علت پنومونی کودکان، چیست و چه درمانی دارد؟

پنومونی (ذات‌ الریه یا سینه پهلو) بیماری کشنده‌ای است! عامل این بیماری باکتری یا ویروسی است که باعث عفونت ریه‌ها می‌شود. پنومونی بیماری شایعی است که معمولاً در زمستان و بهار بروز می کند. علائم ذات الریه در نوزادان متغیر است، اما تب شایع‌ترین علامت این بیماری است. ذات الریه در نوزادان یک مورد اورژانسی است و باید به سرعت برای درمان آن اقدام شود. اگر کودکتان سرفه‌های بد و عمیقی می‌کند و تب بالایی دارد که پایین نمی‌آید، احتمال دارد به ذات الریه مبتلا شده باشد و باید برای درمان آن حتماً به متخصص اطفال مراجعه کنید. متخصص اطفال نوع ذات‌الریه را تعیین می‌کند و داروی مناسب را تجویز می‌نماید. درمان سینه پهلو در نوزادان به شدت علائم بستگی دارد.
اگر پنومونی خفیف باشد، نوزاد را می‌توان در خانه درمان کرد! اما اگر علائم شدید باشد، نوزاد باید در بیمارستان بستری شود. آنتی بیوتیک معمولاً برای درمان پنومونی تجویز می‌شود.
در ادامه به موارد زیر می پردازیم :
پنومونی یا ذات الریه چیست؟
علائم ذات الریه در کودکان
سرایت ذات‌الریه در میان نوزادان
عوامل خطر در نوزادان
درمان ذات الریه در نوزادان
پیشگیری از بیماری ذات الریه در نوزادان
تشخیص ذات الریه در نوزادان
مراقبت در خانه و درمان خانگی

پنومونی یا ذات الریه چیست؟
در صورتی که ریه ها به علت یک عفونت ویروسی یا میکروبی یا عدم عملکرد مناسب دچار التهاب گردند، سینه پهلو نامیده می شود. این بیماری غالبا از عوارض عفونت های دستگاه تنفسی فوقانی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا یا بیماری های عفونی همچون آبله مرغان می باشد. کودکان مبتلا به فیبروز کیسه ای بیشتر در معرض ابتلا به سینه پهلو می باشند. سینه پهلو باعث می شود که بعضی از کیسه های هوای داخل ریه پر از مایع شوند و در عکس رادیوگرافی بخش های مبتلا شده به صورت سایه سفید رنگ خود را نشان می دهند. سینه پهلو بیماری عفونت کردن ریه‌ها است که عامل آن چندین نوع ویروس و باکتری مختلف است. کیسه‌های هوای ریه‌های بیمار مبتلا به سینه پهلو پر از چرک و مایع دیگری می‌شود و در نتیجه تنفس سخت می‌شود.
هر دو نوع ویروسی و باکتریایی ذات‌ الریه به سرعت بروز می‌یابد و اگر درمان نشود، خطرناک خواهد بود! پنومونی در اکثر موارد به صورت سرماخوردگی عادی یا سرفه شدید بروز می‌یابد، اما عفونت‌های باکتریایی بدون وجود علائم سرماخوردگی در مراحل اولیه شروع می‌شود.

علائم ذات الریه در کودکان
پنومونی ناگهان ظرف یک یا دو روز یا آهسته‌تر ظرف چند روز شروع می‌شود! گاهی اوقات به سختی می‌توان پنومونی را از سرماخوردگی شدید تشخیص داد. چنانچه هر یک از علائم زیر را در نوزاد مشاهده کردید، به سرعت برای درمان بیماری آن اقدام کنید. کبود شدن لب‌ها یا صورت (سیانوز) علامت نرسیدن اکسیژن کافی به کودک است و کودک باید به سرعت بستری شود.
-تب بالا
تب بالای ۳۸٫۹ درجه سانتیگراد که همراه با لرز و درد عضلانی باشد.
-خستگی: خواب آلودگی، ضعف و بی‌حالی
-تنفس دشوار و سریعنوزاد تند تند و سریع اما سطحی از شکم و نه از قفسه سینه، نفس می‌کشد. بینی نوزاد بیش از حد گشاد می‌شود یا سینه‌اش خس خس می‌کند.
-سرفه کردن
نوزاد سرفه‌های مرطوب یاخلط‌دار می‌کند! مخاط سبز یا به رنگ آهن زنگ زده از ریه‌ها خارج می‌شود. خلط خارج شده در موارد ابتلای شدید به ذات الریه در نوزادان خون‌آلود است.
-کبود شدن رنگ نوزاد
رنگ نوزاد به کبودی رفته، به ویژه صورت و اطراف لب‌ها، شدید تر از نقاط دیگر خواهد بود.
-درد
ذات الریه در نوزادان ، نوزاد در قفسه سینه یا شکم احساس درد می‌کند. محل درد به این بستگی دارد که کدام بخش از ریه(ها) عفونت کرده است.
-ناراحتی‌های شکمی: حالت تهوع، استفراغ و حتی اسهال
-سردرد
-استفراغ و اسهال
در سینه پهلو باکتریایی خواب آلودگی، آبی شدن لب ها و زبان و خودداری از خوردن و آشامیدن و به طور نادر درد شکم و سفتی گردن میتواند از دیگر علائم این بیماری باشد.
-سرایت ذات‌الریه در میان نوزادان
پنومونی از راه مجاری تنفسی منتقل می‌شود! زمانی که کودک بیمار سرفه یا عطسه می‌کند، اگر میکروب‌های خارج شده از راه مجاری تنفسی وارد بدن فرد دیگری شود، بیماری سرایت خواهد کرد. میکروب‌های عامل پنومونی باعث بروز بیماری‌های دیگری مانند برونشیت، سرماخوردگی و التهاب مخاط بینی (رینیت) می‌شود. البته این میکروب‌ها گاهی باعث هیچ گونه بیماری نمی‌شود.
-عوامل خطر در نوزادان
تمام کودکان در معرض خطر ابتلا به ذات‌ الریه قرار دارند، اما دربعضی ازکودکان عوامل خطر بیشتری از قبیل موارد زیر وجود دارد:
-ابتلا به بیماری‌های آسیب زننده به سیستم دفاعی بدن
-نارس بودن نوزادان
-سوء تغذیه
-رعایت نکردن بهداشت
-قرار گرفتن در معرض دود دخانیات اطرافیان

