واکسن فلج اطفال، مواردی که باید بدانید

تا سال‌ها پیش که خبری از واکسن اش نبود، خیلی از کودکان در همان طفولیت فلج می‌شدند و باید آرزوی راه رفتن را برای همیشه فراموش می‌کردند. می‌شدند سربار خانواده، افسرده می‌شدند و خانه‌نشین و مجبور بودند تا آخر عمر این بار سنگین را به‌دوش بکشند، اما پیدا شدن سر و کله دارویی که بتواند این مشکل را برطرف کند، توانست امید تازه‌ای به خانواده‌ها بدهد و تعداد کودکان ناتوان جسمی را کاهش دهد. قطره فلج اطفال، دارویی است که تاکنون توانسته کودکان زیادی را از خطر فلج شدن نجات دهد. فلج اطفال بیشتر کودکان زیر پنج سال را درگیر می‌کند، به‌طوری که تقریبا از هر ۲۰۰ مورد عفونت، یک مورد به فلج غیرقابل برگشت منجر می‌شود. از این میان، ۵ تا ۱۰ درصد به دلیل فلج شدن ماهیچه‌های تنفسی جان خود را از دست می‌دهند.
ویروس این بیماری بسیار مهلک است و ابتلای یک کودک می‌تواند تمام کودکان یک منطقه را مبتلا کند. با وجود تمام نظارت‌ها و سیستم‌های ایمن‌سازی که در دستور کار کشورهای مختلف قرار گرفته اما هنوز هم مواردی از این بیماری در دنیا وجود دارد، به‌طوری که طبق آمار ده ساله سازمان بهداشت جهانی، هر سال 200 هزار مورد جدید ابتلا به فلج اطفال در دنیا گزارش می‌شود. این در حالی است که ویروس مهاجم این بیماری در مقایسه با سال 1988 تاکنون تا 99 درصد کاهش یافته است. با نزدیک‌شدن به ثبت‌نام مدارس و دریافت واکسن خوراکی فلج اطفال در کودکانی که امسال باید راهی مدرسه شوند، آشنایی با این واکسن و عوارض احتمالی آن خالی از لطف نیست.

ویروس فلج‌کننده
ویروس فلج اطفال از انسانی به انسان دیگر قابل انتقال است و با ورود به بدن فرد، مغز و نخاع او را تحت تأثیر قرار داده و منجر به فلج شدن او می‌شود. با تلاشی که دانشمندان طی سال‌ها داشته‌اند، هنوز درمانی برای این بیماری کشف نشده و تنها راه جلوگیری از ابتلا به این بیماری واکسنی است که در قالب قطره از دوران کودکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
قطره فلج اطفال از سال 1955 در آمریکا عرضه شده و این بیماری تقریبا از بین رفته اما گهگاه شاهد ابتلای برخی افراد به این ویروس هستیم. به طورکلی، دو نوع واکسن فلج اطفال وجود دارد: غیرفعال و خوراکی. در حال حاضر نوع واکسن غیرفعال آن تنها نوعی است که در آمریکا به کار می‌رود. در حالی که این واکسن باعث از بین رفتن این بیماری در بسیاری کشورها شده، اما هنوز هم عوارض ناخواسته‌ای را به جا می‌گذارد. کاری که واکسن در بدن انجام می‌دهد این است که بدن را در مقابل دوز کمی از ویروس بیماری قرار می‌دهد که باعث می‌شود بدن نسبت به آن آنتی‌بادی ساخته و در مقابل بیماری مقاوم شود. در واقع، واکسن بیماری را درمان نمی‌کند و تنها از بروز بیماری پیشگیری می‌کند.
واکسن فلج اطفال در چهار مرتبه، یک دوز در دو ماهگی، یک دوز درچهار ماهگی، دوز دیگر در شش تا ۱۸ ماهگی و چهارمین دوز هم در چهار تا شش سالگی به کودک تزریق یا خورانده می‌شود و به همین دلیل معمولا تزریق این واکسن به افراد بزرگسال توصیه نمی‌شود، مگر در افرادی که به نقاطی از دنیا سفر می‌کنند که شیوع این ویروس بالاست، افرادی که در آزمایشگاه‌هایی کار می‌کنند که در معرض ویروس فلج اطفال قرار دارند و نیز کارمندان مراکز درمانی که در تماس با افراد آلوده به این ویروس هستند؛ این افراد بهتر است با تزریق یا دریافت واکسن فلج اطفال در برابر این ویروس ایمن شوند.

واکسن تزریقی فلج اطفال
نوعی از واکسن فلج اطفال هم مانند واکسن‌های دیگر به صورت تزریقی است. اگر جزو افرادی هستید که با دریافت اولین واکسن فلج اطفال دچار حساسیت شده‌اند، حتما این موضوع را با پزشک در میان بگذارید و از دریافت دوباره آن خودداری کنید. حتی اگر حساسیت قبلی هم نداشته‌اید، مراقب هرگونه علائم هشداردهنده و عوارض جانبی بعد از دریافت واکسن باشید. بسیاری از واکسن‌ها بعد از تزریق علائمی چون قرمزی، تورم و خارش در ناحیه تزریق، تب، تحریک‌پذیری و احساس خستگی را نشان می‌دهند. اگر با هرکدام از این علائم روبه‌رو شدید که به مرور تشدید شد و دوام زیادی داشت، حتما به پزشک مراجعه کنید. در بعضی مواقع، ممکن است بعد از واکسن فلج اطفال با علائمی چون غش کردن، احساس گیجی، سبکی سر، تغییرات و نوسانات بینایی، بی‌حسی و سوزن‌سوزن شدن اندام‌ها یا حرکاتی مانند صرع مواجه شوید که باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. بروز واکنش‌های حساسیتی شدید در موارد نادر بروز می‌کنند و ممکن است فرد با خارش، ایجاد جوش و تورم به‌ویژه در ناحیه صورت، زبان و گلو، گیجی شدید و تنفس دشوار مواجه شود.

بارداری و واکسن فلج
با وجود این که دانشمندان معتقدند واکسن فلج اطفال به خودی خود هیچ عوارض جانبی به همراه ندارد، اما توصیه می‌کنند خانم‌های باردار تا حد امکان از تزریق آن خودداری کنند. در صورتی که خانم‌های باردار در هرکدام از گروه‌های در معرض خطر ذکر شده قرار گیرند، باید شرایط خود را به پزشک اطلاع دهند و در صورت تشخیص پزشک، نسبت به تزریق واکسن اقدام کنند.