زایمان طبیعی با وکیوم، چگونه انجام می‌شود؟

وقتی نوزاد نمی تواند بطور طبیعی در طول زایمان طبیعی خارج شود، پزشک ممکن است یک روش کمکی را آزمایش کند. یکی از این روش ها، زایمان طبیعی به کمک وکیوم است که مطلوب ترین گزینه می باشد. شاید شما راجع به این روش شنیده باشید ولی آیا می دانید که چگونه انجام می شود؟ یک نشریه مربوط به مادران، اطلاعات بیشتری در این مورد و اینکه چگونه بر مادر و نوزاد اثر می گذارد، به شما می دهد. با بخش زنان و زایمان دکتر سلام همراه ما باشید.

این روش نوعی از زایمان طبیعی است که از وسیله ای به نام وکیوم یا خارج کننده، برای خارج نمودن نوزاد از واژن استفاده می کند. وکیوم از یک محفظه پلاستیکی نرم بنام ونتوس بهره می برد که به یک دستگاه مکنده متصل است. پزشک یا ماما از دسته استفاده می کند تا نوزاد را از مسیر زایمان بیرون بیاورد. این مقاله را بخوانید تا بدانید که چگونه این روش در طول وضع حمل انجام می شود.

زایمان طبیعی به کمک وکیوم چگونه انجام می شود؟
وقتی تلاش می کنند نوزاد را در طول زایمان طبیعی ، از رحم خارج کنند، پشت گردن او کاملا متورم می شود، لذا یک دستگاه بی حس کننده در داخل مهبل قرار داده می شود تا از درد جلوگیری کند و بتواند بخوبی سر نوزاد را از مهبل خارج کند.
وقتی فشار ناشی از زایمان بر مادر اعمال می شود، پزشک دستگاه مکنده را به سوی سر نوزاد می برد تا سر نوزاد را به آرامی در داخل آن قرار دهد و نوزاد را از مجرای زایمان خارج کند.
زایمان طبیعی به کمک وکیوم در صورتی انجام می شود که شرایط زیر وجود داشته باشد:
-کیسه آب پاره شده باشد و سر نوزاد در حفره لگن خاصره قرار گیرد.
-پشت گردن نوزاد کاملا کشیده شده باشد و با بدن نوزاد در یک امتداد قرار گیرد (موقعیت سر جنین باید < ۵+-۰ باشد).
-مشکلی در جفت جنین وجود نداشته باشد.
-وزن مناسب نوزاد از۲.۵۰۰ تا ۴.۵۰۰ گرم باشد. همچنین حالت سر جنین و وضع محفظه جایگزین باید مورد توجه قرار گیرد.
در طول سال ها، پیشرفت های زیادی در زمینه وکیوم یا فورسپس بوجود آمده است. در ادامه این مقاله راجع به رایج ترین وکیوم یا فورسپس های مورد استفاده صحبت خواهیم کرد.

انواع مختلف وکیوم یا فورسپس کدامند؟
انواع مختلف وکیوم یا فورسپس استفاده شده در طول روش زایمان طبیعی عبارتند از:
محفظه های فلزی:
این ابزار از یک محفظه فلزی قارچی شکل به قطر ۴۰ تا ۶۰ میلیمتر استفاده می کند. این ابزار به یک دسته جدا شدنی از طریق یک زنجیره متصل می شود که به مرکز محفظه وصل است. دسته به درگاه وکیوم متصل است که از طریق آن کشش و انقباض به وسیله دست یا استفاده از برق انجام می شود.
یک محفظه فلزی وقتی در خارج نمودن نوزاد مفید است که در موقعیت استخوان پشت سر قرار گیرد، ولی این کار می تواند منجر به صدمه دیدن جمجمه جنین شود و اجرای کار را بدلیل سفت بودن محفظه، ناراحت کننده نماید.
محفظه نیمه سخت:
این محفظه از پلاستیک قابل انعطاف ساخته شده و با همان شرایط محفظه های فلزی استفاده می شود. استفاده از محفظه نیمه سخت باعث کاهش امکان صدمه به سر جنین می گردد ولی دارای درصد موفقیت کمتری در مقایسه با محفظه های فلزی می باشد.
محفظه های نرم:
این محفظه های زنگی شکل از سیلیکون یا لاستیک قابل انعطاف، ساخته شده اند و دارای دریچه رها کننده تعبیه شده در داخل آن هستند که تنظیم فشار مورد نظر را به سرعت امکان پذیر می کنند و می تواند به دقت کنترل شوند. همچنین محفظه های نرم، مجددا می توانند قابل استفاده باشند ولی دارای درصد موفقیت کمتری می باشند و فقط در مواقعی می توانند استفاده شوند که سر جنین در فاصله کمی از مجرای زایمان قرار داشته باشد و اگر جنین بالاتر باشد و یا در موقعیت پشت سر قرار داشته باشد، مشکل است که بتوان محفظه را بدرستی بر روی سر جنین قرار داد.
معمولا یک محفظه بر مبنای سه شرط زیر انتخاب می شود:
-اندازه سر جنین
-موقعیت سر جنین
-جایی که سر جنین در مجرای زایمان قرار دارد.

