راه درمان آزواسپرمی، آیا میدانید؟

مردانی که در مایع منی شان اسپرم ندارند، دچار وضعیتی به نام آزواسپرمی(Azoospermia) هستند که برای حدود ۱٪ از همه‌ی مردان و ۱۵٪ از مردان نابارور اتفاق می‌افتد. این مشکل هیچ علامتی ندارد که شما متوجه وجود آن شوید اما اگر مدت‌هاست در حال اقدام به بارداری هستید و بارداری رخ نداده‌ است، ممکن است این وضعیت علت آن باشد.

علت آزواسپرمی چیست؟
ممکن است مشکلاتی وجود داشته باشد که مانع از تولید اسپرم توسط بیضه‌ ها شوند یا اینکه اسپرم نتواند از بدن خارج شود.
سه نوع آزواسپرمی وجود دارد:
آزواسپرمی قبل بیضه: در این نوع آزواسپرمی بیضه ‌های شما طبیعی هستند، اما نمی توانند اسپرم تولید کنند. این مسأله ممکن است به دلیل سطح پایین هورمون و یا پس از شیمی درمانی اتفاق بیافتد. این نوع آزواسپرمی بسیار نادر است؛
آزواسپرمی بیضوی: آسیب به بیضه ‌های شما باعث می‌شود که نتوانند به طور معمول اسپرم تولید کنند. این مسأله می‌تواند به‌دلیل عفونت در دستگاه تناسلی‌تان مانند اپیدیدیمیت و اورتریت ( التهاب لوله‌های اسپرم یا التهاب مجاری ادراری )، یک بیماری دوران کودکی مانند اورکیت ویروسی ( التهاب ویروسی بیضه ) که سبب تورم یک یا هر دو بیضه می‌شود، ضربه و آسیب کشاله‌ی ران، سرطان یا درمان آن مانند رادیوتراپی، شرایط ژنتیکی مانند سندرم کلاین فیلتر (Klinefelter) باشد؛
آزواسپرمی بعد از بیضه: در این نوع آزواسپرمی بیضه ‌های شما اسپرم طبیعی را ایجاد می‌کنند اما مانعی برای خروج آن‌ها وجود دارد، مانند انسداد در لوله ‌هایی که اسپرم را از بیضه‌ های شما به آلت تناسلی‌تان منتقل می‌کنند که آزواسپرمی انسدادی نامیده می‌شوند، وازکتومی،‌ انزال رتروگرید Retrograde ( اسپرم در هنگام ارگاسم به جای خارج شدن از آلت تناسلی‌تان به مثانه منتقل می‌شود). حدود ۴۰ درصد مردان مبتلا به آزواسپرمی دارای نوع پس از بیضه هستند.

تشخیص آزواسپرمی
اگر مدت‌هاست در تلاش برای بارداری هستید اما بارداری صورت نگرفته است، پزشک شما با درخواست آزمایش اسپرموگرام ( آنالیز اسپرم ) وضعیت اسپرم‌ ها را بررسی می‌کند. شما نمونه‌ هایی از مایع منی را به آزمایشگاه تحویل می‌دهید و آزمایشگاه آن‌ها را با یک میکروسکوپ با قدرت بالا بررسی می‌کند. در صورتی‌که در مایع منی شما (حداقل دو نمونه به فاصله‌ی چند روز) اسپرمی وجود نداشته باشد، شما دچار آزواسپرمی هستید. سپس پزشک‌تان سعی خواهد کرد که عامل بوجود آورنده‌ را مشخص نماید. او شما را معاینه‌ی فیزیکی کامل کرده، از شما درباره‌ی سابقه پزشکی‌تان سوال می‌کند و آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ هایتان درخواست می‌نماید. اگر سطح هورمون ‌تان طبیعی باشد، ممکن است پزشک‌تان یک سونوگرافی معمولی یا سونوگرافی مقعدی (transrectal) به منظور تشخیص انسداد انجام دهد و گاهی برای تأیید تشخیص، MRIدرخواست کند. برخی اوقات جراحی تنها راه برای پیدا کردن انسداد است که البته تنها روش قطعی تعیین وجود یا عدم وجود اسپرم در داخل بیضه، نمونه‌برداری از آن می‌باشد که اصطلاحاً این کار را بیوپسی می‌نامند. اگر شما انسداد نداشته باشید، آزمایشات ژنتیک برای تشخیص احتمالی مشکلات ژنتیکی درخواست می‌شود.

