تست آمنیوسنتز در بارداری، اطلاعاتی که باید داشته باشید

تست آمنیوسنتز تستی است که پیش از تولد نوزاد برای اطمینان از سالم بودن جنین با استفاده از بررسی مایع آمنیوتیک (حجم مایع آمنیوتیک|رنگ مایع آمنیوتیک|درمان کاهش مایع آمنیوتیک) انجام می شود. مایع آمونیاک در داخل رحم در اطراف جنین قرار دارد. یکی از دلایل رایج تست آمنیوسنتز، بررسی بیماری های ژنتیکی یا کروموزومی است مانند سندرم داون. در این تست کرومزوم های جنین بررسی می شوند. اغلب اگر جواب غرابلگری مرحله اول در گروه پرخطر میانه درآمد (آزمایش، تفسیر و هزینه غربالگری سه ماهه اول بارداری)، پزشک توصیه به انجام تست آمنیوسنتز می کند.

- آمنیوسنتز بین هفته ۱۶ بارداری تا هفته ۲۰ بارداری انجام می شود. خانم هایی که این تست را انجام می شوند بیشتر در معرض خطر بیماری های ژنتیکی و کروموزومی هستند و احتمال سقط جنین در اثر این تست وجود دارد. دلایلی که تست آمنیوسنتز انجام می شوند شامل:

- برای بررسی عفونت های داخل رحم

- بررسی سلامتی جنین در حالتی که Rh خون شما و جنین یکی نباشد.

- برای بررسی رشد ریه های جنین هنگامی که نیاز به زایمان زودرس باشد. روش های جلوگیری از زایمان زودرس در مقاله ای دیگر ذکر شده است.

تست آمنیوسنتز چگونه انجام می شود؟

- این تست معمولا 20 تا 30 دقیقه طول می کشد. پیش از انجام تست، سونوگرافی برای بررسی جنین و آناتومی او انجام می شود.

- برای انجام تست، باید بر روی تخت دراز بکشید و شکم شما با الکل یا محلول ید تمیز می شود تا احتمال عفونت به حداقل برسد.

- سونوگرافی برای بررسی فاصله مناسب مایع آمونیاک از جنین و جفت می باشد. این عمل 20 دقیقه طول می کشد.

- سپس تحت سونوگرافی، پزشک سوزنی نازک و بلند را وارد دیواره شکم و کیسه آب (علائم پارگی کیسه آب جنین) اطراف جنین می کند. پزشک مقداری مایع آمونیاک خارج می کند.

- خارج کردن مایع تقریبا 30 ثانیه طول می کشد. جنین مایع بیشتری برای جایگزینی تولید می کند.

- ممکن است احساس انقباض و گرفتگی در طول تست داشته باشید. برخی مادرها ترجیح می دهند از بی حسی موضعی استفاده شود اما درد تزریق بی حسی موضعی از تست آمنیوسنتز بدتر است.

- سپس پزشک به ضربان قلب جنین گوش می دهد.

چگونگی آماده شدن برای آمنیوسنتز

اگر قبل از هفته ۲۰ بارداری آمنیوسنتز انجام می دهید، بهتر است مثانه شما در طول مراحل برای حمایت از رحم پر باشد. قبل از ملاقات، مایعات به مقدار زیاد بخورید. بعد از هفته ۲۰ بارداری، مثانه هنگام آمنیوسنتز باید خالی باشد.

پزشک این عمل را توضیح می دهد و از شما می خواهد قبل از شروع مراحل، فرم رضایت نامه را امضا کنید.

در طول مراحل آمنیوسنتز

اولا، پزشک از سونوگرافی برای تعیین محل دقیق نوزاد در رحم استفاده می کند. شما بر روی یک میز معاینه دراز می کشید. پزشک یک ژل مخصوص بر روی شکم شما اعمال می کند و سپس از یک دستگاه کوچک که به عنوان یک مبدل اولتراسوند شناخته می شود استفاده می کند تا موقعیت جنین را روی مانیتور نشان دهد.

