اختلالات گفتاری در کودکان، بهترین راه درمان

اختلال زبان یکی از انواع اختلالات گفتاری است که در دوران کودکی تشخیص داده می شود. واژگان محدود، جملات کوتاه، ناقص و غلط از نظر دستور زبانی از جمله نشانه های اختلال زبان هستند.

اختلال زبان چیست؟
بی توجهی به نشانه ها و عدم درمان به موقع می تواند باعث باقی ماندن مشکلات زبانی حتی در بزرگسالی شود. ناتوانی در درک و انتقال مفاهیم باعث عقب ماندن و طرد کودک از همسالانش می شود.
بنابراین والدین موظف اند در صورت مشاهده علائم هر چه سریع تر برای درمان اقدام نمایند. در این مقاله درباره نشانه ها، علل و درمان اختلال زبان صحبت خواهیم کرد.
اگر کودکی مبتلا به اختلال زبان باشد، مهارت های حرف زدن او با توجه سن و هوش، بسیار ضعیف تر است. کودک مبتلا به اختلال زبان هنگام صحبت کردن یا حتی نوشتن، کلمات صحیح را به سختی پیدا می کند.
همچنین کودک شما ممکن است تنها جملات دو کلمه ای بگوید و در پاسخ دادن به سوالات حتی ساده هم مشکل داشته باشد. این کودکان برای درک گفته های دیگران و بیان افکار و احساسات خود دچار مشکل می شوند.
از جمله ویژگی های زبانی کودک دارای اختلال زبان عبارتند از:
- کودک در یادگیری کلمات جدید مشکل دارد.
- قسمت های مهم جملات را جا می اندازد.
- جمله بندی های عجیب و غریب و غیر عادی دارد.
اختلال زبان می تواند بر اثر آسیب های مغزی به وجود بیاید که در آن صورت به آن آفازی گفته می شود. اما نوع غیر مغزی آن در کودکان رایج تر است. این کودکان دیرتر از سایر همسالان خود زبان باز کرده و شروع به صحبت می کنند.

چطور اختلال زبان کودکم را تشحیص دهم؟
کودک در یادگیری و استفاده از زبان در زمینه های متنوعی مانند زبان شفاهی، زبان نوشتاری مشکلات پایدار دارد؛ چرا که در درک کردن حرف دیگران یا حرف زدن خود مشکل دارد. مواردی از این مشکلات عبارتند از:
- دایره لغات کودک محدود است و کودک نمی تواند از کلمات متنوعی استفاده کند.
- ساختار جمله ها محدود است و کودک نمی تواند جملاتی بر حسب قوانین زبانی بسازد.
- در حرف زدن کودک مشکل وجود دارد و نمی تواند جملات را بهم وصل کند تا موضوعی را توضیح دهد یا با کسی وارد گفت و گو شود.

مشکلات تکلمی و زبانی
برعکس در صورتیکه عملکرد ارتباطی کودک حتی بطور خفیف مشکل داشته باشد، با پیامدهای زیان آور اجتماعی و افزایش خطر ابتلا به اختلالات روانپزشکی مواجه است.
با توجه به چنین پیامدهایی و با درنظر گرفتن آنکه مشکلات تکلمی و زبانی در کودکان قبل از سن مدرسه، جز شایع ترین اختلالات تکاملی به شمار می‌آیند، تشخیص به موقع و درمان مناسب این اختلالات برای کودک و خانواده وی اهمیت بسزایی دارد.

آشنایی با انواع اختلالات ارتباطی کودکان
اختلالات ارتباطی کودکان به ۲ دسته کلی تقسیم می‌شوند:
- اختلالات گفتار: اختلال در تلفظ صحیح کلمات و اختلال در تکلم روان از جمله اختلالات گفتار به شمار می‌روند.
- اختلالات زبان: این اختلال شامل؛ اشکال در فرم، محتوا یا عملکرد زبان است.
در اختلالات زبانی، اختلال در درک مطلب و استفاده از جنبه‌ های ارتباطی کلامی یا نوشتاری، یا دیگر نظام‌ های سمبولیک برای برقراری ارتباط مطرح است که می‌تواند شامل؛ اشکار در فرم، محتوا یا عملکرد زبان باشد.
لازم به ذکر است که لالی انتخابی( mutism selectiv) را می‌توان در دسته اختلالات زبانی نیز جای داد. در ادامه این مطلب تمام موارد فوق بطور مختصر تشریح می‌شود.

