پوسیدگی دندان نوزادان، نه راه پیشگیری

رعایت بهداشت دندان های شیری نوزادان و کودکان با وجود موقت بودنشان اهمیت زیادی دارد چرا که این دندان ها نقش مهمی در سال های کودکی فرزندتان ایفا می کنند و هرگونه تغییری در سلامت آنها ممکن است بر زندگی آینده او هم تاثیر بگذارد.
نخستین دندان های نوزاد حدود 6 ماهگی شروع به بیرون زدن از لثه ها می کنند. معمولا نخستین دو دندانی که رویش می کنند، دو دندان پیش میانی هستند. سپس 4 دندان پیش بالایی بیرون می زنند. دندان های دیگر به آهستگی و معمولا به صورت جفتی در هر طرف در فک بالا یا پایین رویش می کنند تا هنگامی که همه 20 دندان شیری -10 دندان در فک بالایی و 10 دندان در فک پایینی- در 2/5 تا 3 سالگی رویش می کنند. مجموعه کامل دندان های شیری از 2/5 تا 3 سالگی تا 6 تا 7 سالگی در دهان باقی می مانند.

دکتر هاجر دهقان، متخصص دندانپزشکی کودکان

این نکات را درباره دندان های شیری به یاد داشته باشید:

• قاعده کلی اینست که که در هر ۶ ماه تقریبا ۴ دندان بیرون بزند.
• دختران معمولا زودتر از پسران دندان در می آورند.
• دندان های پایینی معمولا پیش از دندان های بالایی بیرون می آیند.
• دندان های شیری از لحاظ اندازه کوچک تر و سفیدتر از دندان های دایمی هستند که بعدا رویش می کنند.
• تا ۲ تا ۳ سالگی همه دندان های شیری باید رویش کرده باشند.

مدت کوتاهی پس از 4 سالگی، استخوان فک و صورت کودک شروع به رشد می کنند و فضاهای خالی میان دندان های شیری ایجاد می شود. این حالت یک روند رشد طبیعی است که جای لازم برای رویش دندان های بزرگ تر دایمی را فراهم می کند. در فاصله 6 تا 12 سالگی، دندان های شیری و دایمی در دهان وجود دارند.

چرا باید از دندان های شیری مراقبت کرد؟

با اینکه دندان های شیری فقط برای مدت کوتاهی در دهان نوزاد هستند، نقش های مهمی ایفا می کنند؛ از جمله اینکه:

• فضا را برای دندان های دایمی حفظ می کنند
• ظاهری طبیعی به چهره کودک می دهند
• به کودک کمک می کنند به طور واضح و قابل فهم حرف بزند
• امکان تغذیه درست را برای کودک فراهم می کنند -دندان های از دست رفته یا پوسیده جویدن را مشکل می کنند و باعث می شوند کودک غذا را رد کند.
• شروعی سالم برای رویش دندان های دایمی هستند - پوسیدگی دندان شیری می تواند باعث آسیب دیدن دندان های دایمی شود که در زیر آنها قرار دارند.

در گذشته به غلط تصور می شد که اگر دندان شیری کشیده شود دندان دائمی به صورت صحیح در آن محل رویش خواهد کرد در حالی که حفظ دندان های شیری برای کودکان ضروری است و کشیدن این دندانها می تواند در بزرگسالی دندانهای دایمی را دچار مشکل کند. وقتی دندان شیری کشیده می شود دندانهای دیگر به سمت فضای خالی ایجاد شده حرکت می کنند و همین امر موجب می شود دندان دائمی قادر به رویش در مسیر صحیح خود نباشد و همین بی نظمی و حرکت دندان ها موجب رویش نامنظم دندانهای دائمی می شود.
متاسفانه بسیاری از دندانپزشکان به دلیل جلوگیری از صرف زمان درمان برای دندان های کودکان؛ صورت مساله را پاک می کنند و خانواده ها نیز تحت تاثیر فرهنگ سنتی که کشیدن دندان های شیری یک درمان عادی برای دندان های خراب کودکان است دندان ها را می کشند.
دندان های کودکان معمولا در حدود سن شش سالگی شروع به شل شدن و افتادن می کند و به این ترتیب برای دندان های دایمی فضای خالی ایجاد می شود. عموما اولین دندان هایی که می افتد دو دندان جلویی فک پایینی هستند، سپس دو دندان جلویی فک بالا، دندان پیش جانبی، دندان آسیاب کوچک اول، دندان نیش و در نهایت دندان آسیاب کوچک دوم.
بر اساس آمار سازمان بهداشت جهانی در ایران کشیدن دندان شیری کودکان بسیار زیاد است و از هر 8 دندان شیری 5 دندان دچار مشکل می شود در حالی که این آمار در کشور سوییس صفر است و توانستند با بالابردن فرهنگ پیشگیری در جامعه، هزینه های درمان و مشکلات افراد را به حداقل برسانند.

