مهارت تصمیم گیری کودکان، نحوه تقویت آن

ایجاد و تقویت مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان بخصوص اگر در زمان مناسب و سن صحیحی صورت بگیرد، می‌تواند اثرات مثبت چشمگیری را بر روی زندگی و سرنوشت فرزندان ما داشته باشد. در واقع، کودکی که دارای قابلیت‌ اتخاذ تصمیم‌های درست است، به سادگی و بدون مشکل خاصی از کودکی به بزرگسالی گذر می‌کند. مهارت تصمیم گیری به کودکان کمک می‌کند تا در مواجهه با تنش‌ها و فرایندهایی که دربرگیرنده‌ی درس‌های ارزشمند زندگی هستند، راه حل‌های مناسبی بیابند. از سوی دیگر، تفکر منطقی و مهارت‌ حل مسئله نیز از موارد تقویت‌کننده‌ی تصمیم‌گیری موثر در کودکان به شمار می‌روند.

عمل تصمیم‌ گیری به چه فرایندی گفته می‌شود؟
یکی از مهارت‌های کلیدی که کودکان به آن نیاز دارند، توانایی تصمیم‌گیری است. تصمیم‌گیری عمل یا فرایند رسیدن به یک جمع‌بندی برای پذیرش یک گزینه‌ی درست با تجزیه و تحلیل سایر گزینه‌ها وانتخاب‌های موجود است. تصمیم‌هایی که توسط کودکان گرفته می‌شوند، بر سلامت ذهنی آن‌ها اثر می‌گذارند. ارتباطات و موفقیت آن‌ها به شدت به نحوه‌ی تصمیم‌گیری آن‌ها وابسته بوده و این موضوع باعث می‌شود تا کودک مسئول و مستقل تربیت شود. همچنین مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان به آن‌ها کمک می‌کند تا رفتارهای از روی هوس و دل‌بخواهی خود را راحت‌تر کنترل کنند.

چگونه می‌توانیم مهارت تصمیم‌ گیری را در کودک خود ایجاد کنیم؟
توانایی تشخیص اینکه چه زمانی یک تصمیم باید گرفته شود، نخستین قدم به سمت ایجاد مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان است. بچه‌ها با مشاهده‌ی والدین و هم‌بازی‌های خود، با شنیدن بحث‌هایی که درباره‌ی ارزش‌ گزینه‌های مختلف و با داشتن فرصت‌هایی برای گرفتن تصمیم و تجربه‌ی عواقب آن، چیزهای زیادی را می‌آموزند. واضح است که در ابتدا، اکثر بچه‌ها کاری را انجام می‌دهند که نهایتا به تصمیم اشتباهی می‌انجامد، اما حتما از اشتباه خود یاد گرفته و سعی می‌کنند که در آینده تصمیم‌های بهتری را اتخاذ کنند. مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان زمانی تقویت می‌شود که آن‌ها با کسب تجربه و بلوغ، دلایل تصمیم‌های خود را درک می‌کنند.

چه اهمیتی دارد که کودک ما خودش تصمیم بگیرد؟
مزیت‌های شرکت دادن کودکان در فرایند تصمیم‌گیری، زیاد و متنوع هستند. بیشترین میزان رضایت فرد زمانی حاصل می‌شود که یک تصمیم درست می‌گیرد. از طرف دیگر، اتخاذ تصمیم‌های اشتباه هم یک بخش ضروری از سفر بچه‌ها به سمت بلوغ است. اگر مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان شکل بگیرد و کودک درباره‌ی فرایند این امر مهم آموزش ببیند، تجربه‌های بی‌نظیری کسب خواهد کرد.
بنابراین کودکان خود را در معرض تصمیم‌گیری صحیح قرار دهید. مسلما سال‌ها طول خواهد کشید که در این کار خبره شوید، چرا که فرایند اتخاذ یک تصمیم بسیار پیچیده بوده و به تفکر محتاطانه نیاز دارد. بنابراین باید به کودک خود وظایفی محول کنید و از او انتظار داشته باشید که همکاری کرده و رفتار مسئولانه‌ای از خود نشان دهد. تصمیم‌هایی که کودک می‌گیرد، نوع شخصیت او در بزرگسالی را شکل داده و مسیر زندگی آینده‌ی او را مشخص خواهد کرد.

