دلایل چاقی کودکان، روش‌های تعیین آن

یکی از دلایل چاقی کودکان رویه زندگی آن‌ها می‌باشد. وزن یکی از مهم‌ترین عوامل برای سنجش سلامت کودکان است. میزان بالای سلول‌های چربی می‌تواند بر چاقی کودک در بزرگسالی نقش داشته باشد، پس نادیده گرفتن چاقی کودکان سلامت آن‌ها را در بزرگسالی نیز تهدید می‌کند. از طرفی چاقی در کودکان خطر ابتلا به بیماری‌های جسمی چون؛ دیابت، مشکلات استخوانی، مشکلات قلبی و... را افزایش می‌دهد. فراموش نکنید که چاقی در مسائل روحی و اجتماعی نیز موثر است. معمولا چاقی کودکان باعث تعامل کمتر آن‌ها با همسن‌ها و مشکلات ارتباطی آن‌ها می‌شود. بنابراین اگر کودک شما چاق است لازم است با کمک یک مشاوره کودک جلوی افزایش وزن او را بگیرید. والدین در نگه داری وزن کودک نقش مهم و اساسی دارند.

چاقی کودکان

چاقی در معنای عموم به وجود چربی‌های اضافه و زائد در بدن گفته می‌شود. اما برای کودکان هیچ تعریف مشخصی وجود ندارد، دلایل چاقی کودکان متفاوت است. به صورت کلی به کودکی که تا 20 درصد از وزن همسن و سالان خود سنگین‌تر باشد، چاق می‌گویند.

چاقی کودک چطور ایجاد می‌شود؟

چاقی کودکان معمولا به یک عامل وابسته نبوده و معمولا همزمانی چند عامل باعث چاقی کودکان می‌شود. عواملی که در بهم ریختن تعادل بین انرژی مصرفی و دریافتی کودک موثر است، عبارتند از:

ژنتیک:

در بعضی موارد، چاقی در یک خانواده ارثی است.

احتمال چاقی در فردی که برادر یا خواهرش یا پدر و مادرش چاق باشد، بیشتر است.

عوامل ژنتیکی و ارثی به این معنی نیست که حتما کودک چاق می‌شود. چاقی در این کودکان تنها در صورتی اتفاق می‌افتد که بیشتر از میزان مورد نیازش، انرژی دریافت کند.

عادات غذایی:

مصرف بیشتر غذاهای آماده، خوراکی‌های بسته بندی شده و فرآوری شده و نوشابه به جای غذاهای سالم مانند سبزی‌ها و غلات و میوه است.

دریافت کالری و چربی بالاتر و مواد مغذی کم در رژیم غذایی روزانه.

میزان فعالیت بدنی و ورزش:

تماشای تلویزیون و بازی‌های کامپیوتری منجر به تحرک و فعالیت بدنی کمتر و در نتیجه چاقی کودکان می‌شود. مثلا در آمریکا بچه‌ها به صورت متوسط روزی ۳ ساعت فقط تلویزیون نگاه می‌کنند.

وقتی که تلویزیون نگاه می‌کنند یا در حال بازی‌های کاپیوتری هستند، نه تنها فعالیت کمتری دارند؛ از خوراکی‌ها و تنقلات پر کالری بیشتری استفاده می‌کند.

بعضی شرایط بدنی و بیماری:

گاهی عدم تعادل در هورمون‌ها یا سایر مواد شیمیایی یا اختلالات ارثی در متابولیسم بدن باعث چاقی کودک می‌شود؛ اما این موضوع بسیار نادر است.

عوارض داروها:

بعضی از بچه‌ها و کودکان به دلایلی ممکن است از داروهایی استفاده کنند، این داروها با تغییر فرایند غذاها در بدن یا ذخیره سازی چربی در بدن باعث چاقی می‌شوند.

