چگونه کودک را راحت از شیر بگیریم؟

از شیر گرفتن را به معنای تغییر تدریجی تغذیه کودک از شیر به غذاهای ترکیبی دانست. از شیر گرفتن برای کودک از لحاظ عاطفی دشوار است، زیرا مادر برای او منبع شادی، نشاط و غذا بوده است.کودک هنگام گرسنگی در آغوش گرم مادر آرام گرفته و شیر نوشیده، که این عمل علاوه بر آن که او را سیر کرده، لذت بخش نیز بوده است. به همین دلیل هم ترک آن برایش کاری دشوار و نگران کننده محسوب می شود. پس اگر می خواهید کودک خود را از شیر بگیرید این عمل نباید سریع و ناگهانی و یا با اعمال خشونت همراه باشد. بلکه باید از شش ماهگی به تدریج، با جانشین کردن غذاهای مناسب و کم کردن تعداد دفعات شیردهی، زمینه را برای این کار فراهم کرد.از حدود ۶ـ۵ ماهگی باید به‌تدریج شیرخوارتان را با غذاهای جامد آشنا کنید.اگر در این سنین فرزندتان غذای بیشتری می‌خورد یا رشد او بدون دلیل خاصی (از نظر پزشکی) کاهش پیدا کرده زمان استفاده از غذای کمکی است. در این مرحله می‌توانید کودک را به‌تدریج با غذا آشنا کنید و هر بار مزه جدیدی را به او معرفی کنید.برای شروع غذای کمکی بهتر است از غذاهای نرم و نیمه جامد مانند فرنی، حریره بادام و سوپ استفاده کنید.غذاهای آماده کودک یا سرلاک، هویج پخته و نرم‌شده، سیب‌زمینی آب‌پز، موز و هلوی له شده هم می‌توانند شروع خوبی برای آشنایی کودکتان با طعم‌های جدید باشند.بهتر است برای آشنایی فرزندتان با مزه‌های جدید زمان خاصی مثلا هنگام صبحانه یا ناهار را در نظر بگیرید.در ضمن هرگز با زور سعی نکنید او را مجبور به خوردن کنید.به حالت چهره او هنگام غذا خوردن توجه کنید و اگر رویش را برگرداند یا چهره در هم کشید، اصرار نکنید چون به احتمال زیاد یا سیر شده و یا غذا را دوست ندارد.در غذاهایی که در این دوران به کودکتان می‌دهید بهتر است از قند، نمک، خشکبار و دانه‌های روغنی، شیر گاو، تخم‌مرغ، ماهی و غذاهای دریایی (تا ۲ سالگی)، مرکبات و مواد غذایی سفت استفاده نکنید.

از شیر گرفتن کودک
زمانی که کودک شیرخوارتان توانست روزانه حداقل یک وعده و هر بار چند قاشق غذا بخورد، زمان آن فرا رسیده است که دفعات غذای کمکی او را افزایش دهید. با هر وعده غذا و در طول روز به شیرخوار آب جوشیده سرد شده یا نوشیدنی‌های مناسب دیگر بنوشانید برای این کار از شیشه شیر یا یک فنجان کوچک پلاستیکی استفاده کنید. با افزایش حجم غذاها و مایعاتی که کودک در طول روز دریافت می‌کند، نیاز او به استفاده از شیر کاهش پیدا می‌کند.برخی کودکان پس از استفاده از غذاهای جامد به تدریج علاقه خود را به شیر مادر و یا شیرخشک از دست می‌دهند و به اصطلاح، خود به خود از شیر گرفته می‌شوند.اگر کودکتان قادر به خوردن غذاهای جامد است و با فنجان یا شیشه شیر هم می‌تواند به اندازه کافی مایعات بنوشد، زمان آن فرا رسیده که او را از شیر بگیرید. بنابراین دفعات شیردهی را به یک یا دو بار در روز کاهش دهید و زمانی که کودک از خوردن یک وعده غذا خودداری می‌کند، به جای غذا به او شیر ندهید.اگرچه ممکن است این کار برای شما کمی سخت و دشوار باشد اما به یاد داشته باشید فرزندتان یک مرحله از رشد را با موفقیت پشت‌سر گذاشته و حالا باید آماده ورود به مرحله بعدی شود.