منافع استفاده از وکیوم یا فورسپس در زایمان طبیعی
-آسانی استفاده
-وارد شدن آسیب کمتر به آلت تناسلی مادر
-زایمان سریع
-ایجاد ناراحتی کمتر برای مادر
-نیاز کمتر به بیهوش نمودن مادر
-وارد شدن آسیب کمتر به جمجمه نوزاد
البته این روش کمکی زایمان طبیعی فقط وقتی می تواند استفاده شود که همه شرایط لازم وجود داشته باشند.

قبل از انجام وضع حمل به کمک وکیوم، پزشک بررسی خواهد کرد که جنین تا چه اندازه در پایین مجرای زایمان قرار دارد چون این کار به او کمک می کند که محفظه را به درستی در جای خود بگذارد و به دقت از حالت کشش و انقباض استفاده نماید.
زایمان به کمک وکیوم وقتی لازم می شود که پشت گردن جنین کاملا منقبض شده و برای بیرون کشیدن نوزاد به کمک احتیاج باشد، بنابراین میتوان دلائل انجام این کار را اینگونه برشمرد:
-طولانی شدن مرحله دوم کار ( اگر بیش از 3 ساعت در حالت بیهوشی و 2 ساعت بدون بیهوشی طول بکشد).
-مادر پس از فشار آوردن، خسته و ناتوان گردد و دیگر نتواند این کار را انجام دهد.
-جنین بیقرار است و باید زودتر خارج شود.
-جان مادر به خاطر شرایط و عوارض پزشکی در خطر است و باید از فشار آوردن برای خروج نوزاد اجتناب نماید.
-احتمال مشکل قلبی برای نوزاد وجود دارد.
-اگر مادر مشکلات مغزی و قلبی و عروقی دارد و باید از فشار وارد نمودن توسط وی پرهیز گردد.
-اگر سر جنین بیش از حد بزرگ باشد، در این صورت برش نوع سی از سوی پزشک توصیه می شود.

در چه شرایطی نباید از وکیوم در زایمان طبیعی استفاده کرد؟
این روش در شرایط زیر توصیه نمی شود:
-زودرس بودن زایمان ( کمتر از 34 هفته با وزن جنینی در حدود 2.500گرم)
-خونریزی شدید بدلیل صدمات وارده به جنین
-غیرمعمول بودن اجرای کار
-انبساط غیر کامل پشت سر جنین
-عدم مشاهده نوک سر جنین یا بخش های دیگر مثل کفل و ابرو و صورت
-بی نظمی ها در خونریزی ناشی از زایمان
-بیهوشی نامناسب مادر
-مشکل پوستی جنین
-فراهم نشدن شرایط کامل اجرای زایمان از طریق مهبل
-عدم دسترسی به سر جنین
-راضی نبودن مادر به انجام این روش
-بزرگ بودن جنین در صورتی که وزن نوزاد بیش از ۴.۵۰۰ گرم باشد
-تردید در متناسب بودن لگن خاصره مادر برای انجام این روش
-عدم اطمینان از وضعیت جنین
-اگر جمجمه جنین در پایین قرار گرفته و ضربان قلب او نامنظم باشد
مداخلات پزشکی قطعا وقوع هر مشکلی را در طول اجرای کار کاهش می دهد ولی با این حال خطراتی در انجام این روش نیز وجود دارند.