روش‌های تعیین چاقی کودکان

نمودارهای وزن بر اساس قد:

نمودارهایی استاندار بر اساس مقدار قد کودک، وزن مناسب و اضافه وزن طراحی شده‌اند. زمانی که وزن کودکتان تا 20 درصد بیشتر از مقدار طبیعی نمودار باشد، دچار چاقی است. البته این نمودار که بر اساس ویژگی‌ها و خاصیت‌های فردی کودک شما نیست؛ بنابراین برای تعیین چاقی باید سن و الگوی رشد کودک را نیز در نظر گرفت. مثلا برخی از بچه‌ها ممکن است قبل از جهش رشدی وزن اضافه کنند که این امر خیلی عادی است و به معنای چاقی کودک در آینده نمی‌باشد.

درصد چربی بدن:

یکی از بهترین شاخص‌هایی که می‌تواند چاقی کودک را مشخص کند، درصد چربی بدن است. وقتی بیشتر از 25 درصد از وزن یک پسر و 32 درصد از وزن دختر را چربی تشکیل داده باشد، علامت چاقی است.

برای تعیین دقیق درصد چربی از روش‌ها و ابزار مخصوص اندازه گیری استفاده می‌شود که می‌توانید آن‌ها را در مطب یک پزشک بیابید. برای اطمینان از درستی ارزیابی چربی بدن کودک باید به متخصص مراجعه کنید.

شاخص توده بدنی (Body Mass Index):

شاخص توده بدنی از تقسیم وزن (کیلوگرم) بر مجذور قد (متر) بدست می‌آید. شاخص توده بدنی با درصد چربی بدن مرتبط است؛ ولی روش اندازه گیری آن خیلی ساده‌تر است.

اما لازم به ذکر است که شاخص توده بدنی (BMI) برای بزرگسالان استاندارد و تایید شده است اما برای کودکان صد در صد تایید شده نیست. به همین منظور مراقبین بهداشتی چنین نتیجه می‌گیرند که اگر شاخص توده بدنی (BMI) کودک اگر تا 5 درصد از هم سن‌ها و هم قدهای خود بیشتر بود؛ دچار چاقی است. روش محاسبه شاخص توده بدنی (BMI):

1- وزن کودک را به کیلوگرم اندازه بگیرید.

2- قد کودک را بر اساس متر اندازه بگیرید و در خودش ضرب کنید.

3- وزن بدست آمده را بر حاصل مجذور قد تقسیم کنید.

4- رقم به دست آمده را بر اساس معیار زیر بسنجید:

- 5 تا 84 درصد => وزن سالم

- 85 تا 94 درصد => اضافه وزن

- 95 تا 99.99 درصد => چاق

نقش والدین در پیشگیری از چاقی کودکان

فراموش نکنید که مسئول پرورش و رشد هر کودکی والدین هستند، پس برای جلوگیری از چاقی کودک تان حتی در بزرگسالی باید به نکاتی توجه کنید:

۱- از همان دوران شیرخوارگی و زمان شروع غذاهای کمکی؛ بهتر است برای پیشگیری از چاقی کودک خود قدم بردارید.

۲- در سنین پائین کودک وقتی هنوز حرف شنوی زیادی از شما دارد، میان وعده‌های مغذی و کم چرب به او بدهید و هر روز او را به ورزش‌ها و فعالیت‌های بدنی تشویق کنید.

۳- در بچه‌های بزرگ‌تر سعی کنید به آن‌ها یاد بدهید که غذای سالم و مغذی را به خوراکی‌های غیر مغذی ترجیح بدهند و ورزش کنند. همچنین سعی کنید با برنامه ریزی برای او مدت زمان‌هایی که به بازی‌های کامپیوتری یا ویدیوئی و تلویزیون می‌پردازد را کاهش بدهید.

۴- به خاطر داشته باشید که تعادل را حفظ کنید. کودکی که بیش از نیازش انرژی دریافت کند، اضافه وزن می‌گیرد و اگر این روند ادامه پیدا کند؛ او چاق‌تر خواهد شد. اگر کودک تان اضافه وزن دارد برای درمان چاقی کودک تان هنوز وقت دارید، پس ناامید نشوید.

۵- بدانید رفتار شما در برابر چاقی کودکتان، بسیار بر روان و باورهایش تاثیر می‌گذارد، پس چگونگی نحوه رفتار با کودک چاق خود را با کمک یک مشاوره کودک بررسی و اطلاح کنید.