بعد از 6 ماهگی شیر به تنهایی پاسخگوی نیازهای تغذیه‌ای شیرخوار نیست و اگر شیردهی را مانند گذشته ادامه دهید دیگر اشتهایی برای غذاهای کمکی باقی نخواهد ماند.

کودکان نوپا
کودکان نوپا (بین یک و نیم تا دو سالگی) تا حدودی قادر به استفاده از غذای خانواده و هضم آن هستند. هر ماه هم توانایی آنها برای اینکه غذایشان را به تنهایی بخورند، بیشتر می‌شود و حتی می‌توانند از قاشق و فنجان کوچک برای این کار استفاده کنند.اگر کودکتان از غذا خوردن امتناع می‌کند، هرگز برای ترغیب او از تنقلاتی مانند بیسکویت، پفک و شکلات استفاده نکنید چون در نهایت نه‌تنها به مقصدتان نخواهید رسید، بلکه با این تنقلات بی‌خاصیت، او را سیر خواهید کرد.بیشتر مشکلات مربوط به تغذیه کودکان با حفظ آرامش برطرف می‌شود؛ در نتیجه نباید در مورد تغذیه فرزندتان مضطرب و نگران باشید چون این نگرانی در اغلب مواقع بی‌مورد است.اگر کودکتان تمام وقت مشغول فعالیت و جست‌وخیز است و لحظه‌ای آرام و قرار ندارد، به احتمال زیاد به اندازه کافی غذا خواهد خورد در صورتی که کودکتان فقط یک وعده غذایی را با اشتها می‌خورد و وعده دیگر بی‌اشتهاست و در طول روز مواد غذایی مختلفی می‌خورد، خطری متوجه سلامتی او نخواهد بود.

راز تشویق
وقتی کودکتان خوب غذا می‌خورد، از او تعریف و تمجید زیادی کنید و اگر غذای کمی خورد، او را مجبور به غذاخوردن نکنید. توجه داشته باشید که بهترین پاداش برای کودکان و تثبیت رفتارها و عادت‌های خوب آنها، تعریف و تحسین است.هرگز این تعریف را به تاخیر نیندازید و بلافاصله بعد از کار خوب او، تشویق کنید. از رشوه‌دادن به فرزندتان هم جدا خودداری کنید. توجه داشته باشید که رشوه با تشویق متفاوت است.زمانی که بعد از کار خوبی به کودکتان پاداش می‌دهید، در‌واقع او را تشویق کرده‌اید و زمانی که برای تغییر رفتار بد او به او چیزی می‌دهید تا شاید اصلاح شود، به او رشوه داده‌اید.کودکان به‌جز غذاخوردن، از همراهی با جمع خانواده لذت می‌برند، بنابراین پس از اینکه بچه نشستن یاد گرفت، او را سر سفره یا میز غذا ببرید. برای نشستن کودک سر میز غذا باید از صندلی‌های بلندتر و پشتی‌دار استفاده کنید. جمع شدن همه اعضای خانواده سر میز با وجود همه دشواری‌هایش تا حدود زیادی از دردسرهای شما در غذا دادن به فرزندتان جلوگیری خواهد کرد.بهتر است حداقل روزی یک وعده همه اعضا خانواده دور یک میز یا سفره با هم غذا بخورند. ارتباط بین اعضای خانواده در هنگام غذا خوردن کمتر از ارزش مواد غذایی که دریافت می‌کنند نیست. کودکان هنگامی که با والدین خود غذا می‌خورند به مرور آداب درست غذا خوردن را می‌آموزند.قوانین غذا خوردن را خیلی ساده و روشن برای فرزندتان توضیح دهید و یادآور شوید بچه‌ها هم مانند سایر اعضای خانواده باید سر سفره یا میز غذا بخورند و اجازه ندارند غذاهایشان را جای دیگری مثلاً جلوی تلویزیون بخورند.