سپس پزشک شکم را با یک ماده ضد عفونی کننده تمیز می کند. به طور کلی، بیهوشی استفاده نمی شود. اکثر زنان در طی این عمل فقط ناراحتی خفیفی را گزارش می دهند. با هدایت سونوگرافی پزشک یک سوزن نازک و توخالی را از طریق دیواره شکم و رحم وارد می کند. مقدار کمی مایع آمنیوتیک با یک سرنگ برداشته می شود و سوزن خارج می شود. مقدار مایع آمنیوتیک خارج شده بستگی به تعداد هفته های حاملگی دارد. هنگامی که سوزن وارد پوست شما می شود احساس سوزش می کنید و وقتی که سوزن وارد رحم می شود، احساس گرفتگی می کنید.

بعد از آمنیوسنتز

بعد از آمنیوسنتز، پزشک از سونوگرافی برای تعیین میزان ضربان قلب جنین استفاده می کند. ممکن است پس از آمنیوسنتز، ناراحتی لگن یا گرفتگی داشته باشید. بعد از انجام این عمل می توانید فعالیت عادی خود را از سر بگیرید. با این حال، بهتر است یک یا دو روز از ورزش و فعالیت های شدید خودداری کنید. نمونه مایع آمنیوتیک در آزمایشگاه مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرد. برخی از نتایج در عرض چند روز در دسترس می باشد. سایر نتایج ممکن است تا چهار هفته طول بکشد. اگر موارد زیر را مشاهده کردید با پزشک تماس بگیرید:

- از دست دادن مایع واژن یا خونریزی واژینال

- گرفتگی شدید رحم که بیش از چند ساعت طول می کشد

- تب

- قرمزی و التهاب جایی که سوزن وارد شده است

- فعالیت غیر معمول جنین یا عدم فعالیت جنین

تست آمنیوسنتز چه بیماری هایی را تشخیص می دهد؟

تست آمنیوسنتز برای تشخیص بیماری های زیر انجام می شود:

- تقریبا تمام بیماری های کروموزومی مانند سندرم داون (سندرم داون در بارداری: علت، علائم و درمان)، بیماری سه کروموزومی 13 و 18و بیماری های کروموزومی جنسیتی. این تست بیماری ها را تشخیص می دهد اما شدت بیماری را مشخص نمی کند.

- بیماری های ژنتیکی مانند بیماری سلول های داسی و بیماری فیبروم (فیبروم یا میوم رحم چیست+درمان). در واقع این آزمایش احتمال وقوع این بیماری ها را نشان می دهد.

- نقص لوله های عصبی مانند spina bifida و بی مغزی؛ که با اندازه گیری ماده فتوپروتئین آلفای موجود در مایع آمونیاک انجام می شود.

- تست آمنیوسنتز نمی تواند سایر نقص های ساختاری را تشخیص دهد.

چه عواملی باعث می شود جنین بیشتر در معرض بیماری های ژنتیکی که توسط تست آمنیوسنتز تشخیص داده می شود، قرار بگیرد؟

برخی عوامل شامل:

۱- نتایج بررسی سندرم داون

شما آزمایشی انجام می دهید که نشان می دهد جنین بیش از حد نرمال در معرض خطر بیماری های کروموزومی یا سندرم داون است.

۲- نتایج سونوگرافی

سونوگرافی نشان می دهد جنین نقص ساختاری همراه با مشکلات کروموزومی دارد.

۳- نتایج بررسی حامل

شما و همسرتان حامل بیماری های ژنتیکی مانند کیست فیبروئید هستید.

۴- سابقه شما

شما قبلا فرزندی باردار بودید که سابقه بیماری های ژنتیکی داشته است.

۵- سابقه خانوادگی شما

شما یا همسرتان سابقه خانوادگی در زمینه بیماری های ژنتیکی و کروموزومی دارید.

۶- سن شما

احتمال بیماری کروموزومی در هر فردی وجود دارد ولی با افزایش سن مادر این احتمال بیشتر می شود. به عنوان مثال احتمال سندرم داون در جنین هنگامی که مادر ۲۵ ساله است، یک در ۱۲۰۰ مورد است ولی در هنگامی که مادر ۴۰ ساله است، یک در ۱۰۰ مورد است.