ویزیت دندان پزشکی کودکان

عموما توصیه می شود کودک در یک سالگی یا 6 ماه پس از بیرون آمدن نخستین دندان، به وسیله دندانپزشک ویزیت شود.
نخستین ویزیت معمولا کوتاه است و کار درمانی چندانی در آن انجام نمی شود. این ویزیت به کودک فرصت می دهد در محیطی دوستانه و بدون تهدید با دندانپزشک آشنا شود. برخی از دندانپزشکان ممکن است از والدین بخواهند روی صندلی دندانپزشکی بنشینند و هنگام معاینه کودکشان را در بغل بگیرند. همچنین ممکن است دندانپزشک از والدین بخواهد در بخشی از زمان ویزیت به اتاق انتظار بروند و کودک را با دندانپزشک تنها بگذارند تا امکان ایجاد رابطه بین کودک و دندانپزشک فراهم شود. دندانپزشک در جریان این معاینه همه دندان های کودک را از لحاظ پوسیدگی معاینه و مرتب بودن دندان ها را بررسی می کند و به دنبال مشکلات احتمالی در لثه ها، فک و بافت های دهانی خواهد گشت. دندانپزشک در صورت لزوم دندان ها را پاک و نیاز تجویز محلول فلوراید را ارزیابی خواهد کرد. همچنین اصول بهداشت دهان و دندان کودک را به والدین آموزش خواهد داد و موضوعات مربوط به رشد دندان ها را به بحث خواهد گذاشت و به سوالات آنها پاسخ خواهد داد. دندانپزشک ممکن است درباره این موارد با شما بحث کند:

• شیوه های درست رعایت بهداشت دهان و دندان برای پیشگیری از مشکلات دندان و لثه
• نیاز به مصرف فلوراید
• عادات دهانی کودک مانند مکیدن انگشت شست، بیرون ماندن زبان از دهان، مکیدن لب
• شاخص های رشدی
• دندان در آوردن
• تغذیه درست

۹ راهکار پیشگیری از پوسیدگی دندان نوزاد

والدین و مراقبان، باکتری های عامل پوسیدگی را از طریق بزاق و اشتراک در غذا و قاشق به نوزادان منتقل می کنند. همچنین پوسیدگی دندان می تواند در نتیجه قرارگیری دندان ها و لثه های نوزاد در معرض هر مایع و غذایی بجز آب برای مدتی طولانی ایجاد شود، از جمله هنگامی که نوزاد را در حال مکیدن شیشه شیر یا آبمیوه در تخت می گذارید.
برای پیشگیری از پوسیدگی دندان نوزاد به این نکات توجه کنید:

• حتی پیش از زایمان بهداشت دهان و دندان خودتان را رعایت کنید. مراجعه به دندانپزشک برای بررسی وضع دندان ها هنگام بارداری اهمیت دارد.
• چه شیر خودتان را به نوزاد بدهید و چه شیر خشک، مراقبت از دندان های نوزاد از روز نخست ضروری است.
• هرگز کودک را با شیشه شیر یا غذا در تخت نگذارید. این کار نه تنها دندان های کودک را در معرض قندهای موجود در شیر قرار می دهد بلکه خطر عفونت گوش و خفگی را نیز در پی دارد.
• هرگز برای آرام کردن نوزاد به مدت طولانی با شیشه شیر یا لیوان به او مایعات ندهید. اگر کودک می خواهد شیشه شیر یا لیوان را در فواصل وعده های غذایی استفاده کند، آن را با آب پر کنید.
• اگر آب شیر فلورایددار است از آن به نوزاد بدهید. در غیر اینصورت از دندانپزشک بخواهید محلول های فلوراید را برای نوزادتان تجویز کند.
• در زودترین زمان ممکن (ترجیحا تا ۱۵ ماهگی) به کودکتان بیاموزید از لیوان های معمولی مایعات بنوشد.
• میزان غذاهای چسبنده یا شیرینی را که کودکتان می خورد محدود کنید.
• از دادن آبمیوه های مملو از شکر به کودک بپرهیزید.
• پیش از ۱سالگی نوزاد را نزد دندان پزشک ببرید.

دندان ها از تولد تا بزرگسالی

دندان های کودک دارای ۲۰ دندان شیری است که دندان های اولیه هم نامیده می شوند و شامل ۴ دندان آسیای بزرگ، ۴ دندان آسیای کوچک، ۴ دندان نیش، ۴ دندان پیش کناری، ۴ دندان پیش میانی می شوند.
دهان یک فرد بزرگسال دارای 32 دندان دایمی است که شامل 4 دندان آسیای بزرگ عقبی -دندان عقل، 4 دندان آساسی بزرگ دوم -دندان 12 سالگی، 4 دندان آسیای بزرگ اول -دندان 6 سالگی، 4 دندان آسیای کوچک دوم -دندان پیش آسیا، 4 دندان آساسی کوچک اول، 4 دندان نیش، 4 دندان پیش کناری و 4 دندان پیش میانی می شوند.
هریک از این مجموعه های ۴ تایی دندانی، دو دندان در فک بالایی -یکی در هر طرف دهان- و دو دندان در فک پایینی - یکی در هر طرف دهان- قرار دارد.

دکتر هاجر دهقان، متخصص دندانپزشکی کودکان