اختلال تلفظ شایع‌ ترین نوع مشکلات ارتباطی
اختلال تلفظ، شایع‌ ترین نوع مشکلات ارتباطی است که در آن تولید صداهای تکلمی با سطح رشدی و تکاملی کودک متناسب نیست، کودک نمی‌تواند آنگونه که از سن وی انتظار می‌رود تلفظ شمرده و صحیحی از کلمات ارائه نماید و گفتارش نسبت به میزان کلامی که در موقعیتی خاص تولید می‌کند یا جملاتی که می‌گوید، زیاد قابل فهم نیست.
ضمن اینکه کودک ممکن است نوک زبانی صحبت کند یا بعضی از حروف و صداها را حذف نماید، برای مثال؛ به جای عروسک بگوید عووسک، به جای نادر؛ نار، یا شیرینی را شیینی تلفظ کند، یا ممکن است حرفی را جایگزین حرف دیگر کند، مثل؛ به جای گربه بگوید دُربه.

فرایند رشد طبیعی کودکان
بسیاری از این موارد در فرآیند رشد طبیعی کودکان دیده می‌شود که بتدریج و با افزایش سن کودک، انتظار می‌رود تکلم وی برای دیگران قابل فهم‌تر شود، اما در این اختلال مشکل کودک پس از طی دوره طبیعی رشد، بازهم ادامه دارد.
این بیماری معمولا در 4 سالگی آغاز می‌شود، دقیقا زمانیکه انتظار می‌رود تکلم کودک قابل فهم باشد. درخصوص کودکان زیر 3 سال، زمانی این اختلال تشخیص داده می‌شود که تکلم حتی برای اعضای خانواده نیز غیرقابل فهم باشد. اشکال خفیف‌ تر ممکن است تا زمان ورود به مدرسه تشخیص داده نشوند.

شیوع اختلال تلفظ چه میزان است؟
شیوع این بیماری در سنین پیش از مدرسه بالاتر و بین ۱۰ تا ۱۵ درصد است، ولی در سنین مدرسه کاهش می‌یابد و به ۲ تا ۶ درصد می‌رسد، همچنین این اختلال در پسران شایع‌ تر از دختران است.
این کودکان در معرض خطر اختلالات یادگیری و مشکلات تحصیلی قرار دارند و ممکن است سایر مشکلات زبانی و تکلمی نیز در آن‌ها وجود داشته باشد. در نتیجه در ارزیابی این کودکان باید مشخص شود که آیا کودک فقط به مشکل تلفظ دچار است یا سایر مشکلات گفتاری و زبانی هم وجود دارند؟

لُکنت زبان در کودکان و علائم آن
در بیماری لُکنت زبان، سلیس و روان بودن تلکم از بین می‌رود و شخص فکر می‌کند به اندازه کافی روی گفتار خود تسلط ندارد و در نتیجه دچار واکنش‌های رفتاری و عاطفی خواهد شد.
ممکن است صداها بلوک شوند و کودک بخواهد حرف بزند، ولی صدایی از گلویش خارج نشود و در نتیجه سکوت یا وقفه‌ای در کلامش رُخ دهد یا احتمال دارد تکلم با مکث‌های طولانی، تکرار یک حرف مثل؛ گُ.گُ: ُگل، یا یک سیلاب مثل؛ وی.وی: ویدئو یا طولانی شدن و کش آمدن یک حرف مثل: مریض را ار خود نشان می‌دهد.
ممکن است تلاش‌های رفتاری زیادی مثل: پلک زدن، تکان دادن دست‌ها و سر، اداهای خاص صورت و … را در زمان تکلم کودک ببینیم.