اگر انتظارات شما از فرزندتان متناسب با سنش باشد و نوع و مقدار غذا را متناسب با سن او در نظر بگیرید، دیگر غذا خوردن به یک کشمکش و دغدغه دائمی در خانه شما تبدیل نخواهد شد.علاقه یا عدم علاقه کودک به غذاهای مختلف حق طبیعی اوست و نباید او را به خوردن غذاهایی که دوست ندارد وادار کنید.این کار شما نه تنها علاقه‌ای در او برنمی‌انگیزد بلکه باعث تنفر و انزجار بیشتر او خواهد شد. اگر بچه شما غذاهای خاص و مشخصی مثلاً گوشت، قارچ، تخم‌مرغ و غیره را دوست ندارد بهانه‌گیر نیست بلکه فقط از این غذای خاص خوشش نمی‌آید اما اگر غذاهایی که دوست ندارد متغیر هستند به احتمال زیاد در حال بهانه‌گیری است.درباره غذاهایی که کودکتان دوست ندارد خیلی سختگیری نکنید چون با بزرگ‌تر شدن او علایق غذایش گسترش پیدا خواهد کرد و ممکن است .بسیاری از غذاهایی که تا مدت‌ها از خوردنشان خودداری می‌کرد را دوست داشته باشد اما در مورد بهانه‌گیری وضعیت فرق می‌کند. این نوع بهانه‌گیری‌ها پایان‌ناپذیر است و فهرست غذاهایی که کودک بهانه‌گیر دوست ندارد و نمی‌خورد کم‌کم طولانی‌تر می‌شود.بهانه‌گیری کودک ممکن است تا جایی پیش برود که در نهایت فقط نان و مربا بخورد. این بهانه‌گیری‌ها غذاخوردن را در خانه مبدل به عذاب و در خارج از خانه غیرممکن می‌کند. این کودکان از غذا به عنوان ابزاری برای تسلط و کنترل به والدینشان استفاده می‌کنند.اگر کودک شما بر سر غذا بهانه‌گیری می‌کند، قبل از هر چیز از کوچک‌ترین زمان‌هایی که او بدون بهانه‌گیری غذا می‌خورد برای تشویقش بهره ببرید.هرگز چند نوع خوراکی یا غذا به فرزندتان پیشنهاد ندهید تا او یکی را انتخاب کند. بهتر است تا حد امکان همه اعضای خانواده غذای یکسانی بخورند. پس چند نوع غذا نپزید، چون با این کارتان او را بد عادت می‌کنید. اما اگر از غذا خوردن او راضی هستید می‌توانید بعد از ۵ سالگی به او حق انتخاب بین دو، سه نوع غذا را بدهید و سپس آن غذا را برایش تهیه کنید.اگر فرزندتان غذایش را نمی‌خورد او را تا پایان غذا سرسفره یا میز غذا ننشانید. کودکان نوپا در لجبازی ماهر هستند و به احتمال زیاد شما را خسته خواهند کرد. بنابراین باید با او سازش کنید مثلا می‌توانید به او بگویید سه قاشق از غذایش را بخورد و بعد از جایش بلند شود. در این موارد هرگز باقیمانده غذای او را خودتان یا سایر اعضای خانواده نخورید.در ضمن از شکلات و بیسکویت هم به عنوان رشوه استفاده نکنید، او باید بداند که اگر غذایش را نخورد چیز دیگری به جای غذا به او داده نخواهد شد.کودکان را تشویق کنید خودشان غذایشان را بخورند حتی اگر این کار در ابتدا باعث طولانی شدن زمان غذا خوردن و کثیف کاری شود. کودکان باید یاد بگیرند هنگام غذا خوردن از کلماتی مانند لطفا و متشکرم استفاده کنند.گاهی شما در صف خرید هستید و فرزندتان با دست های کوچکش لباس شما را می کشد، یعنی «مامان من شیر می خوام» یا در یک مهمانی با صدای بلند اعلام گرسنگی می کند که شاید شما را کمی معذب کند. اکثر کودکان شیر خوردن از سینه مادرشان را به پتوی گرم و نرم، خرس پشمالوی خوشگل و حتی پستانک (البته استفاده از پستانک را اصلا به شما توصیه نمی کنیم) ترجیح می دهند.بعد از جشن تولد ۲ سالگی بسیاری از مادران آماده می شوند فرزندشان را از شیر بگیرند، اما قطع شیر مادر به همین راحتی نیست. حالا شما مادر مهربان چطور می توانید این عادت زیبا و دوست داشتنی را از سر فرزند کوچک تان بیندازید؟