پیشگیری از بیماری ذات الریه در نوزادان
برای این که کودک سالم بماند و احتمال ابتلا به سینه پهلو کاهش یابد، توصیه‌های زیر را رعایت کنید:
نوبت‌های واکسیناسیون کودکتان را فراموش نکنید.
واکسن ذات‌ الریه (PCV) از بدن در برابر بعضی علل ذات‌ الریه، مننژیت و سپتی سمی (مسمومیت خون) محافظت می‌کند. همچنین دریافت به موقع واکسن‌های هموفیلیس آنفولانزا، دیفتری و سیاه سرفه در پیشگیری از بیماری‌های منجر شونده به پنومونی مهم است.
بهداشت فردی را جدی بگیرید.
هنگام سرفه کردن دهان و بینی را بپوشانید و دست‌های خودتان و کودکتان را مرتب بشویید تا از انتقال و پخش شدن میکروب‌ها جلوگیری کرده باشید.
سیگار کشیدن را در اتاق کودک ممنوع کنید.
محیطی بدون دود دخانیات را برای کودکتان آماده کنید! نوزادانی که اطرافیان سیگاری دارند، بیشتر بیمار می‌شوند و بیشتر در معرض ابتلا به بیماری‌هایی چون ذات‌الریه، سرماخوردگی، آسم و عفونت گوش هستند. به همین دلیل است که نباید در حضور نوزادان و کودکان سیگار کشید.

تشخیص ذات الریه در نوزادان
پزشک با گوشی معاینه به صدای ریه‌های نوزاد گوش می‌دهد تا متوجه شود که آیا مایع در ریه‌ها وجود دارد یا سینه خس خس می‌کند یا خیر. همچنین متخصص اطفال ضربان قلب و تنفس را بررسی می‌کند و از والدین درباره علائم دیگر سوال می‌کند. اگر کودک بسیار بدحال باشد، متخصص اطفال توصیه می‌کند که از قفسه سینه عکس گرفته شود تا میزان آسیب دیدن ریه‌ها مشخص شود. همچنین گاهی از نوزاد آزمایش خون گرفته می‌شود یا نمونه‌ای از خلط سرفه به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا ویروسی یا باکتریایی بودن پنومونی تعیین شود.

درمان ذات الریه در نوزادان
سینه پهلو یک بیماری اورژانسی می باشد و در صورت دیدن علائمی که گفته شد باید آمبولانس خبر کنید! جهت تشخیص بیماری، پزشک با گوشی به سینه کودک گوش می دهد و حتی امکان دارد نمونه از خلط حلق یا خون او را برای شناسایی عفونت به آزمایشگاه بفرستد. گاهی نیاز به رادیوگرافی از سینه می باشد. اگر سینه پهلو باکتریایی باشد پزشک آنتی بیوتیک تجویز می کند و کودک را در بیمارستان بستری می کند، به این دلیل که امکان دارد اکسیژن داده شود و در موارد نادری تهویه مکانیکی نیز لازم شود.
پس از حدود چهار روز قاعدتا کودک می تواند مرخص شود! هر چند سرفه کودک امکان دارد تا دو هفته پس از بهبودی ادامه یابد. در سینه پهلو ویروسی استفاده از آنتی بیوتیک تاثیری ندارد و درمان به استراحت در منزل و استفاده از مایعات فراوان محدود می شود. اگر کودک شیر خوار است دفعات شیر خوردن را زیاد و مقدار هر دفعه را کم کنید. کم آبی در اثر تنفس سریع و تب از عوارض جانبی این بیماری است، پس نوشاندن مایعات به اندازه کافی حیاتی می باشد. برای کاهش تب و تسکین سردرد می توانید از شربت یا قطره استامینوفن استفاده کنید. پس از بهبود بیماری کودک تا یک هفته نباید ورزش شدید کند و اگر هوا مرطوب یا خیلی سرد نباشد بیرون رفتن ضرری ندارد.