عوارض خطرساز در انجام آمنیوسنتز چیست؟

آمنیوسنتز معمولا بین هفته 16 تا 20 انجام می شود. عوارض ناشی از آمنیوسنتز عبارتند از:

- اگر در طول سه ماهه دوم انجام شود، خطر سقط جنین 0.6 درصد است. اگر تست قبل از هفته 15 بارداری حاملگی رخ دهد، خطر کمی بالاتر است.

- بعضی از زنان پس از انجام جراحی، دچار گرفتگی می شوند.

- بعضی از زنان بعد از عمل مقدار کمی خونریزی واژینال دارند.

- به ندرت، آمنیوسنتز ممکن است مایعات آمنیوتیک را از بدن شما بیرون کند.

- یکی دیگر از عوارض نادر عفونت رحمی است.

- اگر عفونتی مانند هپاتیت C یا HIV دارید، آمنیوسنتز می تواند عفونت را به نوزاد منتقل کند.

در موارد نادر، این آزمایش باعث می شود برخی از سلول های نوزاد وارد جریان خون شما شود. این مسئله مهم است زیرا یک پروتئین به نام عامل Rh وجود دارد. اگر این پروتئین را داشته باشید، خونتان Rh مثبت است. اگر این پروتئین را نداشته باشید، خون شما Rh منفی است. ممکن است Rh شما و نوزاد متفاوت باشد. اگر این حالت باشد و خون شما با خون جنین مخلوط شود، بدن شما ممکن است واکنش نشان دهد، به طوری که نسبت به خون جنین شما حساسیت نشان می دهد. اگر این اتفاق بیفتد، پزشک به شما داروی RhoGAM می دهد (نحوه تزریق آمپول روگام در بارداری). این دارو باعث می شود بدن شما آنتی بادی هایی که به سلول های خون جنین حمله می کنند را تولید نکند.

نتایج آمنیوسنتز به چه معنی است؟

آمنیوسنتز یک آزمایش تشخیصی است که به تشخیص اختلالات کروموزومی، نقص لوله عصبی و اختلالات ژنتیکی با سطح بالایی از دقت (۹۸-۹۹٪) می پردازد. اگرچه احتمال شناسایی بالا است، اما این آزمون شدت این نقایص زایمان را اندازه گیری نمی کند. سطح آلفا فتوپروتئین و سونوگرافی سطح پیشرفته ممکن است در ارزیابی درجه ناتوانی کمک کند.

اگر آزمون نشان دهد جنین مشکل دارد چه کاری باید انجام دهم؟

اگر آزمون نشان دهد جنین مشکل دارد، متخصص با شما در مورد مشکل و نوع درمان یا گزینه های درمان صحبت خواهد کرد. اگر جنین مبتلا به سندرم داون باشد، اطلاعاتی در خصوص تاثیر آن بر جنین در اختیار شما قرار می گیرد. پس از آن باید تصمیم بگیرید که آیا می خواهید بارداری را ادامه دهید یا خیر.

سوالات رایج شما درباره تست آمنیوسنتز

۱- احتمال سقط جنین در تست آمنیوسنتز چقدر است؟

احتمال سقط جنین در اثر آمنیوسنتز خیلی کم است. زیرا درصدی از خانم ها در هر صورت در سه ماهه دوم بارداری با سقط مواجه می شوند و مشخص نیست آیا دلیل سقط آمنیوسنتز بوده است یا خیر. مطالعات نشان میدهد در صورتی که پزشک تجربه کافی داشته باشد احتمال سقط جنین از یک در ۳۰۰ مورد به یک در ۵۰۰ مورد کاهش می یابد.

۲- آیا راهی برای کاهش احتمال سقط جنین در تست آمنیوسنتز وجود دارد؟

از پزشک خود اطلاعات کافی کسب کنید. اگر در طول تست، سونوگرافی انجام شود احتمال ایجاد خطا خیلی کاهش می یابد.