استراتژی موفقیت
انتظار نداشته باشید بتوانید یک شبه فرزندتان را از شیر بگیرید؛ بیشتر کودکان نوپا به این تغییر بزرگ زندگی شان واکنشی جدی نشان می دهند. آن ها از بدو تولد به شیر خوردن در آغوش مادر خو گرفته اند و ترک این عادت برای آن ها مشکل است. راه های زیر ترک عادت شیر مادر را آسان می کند:به جای شیر، صبحانه ای دلچسب برای او حاضر کنید تا به این جایگزین جدید علاقه مند شود.هنگام خرید از سوپرمارکت فرزندتان را هم همراه ببرید و بگذارید یک پاکت شیر انتخاب کند.برایش یک لیوان زیبا بخرید یا اجازه دهید خودش یک لیوان را انتخاب کند.
برای مقاومت های کودکانه آماده شوید
اگر می خواهید در کشمکشی که میان شما و فرزندتان ایجاد می شود، شما پیروز باشید، ابتدا باید ذهن کودک تان را بشناسید. هیچ نوپایی دوست ندارد «بکن! نکن!» بشنود. در دومین سال زندگی، کودک تازه معنای «هویت»، «خواستن» و «نیاز» را می فهمد، اما هنوز توانایی کنترل این خواسته را کسب نکرده است.
فرزندتان را توجیه کنید
اگر خواستید فرزندتان را از شیر بگیرید و پاسخ فرزندتان به این تغییرات جز خشم و بد اخلاقی نبود، برای او استدلال بیاورید. بسته به این که مهارت گفتاری فرزندتان چقدر است، به حس غرور او متوسل شوید و مثلا بگویید: «دختر خانم بزرگی مثل تو دیگه تو لیوان شیر می خوره» یا برای او حد تعیین کنید و بگویید «: دیگه نمی شه جلوی بقیه بگی مامان شیر می خوام» یا «دیگه نمی شه قبل از خواب شیر منو بخوری.»
خونسردی خود را حفظ کنید
اگر هیچ کدام از این راه ها جواب نداد، عصبانی نشوید، خونسرد باشید. متقاعد کردن نوپایان اصلا کار راحتی نیست. معمولا وقتی کودک به هیچ عنوان نمی خواهد حرف شما را گوش دهد و بفهمد، نادیده گرفتن کج خلقی او بهترین و موثر ترین کاری است که می توانید انجام دهید. بعد از به اتمام رسیدن طوفانی که کودک تان به راه انداخته به او فرصت دهید بداند به جز شیر شما را خوردن می تواند کار ها و بازی های جالب دیگری با شما انجام دهد.
مراقب باشید کودک تان گرسنه نماند
در دوره از شیر گرفتن باید دقت کنید که کودکان گرسنه نمانند. باید خوراندن غذاهای جامد به او را شروع کرده باشید. قبل از این که خیلی گرسنه شود از او بپرسید بین شیر و غذاهای سفت تر کدام یک را دوست دارد.اگر فرزندتان شیر خواست، ابتدا یک فنجان شیر از یخچال به او بدهید.در این مدت لباسی بپوشید که جلویش دکمه یا زیپ نداشته باشد یا یقه اش بسته باشد تا کودک نتواند به سینه شما نزدیک شود.پیراهن یا لباس سرتاسری بپوشید.به عنوان لباس مجلسی یا خواب پیراهن بسته ای که تا گردن دکمه دارد بپوشید.