خطرات زایمان با وکیوم کدامند؟
وقتی این روش به درستی انجام شود، خطرات کمتری دارد اما در بعضی موارد ممکن است خطراتی برای مادر و نوزاد وجود داشته باشند.
خطرات برای مادر:
-پاره شدن مهبل یا ایجاد پارگی در فاصله بین مهبل و مقعد.
-افزایش خطر جراحت در ناحیه ماهیچه مقعد و باسن، اگر جنین در حالت پشت سر قرار داشته باشد.
-عدم کنترل در خروج ادرار و مدفوع و باد از مهبل و مقعد.
-داشتن درد در دوره پس از زایمان.
-پایین افتادگی رحم و لگن خاصره.

خطرات برای جنین:
افزایش خونریزی:
متراکم شدن خون به مقدار زیاد در جمجمه و زیر پوست سر بدلیل بیرون کشیدن نوزاد به شکل غلط. نوزادان ممکن است دارای تورم و تراکم خون در جمجمه و اطراف سر باشند. آنها ممکن است همچنین علائمی از زردی و کاهش فشار خون را نشان دهند که این شرایط در 1 تا 3 درصد از زایمان ها با وکیوم پیش می آید.
پاره شدن پوست و متورم شدن پوست سر:
شکاف های کوچک در پوست سر یا بریدگی هایی در جمجمه به دلیل جداسازی های مکرر محفظه مکنده بوجود می آیند که به سرعت التیام پیدا می کنند و اثری از آنها باقی نمی ماند. عمل مکیدن و بیرون کشیدن جنین، از فشار زیاد برای خارج نمودن سر نوزاد استفاده می کند که منجر به ایجاد شکل مخروطی در سر نوزاد می شود که این وضع نیز پس از یک یا دو روز پس از تولد مرتفع می شود.
خونریزی جمجمه:
این وضعیت در 14 تا 16 درصد از زایمان ها با کمک وکیوم روی می دهد و وقتی اتفاق می افتد که خونریزی بین فرق سر و غشاء زیر پوست سر پیش می آید.
خونریزی در داخل جمجمه:
این وضعیت در یک مورد از هر 860 زایمان در وکیوم اتفاق می افتد.
خونریزی در پشت چشم ها:
این حالت در اکثر مواقع در زایمان با وکیوم روی می دهد که بدلیل طولانی شدن کار می باشد و پس از چند هفته التیام پیدا می کند.
از کار افتادگی موقت ماهیچه سمت راست نوزاد:
این وضع معمولآ در 3.2% زایمان ها با کمک وکیوم اتفاق می افتد و به مرور مرتفع می شود.
جراحت های بازو:
مربوط به صدمات عصبی هستند.
تاخیرها در رشد:
تاخیرهایی در مهارت های حرکتی و گفتاری و اجتماعی و توانایی های ادراکی مشاهده می شوند.
فلج مغزی:
یک صدمه به مغز که باعث زیان ریدن به وظایف حرکتی می شود.
جمع شدگی موی پشت سر:
ایجاد تورم در محلی که محفظه مکنده به آن وصل می شود که در مدت 2 تا سه روز خوب می شود.
یرقان نوزاد:
این حالت وقتی اتفاق می افتد که انباشتگی خون به دلیل پاره شدن رگ ها در هنگام مکیدن محفظه وکیوم، روی می دهد که بوسیله بدن نوزاد، مجددا به وضع عادی برمی گردد. این وضع منجر به افزایش تولید رنگدانه های سرخ مایل به زرد می شود و به وزن کبد نوزاد اضافه می گردد که هنوز بطور کامل رشد نکرده و به همین دلیل باعث ایجاد یرقان در نوزاد می شود.
کشیدگی بازو:
این وضع وقتی اتفاق می افتد که شانه نوزاد در پشت استخوان لگن خاصره مادر، دچار کشیدگی می شود و دلیل آن، بیرون کشیدن نوزاد به شکل نادرست با محفظه وکیوم می باشد.
برای جلوگیری از خطرات ذکر شده، مجبورید تلاش کنید که نیاز به زایمان به کمک وکیوم را به حداقل برسانید. در ادامه مطالبی راجع به اقدامات لازم برای اجتناب از این گونه وضع حمل ها به شما می گوییم.

