زیاد شدن مایع آمنیوتیک، علت چیست؟

پرده های جنینی شامل آمنیون و کوریون اند که جنین را درون کیسه ای حاوی مایع محصور کرده اند. در صورتی که میزان آب اطراف جنین بیش از مقدار طبیعی شود به آن پلی هیدرآمنیوس می گویند.
زیاد شدن مایع آمنیوتیک یکی از شایع ترین اختلالات بارداری است که نباید نسبت به آن بی توجه بود.

مقدار طبیعی مایع آمنیوتیک چقدر باید باشد؟
زیاد شدن مایع آمنیوتیک به معنای قرار گرفتن اندکس مایع آمنیون رو صدک ۹۵ (ستون اول سمت چپ) است. به عنوان مثال یک جنین ۲۰ هفته زمانی دچار پلی هیدرآمنیوس است که اندکس مایع آمنیون ۲۱ سانتی متر باشد یا در یک جنین ۳۵ هفته زمانی مقدار مایع آمنیوتیک زیاد تلقی می شود که اندکس مایع آمنیون ۲۴ سانتی متر باشد.

علل زیاد شدن مایع آمنیوتیک:

اگر چه همیشه نمیتوان علت ایجاد کننده پلی هیدرآمنیوس را تشخیص داد و توجیهی برای زیاد شدن مایع آمنیوتیک یافت اما برخی ناهنجاری ها و بیماری ها می توانند مسبب آن باشند که در این مقاله به مهمترین علل اشاره شده است.
- ناهنجاری های دستگاه عصبی: در موارد ناهنجاری های مغز و نخاع مثل آننسفال یا نقایص ستون مهره های جنین، افزایش مایع آمنیون شایع است. تراوش مایع از مننژهای عریان و تحریک مراکز نخاعی فاقد پوشش علت زیاد شدن مایع آمنیون در این جنین هاست.
- ناهنجاری های دستگاه گوارش: در جنین های مبتلا به آترزی مری زیاد شدن مایع آمنیون بدیهی است. در یک جنین سالم مایع آمنیون به طور مداوم توسط جنین بلع می شود و در صورت تشکیل نشدن مری، چرخه حرکت مایع آمنیون مختل شده و مقدار آن اطراف جنین زیاد می شود.
- دیابت مادر: بالا بودن قند خون مادر سبب افزایش قند در جنین می شود که این مسئله یک دیورز اسموتیک ایجاد کرده و منجر به زیاد شدن مایع آمنیون می شود.
- سندروم های ژنتیکی: در برخی از سندروم های ژنتیکی نیز مایع آمنیون زیاد می شود اما این تنها یافته نیست و ناهنجاری ها و اختلالات دیگری نیز در کنار آن دیده می شود.

علائم زیاد شدن مایع آمنیون:
علائم زیاد شدن مایع آمنیون در مادر، به میزان اندکس مایع آمنیوتیک و مزمن یا حاد بودن پلی هیدرآمنیوس وابسته است. بر اساس شدت فشاری که رحم متسع به اعضای مجاور وارد می کند، علائم زیر ممکن است بروز کند:
- تنگی نفس : گاهی در پلی هیدرآمنیوس شدید مادر فقط در حالت ایستاده قادر به تنفس است.
- ادم : رحم متسع باعث فشردگی ورید ها و در نتیجه ادم شده که اغلب در اندام تحتانی و دیواره شکم دیده می شود.
- کاهش حجم ادرار : کاهش ادرار به علت مسدود شدن مسیر حالب توسط رحم بزرگ است که مانع خروج ادرار می شود.

تاثیر پلی هیدرآمنیوس یا زیاد بودن مایع آمنیون بر زایمان:

اتساع غیر طبیعی رحم می تواند روند بارداری را تحت تاثیر قرار داده و منجر به زایمان زودرس شود. پارگی کیسه آب، جداشدگی پیش از موعد جفت و خونریزی غیرطبیعی بعد از زایمان از عوارض بارداری پلی هیدرآمنیوس است.

تشخیص پلی هیدر آمنیوس یا زیاد شدن مایع آمنیون:
در معاینات روتین بارداری افزایش غیر طبیعی ارتفاع رحم و دشواری در شنیدن صدای قلب جنین می تواند نشانه ای از بروز پلی هیدرآمنیوس و افزایش مایع آمنیوتیک باشد اما تشخیص قطعی آن با سونوگرافی و محاسبه اندکس مایع آمنیون است.

در محاسبه اندکس مایع آمنیون، پزشک در حین انجام سونوگرافی به صورت فرضی شکم مادر را به ۴ ناحیه مساوی تقسیم کرده و با حرکت عمودی پروب در هر ناحیه فضایی را که فاقد اندام های جنین و بند ناف است را اندازه می گیرد. مجموع این ۴ اندازه اندکس را تشکیل می دهد.

تدابیر درمانی پلی هیدرآمنیوس:
در اولین قدم ضروری است علت زیاد شدن مایع آمنیون مشخص شود.
- از آنجایی که ناهنجاری های جنینی سهم عمده ای در بروز این اختلال دارند ضروری است سلامت جنین با انجام سونوگرافی سلامت تا حد ممکن تضمین شود.
- با آزمایش قند خون پزشک مادر را از نظر ابتلا به دیابت بررسی می کند. در صورت کنترل قند خون مادر، پلی هیدرآمنیوس نیز بر طرف خواهد شد.
در صورتی که مادر تنگی نفس و دردهای شکمی داشته و به دشواری راه می رود، بستری در بیمارستان توصیه می شود. استراحت در بستر و محدودیت مصرف آب و نمک بی تاثیر است اما میتوان یک دوره درمان کوتاه مدت با داروی اندومتاسین برای مادر آغاز کرد.
کم کردن مایع آمنیون با خروج مایع طی آمنیوسنتز نیز میسر است هرچند که یک درمان موقت برای کاهش علائم مادر است.