کم آبی بدن کودکان، موثرترین راه درمان

جایگزینی مایعات و الکترولیت های از دست رفته تنها درمان مؤثر دهیدراتاسیون می باشد. بهترین رویکرد درمانی برای درمان بیماری دهیدراتاسیون به فاکتورهایی چون: سن، شدت دهیدراتاسیون و عوامل بروز این بیماری بستگی دارد. با این مطلب همرا باشید تا با عوامل کم ابی و موثر ترین روش درمانی ان اشنا شوید.

درمان دهیدراتاسیون در کودکان بیمار

پزشکان توصیه های ویژه ای را برای درمان دهیدراتاسیون در کودکان دارند، لیکن برخی از راهبردهای کلی این درمانها عبارتنداز:

استفاده از محلول هیدراته کننده (او آر اس) خوراکی

می توان در کودکان و نوزادان مبتلا به اسهال و استفراغ و تب، محلولهای هیدراته کننده خوراکی را بکار برد، مگر در مواردی که پزشک استفاده از این داروها را منع کرده باشد. این محلول ها حاوی نسبت های خاصی از نمک و آب هستند و به جایگزینی مایعات و الکترولیت های از دست رفته بدن کمک می کنند. همچنین جذب این محلول ها به دلیل طراحی خاص آنان به آسانی انجام می گیرد. محصولات هیدراته کننده خوراکی در تمامی داروخانه ها و با مارک های مختلف وجود دارند. در صورت بروز علایم کم آبی، می بایست بجای منتظر ماندن تا بدتر شدن وضعیت بیمار به سرعت اقدام به دادن مایعات فراوان به او کرد.اطمینان حاصل کنید که مقادیر کافی از این محلول را به کودک خود داده باشید. پزشک معالج بسته به سن کودک و شدت دهیدراتاسیون، مصرف مقادیر خاصی از این محلول را توصیه می کند، لیکن بر اساس قواعد تجربی خوراندن این مایعات می بایست به آرامی و تا هنگامی ادامه یابند که رنگ ادرار کودک شفاف شود. در صورتی که کودک استفراغ می کند، سعی کنید تا مقادیر کمی از این محلول را در فواصل مکرر به کودک بخورانید (به عنوان مثال هر چند دقیقه یکبار یک قاشق غذاخوری). چنانچه کودک قادر به نگهداری مایعات دریافتی نباشد بهتر است به مدت ۳۰ - ۶۰ دقیقه صبر کنید و سپس مجددا اقدام به دادن مایعات بکنید. بهتر است از مایعاتی استفاده کنید که دمای آنها همسطح با دمای اتاق باشد.

به تغذیه کودک از سینه ادامه دهید

به هنگام ابتلا نوزاد به دهیدراتاسیون به هیچ وجه شیر دادن را قطع نکنید، همچنین علاوه بر دادن شیر از محلولهای هیدراته کننده خوراکی نیز استفاده کنید. چنانچه کودک شما از شیر خشک تغذیه می کند بهتر است تا زمان از بین رفتن اسهال گونه هایی از شیر خشک را انتخاب کنید که فاقد لاکتوز باشند (چرا که در طول اسهال جذب لاکتوز می تواند دشوار باشد و به همین علت منجر به تشدید اسهال می شود). هیچ وقت شیر خشک را بیش از اندازه توصیه شده رقیق نکنید. در چنین مواقعی ممکن است پزشک مربوطه برای مدت کوتاهی مصرف محلول های هیدراته کننده خوراکی را به جای شیر خشک توصیه کند.

از دادن برخی از مواد غذایی و مایعات به کودک خودداری کنید

بهترین مایع برای کودک مبتلا به دهیدراتاسیون محلول هیدراته کننده خوراکی (او آر اس) می باشد، نوشیدن آب معمولی الکترولیت های ضروری را تأمین نمی کند و اگر چه نوشیدنی های ورزشی الکترولیت های از دست رفته را جبران می کنند، ولی این نوشیدنی ها تنها قادر به جایگزینی آن دسته از الکترولیت هایی می باشند که از طریق تعریق از بدن خارج شده اند نه از طریق اسهال یا استفراغ. شیر، نوشیدنی های حاوی کافئین، آب میوه ها یا ژلاتین نه تنها منجر به بهبود اسهال نمی شوند بلکه می توانند علایم اسهال در کودکان را نیز بدتر کنند.

