مراحل دلبستگی در کودکان، قبل از دو سالگی

شکل گیری دلبستگی در کودکان زیر دو سال از اهمیت ویژه ای برخوردار است. چرا که دلبستگی اولیه به مراقب بر سلامت هیجانی کودک در بزرگسالی به طور مستقیم تاثیر می‌گذارد. دلبستگی فرآیند برقراری و حفظ یک پیوند عاطفی است که با والدین یا مراقب اولیه ایجاد می‌شود، این فرآیند معمولا از ۶ ماهگی به بعد شکل می‌گیرد و برای کودک امنیتی ایجاد می‌کند که اساس کشف و یادگیری دنیای او می‌شود. دلبستگی کودک با مراقب اولیه تضمین کننده کیفیت روابط بعدی فرد با مراجع قدرت و همسالانش می‌شود و به تنظیم هیجانی کودک در سال‌های بعدی زندگی کمک شایانی می‌کند. در این مقاله به طور کلی پدیده دلبستگی در کودکان زیر دو سال را شرح می‌دهیم.

معنای دلبستگی چیست؟
دلبستگی به این معناست که فرد به تدریج به مراقب اولیه خود وابسته می‌شود و از بودن در کنار او احساس آرامش پیدا می‌کند و زمانی که او نیست دچار ترس شده و احساس خطر می‌کند. احساسات اولیه نسبت به مادر از زمانی که جنین در رحم او ست شکل می‌گیرد.

اهمیت دلبستگی زیر دو سال
تجربه‌هایی که انسان در دوران کودکی و سنین پایین‌تر به دست می‌آورد می‌تواند اثر عمیق تری در زندگی او بر جای بگذارد. یکی از مهم‌ترین این تجارب مقوله دلبستگی است. دلبستگی نوزادان و کودکان زیر دو سال جنبه تکاملی دارد و بقای آن‌ها را تضمین می‌کند.
در واقع کودکان با ابراز رفتارهای تقویت کننده روابط، مانند گریه، لبخند و چسبیدن پیام خود را به دیگران می‌رسانند تا مورد حمایت قرار بگیرند. این ارتباط حیاتی اولیه کیفیت روابط بعدی کودکان یعنی آن چه او از دیگران انتظار دارد و این که او با دیگران چگونه ارتباط برقرار می‌کند را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

مراحل دلبستگی قبل از دو سالگی
دلبستگی طی مراحلی ایجاد می‌شود که در ادامه به بررسی آن می پردازیم:
مرحله اول: پیش دلبستگی (تولد تا 6 هفتگی)
نوزاد از بدو تولد تا حدود ۶ هفتگی، از توانایی‌های مختلف فطری خود برای برقرای ارتباط با شما استفاد می‌کند. به عنوان مثال لبخند می‌زند، به چشمانتان خیره می‌شود، چنگ می‌زند و در مواقع ناراحتی گریه می‌کند. در واقع با استفاده از این توانایی‌های فطری اش ارتباط برقرار می‌کند. اگرچه نوباوه در این سنین بو و صدای تان را تشخیص می‌دهد ولی هنوز به شما دلبستگی پیدا نکرده است.
مرحله دوم: دلبستگی در حال وقوع (6 هفتگی تا 8_6 ماهگی)
در محدوده زمانی ۶ هفتگی تا ۸_۶ ماهگی متوجه می‌شوید که فرزندتان واکنش متفاوتی نسبت به شما در مقایسه با یک فرد غریبه نشان می‌دهد. در واقع در این زمان دلبستگی او در حال شکل گرفتن است. با این حال اگر به هر دلیلی از او دور شوید و برای مدتی نتوانید در کنار او حضور داشته باشید گریه یا اعتراض نمی‌کند. اما شما را به عنوان مادر یا مراقب اولیه می‌تواند بشناسد و از دیگران تمایز دهد.
مرحله سوم: شکل گیری دلبستگی به طور واضح و روشن (8_6 ماهگی تا 2 سالگی _ 18 ماهگی)
در بازه زمانی ۸_۶ ماهگی تا حدود ۲ سالگی، نوباوگان اضطراب جدایی را تجربه می‌کنند. کودک در این دوره، زمان‌هایی که شما حضور ندارید مضطرب و نگران می‌شود و ممکن است گریه کند. پس زمانی که قصد دارید منزل را ترک کنید رفتارهای اعتراضی نشان می‌دهد تا شما را منصرف کند، شما را محکم می‌گیرد، می چسبد، ناله می‌کند و تا دم در همراهی تان می‌کند.
اضطراب جدایی در کودکان بین سنین 6 ماهگی تا 15 ماهگی به اوج خود می‌رسد. کودک به شما به عنوان یک پایگاه ایمن و حمایت کننده نگاه می‌کند که در صورت حضورتان می‌تواند در محیط کنکاش کند، تجربه‌های جدید کسب کند و در صورت بروز خطر از پشتیبانی شما بهره مند شود. خود اتکایی زمانی رشد می‌کند که منبع دلبستگی، جایگاهی مطمئن را برای چنین اکتشافی فراهم کند.

مادران شاغل و دلبستگی در کودکان زیر دو سال
امروزه بسیاری از مادران شاغل به دلیل مشغله‌ها و شرایط کاری قادر نیستند از فرزندان خود مراقبت و نگهداری کنند. ممکن است مادران شاغل چند ماه اول زایمان را مرخصی بگیرند، ولی اغلب کودک توسط مادر بزرگ و پدربزرگ‌ها نگهداری می‌شوند یا به مراکز نگهداری از کودک واگذار می‌شوند. قبل از دو سالگی هر شخص دیگری غیر از مادر که نقش مراقب اولیه را برای کودک ایفا کند، یک حس ناامنی در کودک ایجاد می‌شود و آرامشی که کودک بای از مادر خود بگیرد، به طور کامل شکل نمی‌گیرد.

نقش والدین در شکل گیری دلبستگی ایمن
کیفیت دلبستگی، تعیین کننده نحوه شکل گیری عزت نفس، اعتماد و سازگاری کودک در جنبه‌های مختلف زندگی آینده اوست. دلبستگی ایمن در کودک زمینه ای برای شکل گیری روابط او با دیگران می‌شود. پیشرفت روابط کودک و مراقب، به فرزندتان کمک می‌کند تا رفتارها و هیجان‌های خود را به ویژه در موقعیت‌های تهدید کننده و تنش زا کنترل کند. پس با آگاهی از نحوه شکل گیری مراحل دلبستگی می‌توانید زندگی بزرگسالی کودک تان را در جهت ترقی و پیشرفت سوق دهید و از بروز بیماری‌های روحی و روانی در او پیشگیری کنید.