اگر خانمی چند تا از عوامل ریسک متوسط را با هم داشت مثلا هم چاق بود و هم خواهرش مبتلا به ناهنجاری‌ بسته شدن مهره‌ای بود باید 5 میلی‌گرم را مصرف کند.
در خانم‌های با ریسک کم هم توصیه می‌شود که حتماً روزانه ۰/۴ میلی‌گرم را از قبل از حاملگی دریافت کنند چون ۹۵ درصد زنانی که بچه با نقص مهره‌ای زائیده‌اند بدون سابقه بوده‌اند و داروی ضد تشنج هم نمی‌خورده‌اند یعنی پرخطر نبوده‌اند.
از آنجائی که بعضی از افراد در معرض حاملگی ناخواسته هستند بهتر است به زنان در سن باروری که روش ضد حاملگی مطمئنی ندارند نیز توصیه به مصرف اسید فولیک کنیم.
زمان مصرف اسید فولیک به دلخواه فرد است می‌تواند هر ساعتی در شبانه روز آن را میل کند.

غذاهای غنی از فولات کدامند؟
100 گرم جگر گوساله پخته شده 185 میکروگرم فولات دارد.
نیم فنجان لوبیا چشم بلبلی پخته شده ۱۰۵
نیم فنجان اسفناج پخته یا خرده شده 100
یک فنجان اسفناج خام ۶۰
4 عدد (ساقه9 مارچوبه پخته شده) 85
نیم فنجان نخود فرنگی منجمد یا پخته ۵۰
نیم فنجان کاهو 40
۲ قاشق غذاخوری جوانه گندم خام ۴۰
30 گرم بادام زمینی بوداده 40
۲۰۰ میلی‌لیتر آب گوجه‌فرنگی ۳۵
یک تخم‌مرغ درشت خام تازه 25 میکروگرم فولات دارد.
در پانزده ساله اخیر در کشورهای غربی آرد موجود در نان و ماکارونی را با اسید فولیک غنی می‌کنند.
در ایران هم روی بعضی از کیسه‌های آرد نانوایی ذکر شده که غنی شده‌اند و اسید فولیک اضافه شده است.