درمان دهیدراتاسیون در بزرگسالان بیمار

در بیشتر بزرگسالان نوشیدن آب فراوان یا سایر مایعات می تواند به بهبود دهیدراتاسیون خفیف تا متوسط ناشی از اسهال، استفراغ یا تب کمک کند. برخی از مایعات خاص نظیر: آب میوه ها، نوشیدنی های گازدار، یا قهوه می توانند سبب تشدید اسهال شوند.

درمان دهیدراتاسیون در ورزشکاران تمامی گروههای سنی

نوشیدن آب خنک بهترین گزینه برای درمان دهیدراتاسیون هایی می باشد که بواسطه انجام تمرینات ورزشی شدید بوجود آمده اند. اگر چه نوشیدنی های حاوی الکترولیت و محلول کربوهیدارت نیز می توانند مفید باشند.

هیچ نیازی به مصرف قرص نمک وجود ندارد (نمک بیش از حد می تواند منجر به هیپرناترمیک شدن دهیدراتاسیون شود، شرایطی که در طی آن نه تنها بدن دچار کم آبی می شود بلکه میزان سدیم موجود در بدن نیز افزایش می یابد). از مصرف نوشیدنی های گازدار نظیر کولا یا سایر گونه های نوشابه های گازدار خودداری کنید.

درمان دهیدراتاسیون شدید

در موارد شدید دهیدراتاسیون، رساندن بیمار به اورژانس ضروری می باشد. در چنین مواردی مایعات و نمک بجای خوراکی به شکل درون وریدی به بیمار تزریق می شود. استفاده از هیدراتاسیون درون وریدی بجای محلول های خوراکی سبب می شود آب و مواد معدنی ضروری با سرعت بسیار بالاتری وارد بدن شود، روندی که در وضعیت های خطرناک و تهدید کننده بسیار مهم و حیاتی تلقی می شود.

پیشگیری از دهیدراتاسیون

مصرف مقادیر فراوانی از مایعات و مواد غذایی سرشار از آب، نظیر: میوه ها و سبزیجات به پیشگیری از بروز دهیدراتاسیون کمک می کند. در اغلب افراد سالم تشنگی یک شاخص مناسب روزانه برای پیشگیری از بروز کم آبی بدن می باشد. علاوه بر نوشیدن آب، با نوشیدن سایر آشامیدنی ها و مصرف برخی از مواد غذایی نیز می توان آب مورد نیاز بدن را تأمین کرد. لیکن به هنگام انجام تمرینات ورزشی نمی بایست منتظر بروز احساس تشنگی شد.

با بروز شرایط خاص، بدن نیاز بیشتری به جذب مایعات خواهد داشت. مواردی نظیر:

- به محض مشاهده علایم بیماری، آب بیشتری بنوشید و یا از محلول هیدراته کننده خوراکی استفاده کنید (منتظر نمانید تا دهیدراتاسیون رخ دهد). اگر چه مایعات ورزشی مرسوم نظیر: لیموناد زنجبیلی (نوعی نوشیدنی شیرین و گازدار) یا سایر نوشیدنی های گازدار خوشایند به نظر می آیند، لیکن این نوشیدنی ها حاوی مقادیر بسیار زیادی شکر و میزان بسیار کمی سدیم می باشند و بنابراین گزینه خوبی برای جبران الکترولیت های از دست رفته بدن محسوب نمی شوند.

- انجام تمرینات ورزشی. بطور کلی بهتر است قبل از انجام تمرینات شدید ورزشی، مایعات زیادی بنوشید. ادرار رقیق که حجم آن زیاد و رنگ آن نیز روشن می باشد شاخص خوبی دال بر وجود آب کافی در بدن محسوب می شود. قبل از انجام تمرینات ورزشی ۱ - ۳ لیوان آب (۰٫۲۵ - ۰٫۷۵ لیتر) بنوشید و با نوشیدن آب کافی در طول تمرینات ورزشی مایعات از دست رفته بدن را جبران کنید و پس از اتمام تمرینات نیز به نوشیدن آب یا سایر مایعات ادامه دهید.به خاطر داشته باشید که نوشیدن بیش از حد مایعات نه تنها منجر به نفخ و ناراحتی می شود، بلکه می تواند منجر به بروز وضعیت بسیار خطرناکی شود که در طی آن سطح سدیم بدن بسیار کاهش می یابد (هیپوناترمی). این وضعیت زمانی رخ می دهد که میزان جذب مایعات بیشتر از دفع آب از طریق تعریق می باشد.