غیبتی چند روزه داشته باشید
یک وقفه چند روزه در شیردهی یا تغییر مکان هم می تواند راه حلی موثر برای شما و فرزندتان باشد. اگر برایتان مسافرتی پیش آمد که ناچار بودید فرزندتان را ترک کنید، بعد از بازگشت از این فرصت استفاده کنید و شیردهی به فرزندتان را به تدریج قطع کنید.اگر کودک تان درباره از شیر گرفتن خیلی لجبازی می کند به او قول یک جایزه خوب بدهید و بگویید اگر سعی کنی با لیوان شیر بخوری مثلا برایت یک قطار خوشگل می خرم. جایزه شما می تواند خوراکی یا اسباب بازی باشد.
بازگشت به محل کار بعد از دوران شیردهی
ابتدا اجازه بدهید هم شما و هم فرزندتان به قطع شیردهی عادت کنید سپس به محل کارتان بازگردید.به هیچ عنوان تا قبل از ۳ هفتگی فرزندتان را ترک نکنید.
کودک تان را با حوصله و محبت از شیر بگیرید
براساس توصیه های قرآن کریم بهتر است مادران تا ۲ سالگی فرزندشان را از شیر خود تغذیه کنند. البته هیچ مانع پزشکی برای افزایش دوره شیردهی وجود ندارد و از نظر پزشکی شیر دادن تا ۴ ۵ سالگی هم بلامانع است.اگر شیردهی به طور ناگهانی قطع شود هم کودک و هم مادر دچار ناراحتی می شوند. در ۲ سال گذشته سینه مادر به طور مداوم شیر تولید می کرده، تولید شیر همچنان ادامه دارد و اگر تخلیه شیر ناگهان متوقف شود، سینه ها متورم و دردناک می شوند و امکان دارد دچار آبسه و عفونت هم بشود. به علاوه، این تغییر ناگهانی می تواند کودک را هم دچار شوک عاطفی کند.قطع شیردهی از ۲ سالگی به بعد باید به تدریج صورت گیرد یعنی مادر هر چند روز یک بار یکی از وعده های شیردهی را کاهش دهد تا کم کم تولید شیر در بدن او کم و سرانجام متوقف شود.فرزند به عمل شیر خوردن علاقه مند است. بهتر است مادر قبل از این که فرزند نزد او بیاید و تقاضای شیر کند جایی باشد که کودک نتواند به راحتی به او دسترسی داشته باشد. مثلا نباید مرتب جلوی او روی صندلی بنشینید. در عین حال فاصله گیری از او باید غیر مستقیم باشد تا کودک احساس نکند که مادرش دیگر دوستش ندارد.اگر مادری به هر دلیلی شیر ندارد و مجبور است فرزندش را از شیر خشک تغذیه کند، باید شیر خشک را در ۱۲ ۱۱ماهگی قطع کند و تغذیه با انواع شیر پاستوریزه یا مدت دار را برای فرزندش شروع کند. در ماه هایی ابتدایی که هضم شیر گاو برای کودک مشکل است برای چنین کودکانی که از نعمت شیر مادر محروم هستند باید از شیر خشک استفاده کرد. با شروع یک سالگی شیر خشک هیچ مزیتی برای کودک ندارد.
