رشد قدی کودکان، تاثیر عوامل مختلف

حد متوسط طول قد نوزاد در موقع تولد ۵۰ سانتیمتر می‌باشد. در خلال سال اول به طول قد کودک ۲۵ سانتیمتر افزوده می‌شود. طول قد کودک در سن چهارسالگی به دو برابر طول قد تولد (۱۰۰ سانتیمتر) می‌رسد. در سنین دبستان، افزایش طول قد در هرسال در حدود ۵ تا ۵.۵ سانتیمتر خواهد بود. در سن ۱۳ سالگی طول قد کودک سه برابر طول قد زمان تولد اوست.
افزایش سریع طول قد در دخترها در حدود سنین 10.5 تا 13 سالگی و در پسرها در حدود سنین 12.5 سالگی تا 15 سالگی رخ خواهد داد. افزایش قد در دخترها در سن 17 تا 19 سالگی متوقف می‌شود، ولی در پسرها تا حدود 20 سالگی و بعد نیز ادامه می‌یابد.

رشد قدی کودکان به چه چیزهایی وابسته است؟
آمارها گویای این واقعیت تلخ هستند که گروهی از کودکان ایرانی به دلیل کمبودهای تغذیه‌ای از کوتاهی قد، لاغری و ضعف رنج می‌برند، زیرا کمبود‌های تغذیه‌ای کودک را از رشد بالقوه بازمی‌دارد و موجب کاهش سرعت رشد جسمی، اختلال در رشد بدنی و کم شدن توانمندی ذهنی می‌شود، متأسفانه اغلب این کمبودها، بیش از این‌که به فقر و نداشتن امکان تهیه غذا مربوط باشد، به بی‌اطلاعی خانواده‌ها از تغذیه سالم ربط پیدا می‌کند. طبق بررسی‌های صورت گرفته، کمبود برخی ویتامین‌ها و عناصر معدنی ازجمله ویتامین A و D، آهن، روی و کلسیم در کودکان و نوجوانان به‌ویژه دختران نوجوان بسیار شایع است.
پیامدهای دریافت ناکافی غذا تنها لاغری ظاهری کودک نیست بلکه عوارضی به‌مراتب بیشتر ازآنچه شما تصور می‌کنید، خواهد داشت؛ به‌طوری‌که در چنین کودکانی، کارایی جسمی و ذهنی کاهش می‌یابد و نتیجه‌ آن افت تحصیلی و تحمیل بار مالی بر جامعه و خانواده خواهد بود.
همچنین کوتاهی قد و بدشکلی اندام‌ها به دلیل کافی نبودن سلامت استخوان‌ها، کندی بهبود جراحات، زودبه‌زود بیمار شدن و دیر بهبود یافتن، نامرتب شدن دوران ماهانه در دختران و بی‌حس و حالی، از حال رفتن و خواب‌آلودگی از این عوارض هستند. اگرچه تغذیه نقش کلیدی در رشد کودک دارد، اما علاوه بر آن، عواملی مانند وراثت (ژنتیک)، بیماری‌های مزمن، عوامل روحی ـ روانی و هورمون‌ها نیز در ضرباهنگ رشد تأثیرگذار هستند.

تأثیر خواب، استرس و ورزش در رشد دانش‌آموزان
در فصل تابستان اغلب بچه‌ها زمان‌های طولانی از شب را بیدار هستند و خیلی دیر می‌خوابند و صبح‌ها نیز خیلی دیر بیدار می‌شوند. به‌این‌ترتیب، تنظیم خواب دانش‌آموز به هم می‌خورد و بیدار شدن صبح زود، برایش بسیار سخت است و تا بخواهد به این شرایط عادت کند، وی و خانواده‌اش به‌زحمت زیادی می‌افتند. بنابراین لازم است والدین قبل از شروع سال تحصیلی، زمان خواب فرزندانشان را سروسامان دهند تا در روزهای اول مهر دچار دردسر نشوند.البته برخی دانش‌آموزان در برابر این مسئله مقاومت می‌کنند و همچنان طی سال تحصیلی دیر می‌خوابند. این در حالی است که دیر خوابیدن، یا نامنظم خوابیدن به وضعیت تغذیه آن‌ها لطمه وارد می‌کند. بسیاری از این کودکان، چاق یا بسیار لاغر و گاه کوتاه‌قد خواهند شد. بنابراین داشتن زمان مشخص برای خوابیدن (در ایام تعطیل و غیر تعطیل) و فضایی آرام و دور از هیجان، ضروری است.
علاوه بر این‌ها، خواب مناسب دانش‌آموز بر فعالیتش در مدرسه، یادگیری و رفتارش با دیگران تأثیر مثبت دارد.
به‌طور مثال یک کودک ۶ تا ۱۲ ساله حدود ۸ تا ۱۰ ساعت در ٢۴ ساعت به خواب نیاز دارد.
اگر می‌خواهید کودکتان خواب عمیق و مناسب داشته باشد، با گرسنگی او را به بستر نفرستید و قبل از خواب، مواد غذایی سنگین و محرک نظیر کافئین، شکلات و چای نیز در اختیارش نگذارید.
از عوامل دیگری که بر تغذیه و رشد کودکان تأثیرگذار است، می‌توان به استرس اشاره کرد. تحمل کودکان مختلف در مقابل فشارهای روحی متفاوت است. برخی کودکان بسیار حساس هستند و هر نوع استرسی بر اشتهای آن‌ها اثر می‌گذارد که در صورت تداوم می‌تواند مشکل‌ساز باشد.
حتی در بزرگسالان فشارهای روحی، مقدار غذای دریافتی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بعضی افراد هنگام ناراحتی و استرس، اشتهای خود را از دست می‌دهند، درحالی‌که بعضی دیگر در این اوقات به پرخوری روی می‌آورند.
این روزها نقش و اهمیت ورزش در سلامت بخصوص در کودکان در حال رشد کاملاً اثبات‌شده است. البته ورزش روزانه مناسب (نه شدید) به‌سلامت و رشد مناسب و محکم شدن استخوان‌ها کمک شایانی می‌کند، اما ورزش‌هایی که نیاز به کنترل (کاهش دادن) وزن کودک دارد، به رشد آنان لطمه جدی می‌زند و لازم است در این دوره سنی از کنترل وزن خودداری شود.
بسیاری از پسران که به ورزش‌های رزمی سنگین روی می‌آورند و نیز دخترانی که فعالیت‌هایی از قبیل ژیمناستیک یا حرکات موزون (مثل باله) را انتخاب کرده‌اند، به کوتاهی قد مبتلا می‌شوند.
توصیه می‌شود تا قبل از بلوغ، کودکان بیشتر از یک ساعت در روز به فعالیت ورزشی شدید نپردازند.