۳- آیا می توان پیش از انجام تست آمنیوسنتز به مشاور ژنتیک مراجعه کرد؟

بله، در واقع بیشتر مراکز به شما مشاور ژنتیک معرفی می کنند و خطرات و مزایای آزمایشات پیش از تولد را برای شما توضیح می دهد. مشاور سابقه خانوادگی شما را بررسی می کند و سوالاتی در خصوص بارداری از شما می پرسد. پاسخ های شما به مشاور اطلاعات کافی در خصوص احتمال در معرض بودن جنین میدهد. مشاور تصمیم میگیرد آیا انجام آزمایشات لازم است یا خیر.

۴- چگونه می توانم برای انجام تست آمنیوسنتز تصمیم درست بگیرم؟

پزشک و مشاور ژنتیک اطلاعات لازم در خصوص مزایا و معایب آزمایش به شما می دهند و شما باید تصمیم نهایی را بگیرید. می توانید در ابتدا آزمایشات غربالگری انجام دهید سپس براساس نتایج تست آمنیوسنتز را انتخاب می کنید. در بیشتر موارد در صورتی که جنین بیماری ژنتیکی داشته باشد در رحم قابل درمان است. بنابراین در صورتی که فکر می کنید جنین مشکلی دارد انجام تست آمنیوسنتز می تواند از آن مشکل جلوگیری کند.

۵- اگر آزمایشات تشخیصی را انتخاب کنم چگونه بین تست آمنیوسنتز و CVS تصمیم بگیرم؟

هر دو تست به شما می گوید جنین مشکل ژنتیکی یا کروموزومی دارد یا خیر.

CVS در هفته بین هفته ۱۰ بارداری تا هفته ۱۳ بارداری انجام می شود بنابراین زودتر می توانید از شرایط جنین آگاه شوید.

از طرف دیگر می توانید پیش از انجام تست تشخیص، از سونوگرافی سه ماهه دوم استفاده کنید. در این صورت تست آمنیوسنتز بهتر است.

شرایط و ملاحظات دیگر نیز بر تصمیم شما تاثیر می گذارند به عنوان مثال اگر فکر می کنید فرزند شما در معرض نقص لوله عصبی است، باید آمنیوسنتز انجام دهید.

در واقع باور بر این است که در تست CVS احتمال سقط جنین بیشتر است اما این مسئله درست نیست در واقع هنگامی که پزشک با تجربه باشد می تواند احتمال سقط جنین را در هر دو تست کاهش دهد.

۶- بعد از تست آمنیوسنتز چه اتفاقی می افتد؟

سعی کنید بعد از تست استراحت کنید. برای یک هفته از نزدیکی جنسی و فعالیت های سنگین خودداری کنید . ممکن است به مدت یک روز احساس گرفتگی عضلات داشته باشید. اگر لکه بینی داشتید یا گرفتگی ها شدید بود یا نشت مایع آمونیاک را مشاهده کردید با پزشک تماس بگیرید. اینها ممکن است علائم سقط جنین باشند. همچنین در صورت تب نیز بلافاصله به پزشک مراجعه کنید زیرا احتمال عفونت وجود دارد.

۷- چه زمانی می توانم نتایج تست آمنیوسنتز را دریافت کنم؟

نتایج بعد از یک یا دو هفته آماده می شود. در این مدت، آزمایشگاه مایع را بررسی می کند و مقدار فتوپروتئین آلفا (اندازه گیریAFP بعد از هفته پانزدهم بارداری) موجود در مایع آمونیاک را اندازه گیری می کند. آزمایشگاه همچنین سلول های جنین را از مایع می گیرد و پس از یک یا دو هفته، وجود بیماری های کروموزومی و ژنتیکی را بررسی می کند.

۸- اگر نتایج تست آمنیوسنتز وجود مشکل در جنین را نشان دهد چه کاری انجام دهم؟

اگر مشکلی وجود داشته باشد می توانید با مشاور ژنتیک صحبت کیند و اطلاعات کافی دریافت کنید. برخی خانم ها تصمیم می گیرند به بارداری ادامه ندهند.