روش‌هایی برای ایجاد مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان
هیچ شکی نیست که ایجاد مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان اصلا ساده نیست، اما به طور قطع می‌توان با استفاده از تکنیک‌های صحیح این کار را انجام داد. شرکت دادن کودکان در تصمیم‌گیری، یک ایده‌ی بسیار خوب است چرا که این کار، باعث ساخته شدن اعتماد به نفس کودک در زمینه‌ی تصمیم‌های خانواده می‌شود.
در ادامه‌ی مقاله، با ۱۰ روش ساده آشنا خواهید شد که به کودک یاد می‌دهند که چگونه پس از بررسی و قضاوت یک موقعیت و گزینه‌های ارزشمند، یک تصمیم صحیح بگیرد.
کودک را در معرض دنیای واقعی قرار دهید
روبرو شدن با واقعیت، بهتر از هر معلمی به کودک شما آموزش می‌دهد. اگر دوست دارید که کودکتان بفهمد که عواقب یک عمل یا تصمیم اشتباه بد هستند، باید به جای تنبیه یا دعوا کردن، او را با این عواقب مواجه کنید. تنبیه کردن فقط انگیزه‌ی کودک را از بین برده و قدرت عمل او را سلب می‌کند.
به کودک خود اجازه بدهید اشتباه کند
برای ایجاد مهارت تصمیم‌گیری در کودکان، باید به جای پنهان کردن آن‌ها از مشکلات احتمالی، اجازه دهید اشتباه کنند. زمانی که بچه‌ها درس سختی را از تصمیم‌های خودشان یاد می‌گیرند، یک چشم‌انداز عالی را کسب خواهند کرد. در این صورت، تجارب آن‌ها معلمشان خواهد بود و به یاد خواهند داشت که اشتباهات خود را دوباره تکرار نکنند.
علایق کودک خود را بشناسید
به عنوان یک والد این وظیفه‌ی شماست که در کودک خود انگیزه ایجاد کرده و به او کمک کنید تا علایق خود را پیدا کند. با مشاهده‌ی افراد موفق، کودکان خواهند فهمید که کار سخت و تعهد، کلید موفقیت بوده و داشتن چنین خصیصه‌هایی، باعث اتخاذ تصمیم‌های خوب در زندگی می‌شود. همچنین اینکه کودک انتخاب کند که از رهبران خوبی تقلید نماید، به خودی خود یک تصمیم‌گیری عالی در زندگی محسوب می‌شود.
به کودک یاد بدهید که خودش را بشناسد
فرزند شما باید یاد بگیرد که نقاط قوت و ضعف خود را تشخیص داده تا با توجه به آن‌ها، تصمیمات مهم زندگی خود را بهتر اتخاذ کند. این حرف درستی است که همواره فرصت‌های زیادی باید در مقابل کودک قرار داشته باشند، اما آن‌ها باید این موضوع را هم درک کنند که در همه‌ی آن گزینه‌ها عالی و بی نقص نخواهند بود. یادگیری پذیرش شکست‌ها و موانع و مهارت تصمیم‌گیری برای مقابله با آن‌ها، دو مورد بسیار مهم در تربیت کودکان هستند.
همراه با کودک خود درگیر کارهای مختلف شوید
برای ایجاد مهارت تصمیم‌گیری در کودکان باید آن‌ها را تشویق کنید تا در سازمان‌های اجتماعی عضو شوند. این کار فرزند شما را در معرض فشار مثبتی از سمت همسالانش قرار داده و به او نیز کمک خواهد کرد که شخصیتش را بهتر بشناسید. همچنین تربیت کودک در حوزه‌ای که به آن علاقه دارد، آینده‌ی او را شکل خواهد داد.
با کودک خود صحبت کنید
با اینکه انجام این کار ممکن است کمی دشوار به نظر برسد، اما داشتن ارتباط کلامی موثر با کودک، یک مولفه حیاتی در والدگری است. اگر اتصال خود را با کودک خود حفظ کرده و با او به طور واقعی بحث کنید، می‌توانید از وجود چشم‌اندازهای ارزشمندی در آینده‌ی خود مطمئن شوید. این کار، شما را قادر می‌سازد که تصمیم‌های فرزند خود را پیش‌بینی کرده و در صورت لزوم به او هشدار بدهید.