مراقبت در خانه و درمان خانگی بیماری ذات الریه در کودکان
نکاتی را که در ادامه بیان میکنیم، باید توسط والدین مورد توجه قرار بگیرد تا روند بهبود سریع تر نوزاد فراهم شود.
مطمئن شوید که کودکتان به خوبی استراحت می‌کند.
به کودکتان پاراستامول یا ایبوپروفن نوزادان تا تب‌ پایین بیاید.
نوزادان می‌توانند از دو ماهگی به بعد پاراستامول مصرف کنند! البته به شرطی که پس از هفته سی و هفتم بارداری متولد شده باشند و وزنشان هنگام تولد حداقل ۴ کیلوگرم بوده باشد. همچنین مصرف ایبوپروفن برای نوزادان سه ماهه یا بزرگتری که حداقل ۵ کیلوگرم وزن دارند، منعی ندارد. حتماً قبل از مصرف دارو بروشور داخل جعبه را مطالعه کنید یا اگر از مناسب بودن مصرف آن مطمئن نیستید از پزشک داروساز یا متخصص اطفال راهنمایی بخواهید.

اگر مجراهای عبور هوا مسدود شود و آشامیدن مایعات برای کودک سخت شود، کودک به سرعت دچار مشکل بی‌آبی بدن می‌شود. نوزاد را ترغیب کنید تا بیشتر، شیر سینه یا شیر خشک بخورد. اگر نوزاد از شیر خشک یا غذاهای کمکی تغذیه می‌کند، می‌توانید به او آب نیز بدهید.

آنتی بیوتیک
اگر سینه پهلو خفیف باشد، می‌توان کودک را در منزل درمان کرد! پنومونی باکتریایی با آنتی بیوتیک درمان می‌شود، اما پنومونی ویروسی به خودی خود برطرف می‌شود، چون سیستم دفاعی بدن با ویروس مقابله می‌کند. نوع ذات‌ الریه در نوزادان را نمی‌توان بدون مراجعه به بیمارستان و انجام آزمایش تعیین کرد. اگر ذات‌ الریه خفیف باشد، متخصص اطفال آنتی بیوتیک جهت اطمینان و احتیاط بیشتر تجویز می‌کند.

ضربه زدن به قفسه سینه (پرکاشن)
ضربه زدن به قفسه سینه بسیار مهم است. کودکتان را ۴ تا ۶ بار در روز به حمام ببرید، دوش آب داغ را باز کنید و اجازه دهید ده دقیقه در هوای بخارآلود حمام تنفس کند. سپس دست‌تان را گود کنید و آن را محکم روی قفسه سینه، در ناحیه وجود ذات الریه در نوزادان بزنید. به مدت یک دقیقه به سرعت ضربه بزنید، سپس یک دقیقه صبر کنید. این روند را به مدت ده دقیقه ادامه دهید. به این ترتیب کیسه‌های محل جمع شدن چرک و مخاط می‌لرزد، مخاط شل می‌شود و کودک با سرفه آنها را بیرون می‌ریزد. هنگام سرفه کردن کنار کودک باشید و به او دلداری بدهید.

داروی سرفه
برای درمان ذات الریه در نوزادان و کودکان ، کودک باید سرفه کند تا خلط خارج شود! می‌توانید در طول روز به کودک اکسپکتورانت (داروی خلط‌ آور و ضدسرفه) بدهید تا مخاط گیر کرده در قفسه سینه شل شود و بیرون بیاید. در طول شب یا در طول روز، اگر سرفه کودک را به شدت ناتوان ساخته است به او ترکیبی از داروی خلط‌آور و سرکوب کننده‌های سرفه بدهید. اگر سرفه شدید و مداوم نیست، داروی مهار کننده سرفه کفایت می‌کند.

آب‌رسانی و اکسیژن
نوزادانی که باید بستری شوند، آنتی بیوتیک را از راه سرم دریافت می‌کنند! آب مورد نیاز بدنشان از سرم تامین می‌شود. اگر کودک به سختی نفس بکشد، از ماسک اکسیژن استفاده می‌شود تا اطمینان حاصل شود که مقدار کافی اکسیژن در خون بدن کودک وجود دارد. چرا که کمبود اکسیژن می تواند برای کودک اختلالات جبران ناپذیری در آینده به وجود آورد.