- محیط. در هوای گرم و مرطوب به منظور کاهش دمای بدن و جایگزینی آب از دست رفته از طریق تعریق، به نوشیدن آب بیشتری نیاز دارید. بعلاوه چنانچه پوشیدن لباس های زمستانی در فصل زمستان نیز منجر به تعریق بدن می شود، در این شرایط نیز نوشیدن آب اضافی ضرورت پیدا می کند.هوای گرم داخل خانه می تواند سبب کاهش رطوبت پوست شده و بدین ترتیب منجر به افزایش نیاز روزانه بدن به مایعات شود. ارتفاعات بالاتر از ۲۵۰۰ متر نیز می توانند بر میزان نیاز بدن به آب تأثیر گذار باشند. چنانچه انجام تمرینات ورزشی در هوای گرم منجر به بروز دهیدراتاسیون شده است، بلافاصله به مکان سایه بروید، دراز بکشید و اقدام به نوشیدن آب یا نوشیدنی های ورزشی بکنید.بعلاوه، ورزشکاران جوان می بایست تعلیم داده شوند تا در صورت بروز علایم دهیدراتاسیون بلافاصله مربیان خود را از این مسأله آگاه کنند.

تاثیر فوق العاده آب سیب در درمان کم آبی بدن کودکان

محمدعلی زارعیان درباره تدابیر اسهال و استفراغ کودکان از دیدگاه طب سنتی اظهار داشت: یکی از مواردی که مادر و پدرها مراعات حجم غذا را نمی‌کنند و به خیال خودشان برای جبران مافات شروع به جبران ضعف می‌کنند، اسهال و استفراغ کودکان است.

وی افزود: در زمان اسهال و استفراغ، سیستم هوشمند بدن تصمیم بدن بر عدم نگهداشت غذا و مایعات در دستگاه گوارش است؛ در این مواقع تنها نگرانی از کاهش آب و الکترولیت‌های بدن (به اصطلاح طب سنتی رطوبت‌های اصلی بدن) است و تدابیر هر دو مکتب در اکثر موارد منطق مشترکی دارند.

این عضو انجمن علمی طب سنتی تصریح کرد: پیشگیری از افراط در اسهال و استفراغ بسیار اهمیت دارد تا زمانی که علائم کم‌آبی و ضعف در بدن بروز نکرده است نباید نگران بود البته کودکان نسبت به تغییرات بسیار حساس هستند و نباید تا زمان بروز ضعف یا کم‌آبی صبر کرد.

زارعیان ادامه داد: به دلیل یک استفراغ یا اسهال مختصر نباید تمام خروجی‌های بدن را با توسل به داروها مسدود کرد و به تجربه ثابت شده که بسیاری از کودکان از اسهال و استفراغ مختصر به عنوان پاسخ طبیعی بدن به مواد آزاردهنده دستگاه گوارش، نفع می‌برند.

وی افزود: درمان ساده‌ای که در این مرحله می‌توان به کار برد، «آب سیب» است که هم تامین‌کننده آب و الکترولیت است و هم مقوی معده و بندآورنده استفراغ و اسهال نیز است.

این عضو انجمن علمی طب سنتی تصریح کرد: در مطالعات نیز ثابت شده که مصرف آب سیب می‌تواند در مرحله حاد هم کالری بیشتری نسبت به آب و مایعات حاوی الکترولیت (مثل ORS) به بدن برساند و هم کودکان پذیرش بهتری نسبت به آن دارند البته به این شرط که مصرف مداوم آب‌میوه‌ها خود دلیل اسهال نبوده باشد که خود درمانی دیگر می‌طلبد.

زارعیان خاطرنشان کرد: کاهش بار معده و دستگاه گوارش تا زمان رفع ضعف معده نیز مهم محسوب می‌شود بعضی از والدین به محض بند آمدن اسهال و استفراغ به‌ویژه استفراغ، تمام سعی خود را به پر کردن معده کودک به کار می‌گیرند و این در حالی است که هم مطالعات جدید و هم توصیه‌های طب سنتی بر این نکته اتفاق نظر دارند که معده بعد از بیماری, دوره‌ای از ضعف را طی می‌کند که نیازمند مراعات در حجم و قوام غذاهای ورودی در معده است.

وی یادآور شد: بنابراین شروع غذا خوردن بعد از اتمام علائم بیماری باید با غذاهای سبک و کم‌حجم باشد که تشدیدکننده اسهال نیز نباشند مثلا غذاهای خیلی شیرین یا چرب می‌توانند تشدیدکننده اسهال و مزید بر ضعف معده باشند, حتی غذاها و نوشیدنیهای بندآورنده اسهال نیز اگر در حجم بالا و با سرعت زیاد مصرف شوند, می‌توانند به بازگشت مجدد اسهال کمک کند.