پاداش دادن را از یاد نبرید
به عنوان یک قانون، والدین نباید تنها بر روی کارهایی تمرکز کنند که کودک باید انجام دهد. پاداش دادن به کودک، زمانی که کار درستی انجام می‌دهد، به احساس اعتماد به نفس را در او تقویت کرده و احتمال اینکه در آینده نیز تصمیم‌های درستی بگیرد، را بالاتر می‌برد.
به کودک خود یاد بدهید که مقداری پول را به صورت صحیح مدیریت کند
بسیار گفته می‌شود که یکی از بهترین هدیه‌هایی که می‌توانید به کودک بدهید، دادن اجازه‌ی مدیریت مسئولانه‌ی مقداری پول است. کودک شما، مسلما به انجام این کار در زندگی خود نیز نیاز خواهد داشت.
کودک را با مثال زدن راهنمایی کنید
اگر شما به عنوان پدر یا مادر کودک، حاضر به گفتن تجربیات خود برای فرزندتان باشید، قدم مهمی را در آموزش مهارت تصمیم‌گیری به کودک خود برداشته و صمیمیتی مثال‌زدنی را میان خودتان و او ایجاد کرده اید. از طرف دیگر، هیچ بعید نیست که کودک از تجربه‌ی شما عبرت گرفته و از ارتکاب اشتباهات مشابه پرهیز کند.
مراقب دوستان فرزند خود باشید
جهان یک کودک، پیرامون تعاملات اجتماعی و دایره‌ی دوستانی که دارد، می‌چرخد. بنابراین افکار و کردار او، بیشتر از آنچه که تصورش را کنید، از همسالانش تاثیر می‌پذیرد. به همین دلیل، مراقبت و چک کردن دائمی دوستان فرزندتان و افرادی که او به طور مداوم با آن‌ها در ارتباط است، شما را قادر خواهد کرد تا آینده‌ی کودک خود را تا حدی پیش‌بینی کنید.

چه فعالیت‌هایی به تقویت مهارت تصمیم‌گیری در کودکان کمک می‌کنند؟
فرزند شما هر روزه تصمیمات به ظاهر بی اهمیتی می‌گیرد که دارای اثرات بزرگی هستند. تصمیمات کودکان معمولا برپایه‌ی اولویت‌های شخصی است که رضایت و سبک زندگی آن‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در این زمینه، انجام فعالیت‌های بامزه می‌تواند یک موقعیت استرس‌زا را به یک سرگرمی لذت‌بخش تبدیل کند.
در ادامه‌ی مقاله مواردی را به شما پیشنهاد می‌دهیم که مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان را تقویت کرده و به اندازه‌ی کافی نیز جالب و مهیج هستند:
کتاب خواندن
کتاب خواندن برای کودکان، یکی از بزرگترین سرگرمی‌های مورد علاقه‌ی بسیاری از آن‌ها محسوب می‌شود. اگر عشق به قصه‌گویی و کتاب خواندن در فرزند شما ایجاد شده باشد، او قادر خواهد بود که خود را به جای شخصیت‌ها و درون موقعیت‌های کتاب قرار دهد. در حین کتاب خواندن از کودک بخواهید که فکر کند اگر به جای یکی از شخصیت‌ها بود، چه کاری انجام می‌داد. این کار، او را در معرض تفکری عمیق‌تر قرار می‌دهد. کاوش درباره‌ی عواقب متعدد تصمیمات نیز به کودک کمک می‌کنند تا اتفاقاتی که در کتاب می‌خواند را به زندگی واقعی ربط دهد. پیچ‌ها و دوراهی‌های داستانی نیز معمولا دربرگیرنده‌ی لزوم یک تصمیم‌گیری هستند.