استفاده از لیوان را به فرزندتان یاد دهید
آموزش نوشیدن از لیوان لازم است. کودک باید یاد بگیرد از لیوان معمولی بنوشد. در ابتدا می توان از لیوانی در دار و مجرادار هم استفاده کرد.کودک می تواند از اوایل یک سالگی مهارت غذا خوردن را بیاموزد. درست است که نمی تواند به تنهایی تغذیه کند اما همین که یاد می گیرد یه تکه غذا یا قاشق را در دست نگه دارد قدمی بزرگ در تکامل توانایی او است.کودک به تدریج همه چیز را یاد می گیرد در کنار بازی یا سر میز غذا، خودتان هم غذا در دهان او بگذارید. کودک کم کم یاد می گیرد کارهایی را که شما برایش انجام می دهید، خودش انجام دهد.ابراز محبت تنها در قالب تغذیه نیست. مادرانی که همه کار های کودک شان را خودشان انجام می دهند بعد از سنین ۳ ۴ سالگی متوجه می شوند فرزندشان قادر به انجام کارهای بسیار ابتدایی و ساده هم نیست و در تغذیه صرفا به والدینش وابسته است. اگر کودک نتواند در سن مناسب غذا خوردن را یاد بگیرد ممکن است در یادگیری توانایی های دیگر هم کند باشد و نتواند روی پای خود بایستد.
از همسرتان کمک بگیرید
از او بخواهید وقت بیشتری را با فرزندتان بگذراند. در دورانی که قصد دارید او را از شیر بگیرید، از پدر خانواده بخواهید به او غذا بدهد یا وقت‌هایی که شیر می‌خواهد، او را در آغوش بگیرد و بیرون از خانه ببرد. پدر می‌تواند شب‌ها فرزندتان را بخواباند و در کنار او باشد زیرا بسیاری از بچه‌ها عادت دارند با مکیدن سینه مادر خود به خواب بروند.اگر امکان دارد، او را با پدر و مادربزرگش یا یکی از اعضای خانواده که با او صمیمیت بیشتری دارد، به مسافرت بفرستید
دور بودن او از فضای خانواده ممکن است خیلی از عادت‌های او را از سرش بیندازد. قبل از انجام این کار مطمئن شوید که او می‌تواند چند روز بدون شما و در محیطی غریب به راحتی زندگی کند. این امر در مورد برخی از بچه‌ها قابل اجرا نیست زیرا جدایی‌شان از پدر و مادر، حس بی اعتمادی را در آن‌ها به وجود می‌ورد.
در طول روز وقت بیشتری به کودکتان اختصاص دهید
او در تمام مدت شیر خوردن به بوی بدن مادر و صدای ضربان قلب او عادت کرده است؛‌ این عوامل به او آرامش می‌دهند. با او بازی کنید، او را در آغوش بگیرید، از او بخواهید در کارهای خانه به شما کمک کند.می‌توانید از قمقمه‌های رنگی پلاستیکی استفاده کنید. این وسایل حواس بچه‌هارا پرت و به دلیل جذابیت‌هایی که دارد، آن‌ها را به خوردن غذا و نوشیدن مایعات تشویق می‌کندمرتب تکرار کنید که او در حال بزرگ شدن است و باید بعضی از عادت‌هایش را ترک کند. در این حالت کمتر ضربه روحی می‌خورد و روابط مادر و فرزند هم دچار مشکل نمی‌شود.در روش‌های سنتی، مادران موادی مانند فلفل را به نوک سینه خود می‌زدند تا کودک از خوردن شیر امتناع کند بعضی از بچه‌ها چنان به شیر مادر وابسته‌اند که حاضرند تندی و تلخی را به جان بخرند اما دست از شیر خوردن برندارند. برای انجام این کار حتماً با متخصص اطفال مشورت کنید. داروهای گیاهی خواص و عوارضی دارند که ممکن است برای کودک شما مضر باشد.
سعی نکنید خود را بیمار و سینه‌تان را زخمی نشان دهید
با این کار کودک ناراحت می‌شود و ممکن است از وضعیت پیش‌آمده بترسد و وحشت کند. در این حالت نه تنها مشکلی حل نمی‌شود بلکه موضوع جدیدی به مشکلات خود اضافه کرده‌اید. بچه‌ها در دورانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند، وابستگی‌های عاطفی شدیدی پیدا می‌کنند و این رفتار شما به آن‌ها صدمه می‌زند.