چگونه از زایمان طبیعی به کمک وکیوم اجتناب کنیم؟
در ادامه به چند نکته اشاره می شود که می توانید آنها را انجام دهید تا نیازی به وضع حمل به کمک وکیوم نداشته باشید:
-تناسب اندام خود را حفظ کنید و در طول بارداری زیاد وزن اضافه نکنید.
-با استفاده از امکانات بررسی کننده و مشاهده شونده مافوق صوت، مطمئن شوید که جنین شما در شرایط مطلوب قرار دارد.
-استراحت کافی قبل از زایمان داشته باشید چون برای وضع حمل به انرژی زیادی نیاز دارید.
-در طول زایمان از خوابیدن به پشت اجتناب کنید و در حالت راست و درست بنشینید.
-به خوبی غذا بخورید و به موقع ادرار کنید تا هنگام وضع حمل نیازی به رفتن به سرویس بهداشتی نداشته باشید.
-راجع به حالت های مناسب در هنگام زایمان، مطالب لازم را یاد بگیرید مثل چمباتمه زدن و قوز کردن و زانو زدن.
-از ظاهرسازی و انجام حرکات انرژی زدا، پرهیز کنید زیرا باعث طولانی شدن زمان زایمان می شود و ممکن است نتوانید احساس انقباض یا فشار را در وقتی که نیاز است، داشته باشید.

سوالات متداولی که معمولا پرسیده می شوند
پس از انجام زایمان به کمک وکیوم چه مراقبت هایی باید داشته باشیم؟
پارگی های پس از وضع حمل به کمک وکیوم و یا ضرب دیدگی به دلیل زایمان طبیعی ، تا مدتی مشکلاتی را برای نشستن یا راه رفتن مادر ایجاد می کند. تورم و درد به خاطر پارگی بعد از وضع حمل تا چند هفته وجود خواهد داشت. پارگی ممکن است خود به خود و به دلیل وجود بخیه ها خوب شود و یا شاید چند روز بیشتر طول بکشد تا مادر از این ناراحتی رها شود.
چگونه از تورم و درد پارگی پس از زایمان خلاص شویم؟
نکاتی برای رهایی از ناراحتی پارگی پس از وضع حمل در ادامه ذکر می کنیم:
-می توانید از داروهای لیبوپروفن و استامینوفن برای خلاص شدن از درد استفاده کنید.
-کیسه یخ یا کیسه ژل سرد را بر روی منطقه صدمه دیده قرار دهید.
-در داخل تشت آب یا وان حمام بنشینید.
-از دستمال های بهداشتی حاوی لایه های چوب درخت فندق برای خنک نگهداشتن قسمت های آسیب دیده استفاده کنید.
-از اسپری برای پاشیدن آب گرم بر روی بخش های صدمه دیده پس از زایمان در هنگامی که به حمام می روید استفاده کنید زیرا باعث می شود هنگام ادرار نمودن، درد کمتری داشته باشد.
-از افشانه یا کرم بی حس کننده با مشورت پزشک خود استفاده کنید.
-در هنگام نشستن از بالش یا متکا استفاده نمایید.
-از فیبر بیشتری در برنامه غذایی خود استفاده کنید و آب فراوان بنوشید تا از یبوست یا خشکی مزاج که می تواند دردناک باشد، جلوگیری نمایید.

آیا امکان تکرار زایمان با وکیوم در وضع حمل های آینده وجود دارد؟
احتمال بالایی برای وضع حمل به کمک وکیوم در زایمان طبیعی بعدی هست اگر زایمان طبیعی قبلی به همین روش انجام شده باشد ولی یک فاصله بارداری بیش از 3 سال یا بزرگ بودن جنین می تواند منجر به زایمان به کمک وکیوم شود.
با پیشرفت های بوجود آمده در اقدامات و امکانات پزشکی، امروزه گزینه ها و روش های بیشتری برای زایمان طبیعی وجود دارند و در مرحله بعد، وضع حمل به کمک وکیوم بدلیل موثر بودنش دارای تقاضای بیشتری است.
با این حال با پزشک خود در این مورد مشورت کنید و اطلاعات لازم را بدست آورید تا بتوانید تصمیم بگیرید که از کدام روش وضع حمل استفاده نمایید.