نقش بازی کردن
انجام بازی‌های تخیلی و نقش بازی کردن، یک تمرین خلاقانه برای مشاهده‌ی خیال‌بافی کودک و تصور خودش به جای ابرقهرمان‌ها، پدر و مادرش، معلمش یا نقش‌های دیگر است. از سوی دیگر بچه‌های بزرگتر، عاشق درگیر کردن خود در بازی‌های نمایشی مانند عروسک‌گردانی هستند. این‌گونه کارها فرصتی را در اختیار کودک قرار می‌دهد تا خودش را جای دیگران گذاشته و از دید آن‌ها به دنیا نگاه کند. در واقع نقش بازی کردن، فرزند شما را تشویق می‌کند تا انگیزه‌ی افراد دیگر را درک کرده و از این طریق، مرزهای ذهنی او را گسترده می‌سازد. تفکر درباره‌ی تصمیم‌گیری به روش شخص دیگری که در موقعیت‌های مختلف قرار گرفته است، پروسه‌ی فکری کودک را آشکار می‌کند.
انجام بازی‌های رومیزی یا تخته‌ای
بازی‌های رومیزی یا تخته‌ای بستر بسیار مناسبی را برای کودک فراهم می‌کنند تا انتخاب کرده و نتیجه‌ی انتخاب‌هایش را تجربه کند. جدای از قابلیت این بازی‌ها برای سرگرم کردن بچه‌ها، انجام این بازی‌ها تفکر انتقادی و مهارت تصمیم‌گیری در کودکان را تقویت می‌کند. شما می‌توانید این بازی‌ها را بر اساس رنگ‌ها یا موضوعات مورد علاقه‌ی کودک (مثلا بازی اژدهایی) انتخاب کنید تا کودک در انجام آن کاملا راحت باشد.
مذاکره کردن
یک راه قاطع برای تمرین تفکر انتقادی، انجام مباحثه‌های بسیار است. در واقع زمانی که به کودکان اجازه داده شود تا با یکدیگر مخالفت کنند، به نحوی مجبور به تصمیم‌گیری می‌شوند. شما می‌توانید از کودک خود بخواهید تا نظر خود را درباره‌ی مقاله‌های نوشته شده در مجلات و روزنامه‌ها بیان کند تا عادت تحلیل و نتیجه‌گیری در او نهادینه شود. با این کار، کودک درمی‌یابد که چرا و چگونه می‌تواند مخالفت خود را با چیزی اعلام کند. پایه و اساس یک تصمیم‌گیری معنادار، استفاده از شواهد واقعی و محکم برای پشتیبانی از عقاید است.
بازی‌های بیرون از خانه
بازی در خارج از خانه و در فضای مناسب، کودک را تشویق می‌کند که در عین درگیر شدن در روابط اجتماعی، تصمیم‌های سریعی بگیرد. کودک در زمین بازی مجبور است که برای برنده شدن در یک مسابقه، تاکتیک‌هایی را به کار ببرد که شانس او را بالا می‎برند. همچنین درباره‌ی قوانین بازی و عواقب شکستن این قوانین نیز، نیاز به گرفتن تصمیم دارد. چنین ورزش‌های سازمان‌یافته‌ای به بچه‌ها کمک می‌کنند تا پیش‌بینی کرده، در کسری از ثانیه تصمیم گرفته و مسائل پیچیده را به همراه دوستان خود حل نمایند.
همه‌ی ما موافقیم که کودکان در طول روز تصمیم‌های زیادی می‌گیرند. اما مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان به شدت از ارزش‌ها و انتظاراتی که در اطراف خود مشاهده می‌کنند، تاثیر می‌پذیرد. به یاد داشته باشید که توانایی تفکر قبل از عمل، کودکان را قادر می‌کند که تصمیم‌های بهتری بگیرند. همچنین ارزیابی گزینه‌ها به طور غیر مستقیم باعث ایجاد مهارت‌های تفکر انتقادی شده و آن‌ها را به راه حل‌های بهتری برای مشکلات رهنمون می‌شود. با به کار بردن تکنیک‌هایی که در این مقاله به آن‌ها اشاره شد و همچنین درگیر کردن بچه‌ها در فعالیت‌هایی که تقویت‌کننده‌ی ارزیابی صحیح در آن‌ها هستند، می‌توانید مهارت تصمیم‌ گیری در کودکان را ایجاد کنید، آن را به مرور زمان بهبود دهید و به این ترتیب، نقش مهمی را در شکل‌گیری آینده‌ی فرزند خود ایفا نمایید.