درمان آزواسپرمی و باروری
چندین نوع درمان برای مردان مبتلا به آزواسپرمی که می‌خواهند فرزند داشته باشند وجود دارد:
اگر آزواسپرمی نوع انسدادی داشته باشید، با جراحی می‌توان انسداد را از بین برد. اگر انسداد اخیراً ایجاد شده باشد احتمال اینکه جراحی موفقیت آمیز باشد بیشتر است؛
اگر علت آزواسپرمی واریکوسل باشد با درمان این بیماری مشکل حل خواهد شد، هرچند درمان واریکوسل هنوز بحث برانگیز است. واریکوسل شایع ترین علت اصلاح نازایی مردان است و جراحی واریکوسل یک درمان مهم برای بازگرداندن باروری است؛
اگر علت آزواسپرمی کمبود هورمون LH و FSH باشد و علت آن قبل بیضوی باشد، میزان هورمون‌های LH و FSH پائین خواهد بود که با تجویز این هورمون‌ ها می‌توان کمک کرد تا اسپرم توسط بیضه‌ ها تولید شود. اما برعکس در علل بیضوی میزان هورمون‌ های LH و FSH بویژه FSH بالا است. هر قدر میزان هورمون FSH بالاتر باشد پیش‌آگهی بدتر بوده و اغلب غیرقابل درمان و نیازمند اسپرم اهدایی برای فرزندآوری هستند.
استخراج اسپرم می‌تواند به افرادی که مبتلا به آزواسپرمی غیر انسدادی هستند یا افرادی که دارای انسداد هستند اما جراحی را نمی‌خواهند کمک کند.
چندین روش برای برداشت اسپرم از بیضه به منظور اینکه آیا اسپرمی وجود دارد یا خیر انجام می گیرد.
در طی روش زیر پوستی، اسپرم از میان پوست بیضه بدون ایجاد زخم برداشته می‌شود برای مثال طی عمل کشیدن اسپرم از اپیدیدیم یا ( PESA ) جراح یک سرنگ را از میان پوست وارد اپیدیدیم ( لوله های پیچ در پیچی که اسپرم ها را از بیضه خارج می کند ) میکند و اسپرم ها را به داخل سرنگ می‌کشد . اگر مایع شامل اسپرم باشد می تواند نگهداری شود و بعدها برای لقاح و ایجاد تخم از آن استفاده شود؛
طی روش دیگری که عمل کشیدن اسپرم از بیضه یا ( TESA ) نامیده می‌شود، اگر مایع به دست آمده شامل هچ گونه اسپرمی نبود ممکن است بتوان با جابجا کردن محل سرنگ از منطقه ی دیگری از بیضه، اسپرم بدست آورد؛
در طول عمل کشیدن اسپرم از طریق جراحی کوچک اپیدیدیم یا (MESA) جراح از یک میکروسکوپ جراحی برای بزرگنمایی کردن نمای اپیدیدیم استفاده می کند و یک برش کوچک روی بافت نازک اپیدیدیم می‌زند تا لوله های پیچ در پیچ داخل آن آشکار شوند . از وسیله ای به نام میکروپیپت برای سوراخ کردن یک لوله یا بیشتر استفاده می‌شود و مایع از داخل آن برداشت می‌شود. پس از آن بافتی که اپیدیدیم را می پوشاند با بخیه بسته می‌شود؛
یک جراحی باز دیگر micro teseیا جراحی کوچک برای خارج کردن اسپرم از بیضه نامیده می شود که در این روش جراح برش کوچکی به جای اپیدیدیم روی بیضه می‌زند . سپس از میکروسکوپ جراحی برای دیدن لوله های کوچک بافت بیضه استفاده می‌کند و از لوله‌هایی که امکان وجود اسپرم در آن‌ها بیشتر است نمونه برداشته می‌شود. سپس نمونه زیر میکروسکوپ مشاهده می‌شود که آیا حاوی اسپرم سالم هست یا کلاً اسپرمی وجود ندارد. در این روش نسبت به سایر روش ها با احتمال بیشتری اسپرم های سالم خارج می‌شود. وقتی اسپرم داخل نمونه پیدا شد نمونه برای استفاده ی بعدی نگه داری می شود و بافت روی بیضه با بخیه بسته می‌شود
اسپرم های جمع آوری شده به آقایان آزواسپرم اجازه می‌دهد که از طریق روش کمک باروری تزریق درون سیتوپلاسمی اسپرم یا میکرواینجکشن یا ICSI بتواند پدر شود. در طی این پروسه یک سلول اسپرم داخل سلول تخمک تزریق می‌شود تا آن را بارور کند. اگر اسپرم های جمع آوری شده استفاده نشوند برای استفاده در آینده فریز و نگه داری خواهند شد.
به طور کلی آزواسپرمی با علل غیربیضوی ( آزواسپرمی قبل بیضه و بعد بیضه ) می‌توانند درمان شوند و به صورت طبیعی ( اما با احتمال کمتر ) و یا با تکنیک‌ های استخراج اسپرم از بیضه و روش‌های IVFبچه‌دار شوند اما آزواسپرمی با علل بیضوی غیرقابل درمان بوده و برای فرزندآوری به اسپرم یا جنین اهدایی نیاز است.