شرایط حضانت کودک، حق ملاقات با کیست؟

حضانت و نگهداری طفل از طرفی حق ابوین است و بدین جهت مادۀ ۱۱۷۵ قانون مدنی مقرر داشته است که: طفل را نمی‌توان از ابوین یا از پدر یا مادری که حضانت با او است گرفت مگر در صورت وجود علت قانونی. بنابراین کسی نمی‌تواند بدون وجود جهات قانونی، حق حضانت والدین را نادیده بگیرد.
هرگاه پس از رسیدگی و صدور حکم از طرف دادگاه، محکوم علیه از اجرای حکم سرپیچی کند، توسط شخص دیگری که دادگاه معین می‌کند از طفل نگهداری خواهد شد اما هزینۀ نگهداری را طبق نص صریح مادۀ فوق‌الذکر پدر باید بپردازد و درصورت فوت پدر، مادر مکلف به‌پرداخت هزینۀ نگهداری است.
در مورد مادری که حضانت طفل برعهدۀ اوست و به‌علت اشتغال شخصاً و در تمام ساعات روز نمی‌تواند از فرزندش نگهداری کند و او را به‌مهد کودک یا مادر خود سپرده است تا در غیاب مادر از کودک نگهداری کند، از شورای عالی قضایی استفناء شده است و شورای عالی قضایی در تاریخ ۲۳/۳ /۱۳۶۳ نظر داده است که:
حق حضانت مادر در این موارد ساقط نمی‌شود زیرا هم درصورتی که مادربزرگ از طفل نگهداری کند و هم در حالتی که بچه را به مهد کودک بسپارند، نظارت و تربیت مادر منقطع نمی‌شود.
طبق ماده ۱۱۷۴ قانون مدنی: درصورتی که به‌علت طلاق یا به‌هر جهت دیگر ابوین طفل در یک منزل سکونت نداشته باشند، هریک از این ابوین که طفل تحت حضانت او نمی‌باشد حق ملاقات طفل خود را دارد. تعیین زمان و مکان ملاقات و سایر جزئیات مربوط به‌آن درصورت اختلاف بین ابوین با محکمه است.
مادۀ فوق‌الذکر برای حمایت از حقوق پدر یا مادری است که حق حضانت طفل را ندارد، زیرا پدر یا مادر ممکن است به‌موجب حکم قانون (مادۀ 1169 قانون مدنی) یا برحسب وضعیت شخصی خود صلاحیت حضانت طفل را نداشته باشند ولی به‌هر حال نمی‌توان آنها را از دیدن جگرگوشۀ خود منع کرد .
و نیز زمانی که طفل اجباراً پدر یا مادر خود را ترک می‌کند این مسئله از نظر عاطفی برای وی ناگوار است و برای جلوگیری از بروز بحران‌های عصبی می‌بایستی با پدر و مادر خود ملاقات کند؛
به‌دستور مادۀ 1174 قانون مدنی والدین می‌توانند درخصوص نحوۀ ملاقات با کودک با یکدیگر توافق کنند اما اگر به‌توافق نرسیدند، مرجع حل اختلاف در این مورد دادگاه محل سکونت کودک است.
حق ملاقات با کودک درصورت فوت یا غیبت والدین طبق مادۀ ۱۲ قانون حمایت خانواده که در این مورد خاص هنوز نسخ نشده است به‌تشخیص دادگاه با سایر اقربا از قبیل خواهر و برادر و اجداد و جدات پدری یا مادری و ... خواهد بود.
کسی که حضانت طفل با او است نمی‌تواند بدون اجازۀ دادگاه طفل را به‌خارج از ایران ببرد یا او را از شهرستانی که در آن به‌سر می‌برد خارج کند زیرا در این صورت حق ملاقات کسی که به‌موجب حکم دادگاه این حق به‌وی داده شده است از بین میرود.
کسی که حضانت کودک به‌وی سپرده شده است اگر هنگام مراجعۀ افرادی که حق ملاقات دارند از دادن کودک امتناع کند علاوه برآنکه میتوان حضانت را از او سلب کرد، طبق مادۀ ۶۳۲ قانون مجازات اسلامی مصوب سال ۱۳۷۵ به‌سه تا شش ماه حبس یا به‌جزای نقدی از یک میلیون و پانصد هزار تا سه میلیون ریال محکوم می‌شود.