سن آغاز مشکل لکنت زبان
بیماری لُکنت زبان معمولا بین ۲ تا ۷ سالگی آغاز می‌شود و اوج آن ۳ تا ۴ سالگی می‌باشد، ضمن اینکه شیوع آن یک درصد است، این اختلال معمولا در دوره نوجوانی رو به بهبود می‌گذارد و شیوع آن نیز کاهش می‌یابد.
همچنین این اختلال در پسران شایع‌تر از دختران است و آن‌ها سه برابر دختران به این اختلال مبتلا می‌شوند، نسبت مرد به زن با بالا رفتن سن افزایش یافته و این نشان‌ دهنده درجه بهبود بیش‌ تر در دختران می باشد.

چه زمانی لُکنت زبان کودک تشدید می‌شود؟
جالب است بدانید که علیرغم تصور عمومی، اضطراب و استرس ایجادکننده این بیماری نیست، ولی در تشدید آن موثر است. زمانی‌که کودکان برای حرف زدن تحت فشار قرار می‌گیرند یا استرس و اضطراب به آن‌ها وارد می‌شود، لُکنت زبان آن‌ها شدت می‌یابد، در نتیجه لُکنت زبان بیماریی است که شدت آن از یک موقعیت به موقعیت دیگر فرق می‌کند.
کاهش استرس در زمان صحبت کردن به کاهش حملات لُکنت زبان کمک می‌نماید، اما استفاده از داروهای ضداضطراب تاثیر اصلی در درمان ندارد. به نظر برخی از محققان در این زمینه، این بیماران به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- در یک دسته کودکانی قرار می‌گیرند که پیش‌ آگهی بهتری دارند و قادرند فنون غلبه بر این مشکل را بیاموزند و از آن استفاده کنند.
- دسته دیگر کودکانی هستند که پاسخ کمتری به درمان می‌دهند.

انواع اختلال زبان
پیچیدگی زبان باعث تفاوت در مشکلان کودکان می شود. سه نوع متفاوت اختلال زبان به شرح زیر است:
- اختلال زبان دریافتی: کودک در درک و دریافت پیام های زبان دچار مشکل است.
- اختلال زبان بیانی: کودک در تولید علائم آوایی و کلامی مشکل دارد و نمی تواند افکار و احساسات خود را بیان کند.
- اختلال زبان بیانی-دریافتی: کودک هم در درک و دریافت پیام دیگران و هم در بیان افکار و احساسات خود مشکل دارد.

عوامل ایجاد اختلال زبان
متخصصان مطمئن نیستند که چه چیزی باعث اختلالات زبان می شود. اما برخی از علل احتمالی وجود دارند که از قبیل زیرند:
- ژن ها و وراثت: به نظر می رسد ژنتیک در این اختلال نقش داشته باشد. تحقیقات نشان داده است که 20 تا 40 درصد کودکان مبتلا به این اختلال، دارای سابقه خانوادگی اختلالات گفتاری و زبان هستند. در مقایسه حدود 4 درصد از افراد مبتلا بدون سابقه خانوادگی می باشند.
- تغذیه پس از زایمان: برخی تحقیقات نشان داده است که مصرف اسید فولیک در دوران بارداری احتمال ابتلای کودک به مشکلات زبانی را کاهش می دهد.
- سایر شرایط: اختلالات طیف اوتیسم، سندرم داون، ضعف های ذهنی و زایمان زودرس ممکن است باعث اختلالات زبان بشوند.

شیوع و سن شروع اختلال زبان
اختلال زبان ممکن است در ۲ تا ۳ سالگی تشخیص داده شود اما انواع خفیف تری از آن نیز وجود دارد که تا نوجوانی تشخیص داده نمی شود. شیوع این اختلال در زمان قبل از مدرسه بیشتر است و پس از ورود کودکان به مدرسه، احتمال ابتلا به اختلال زبان کاهش می یابد.

درمان اختلال زبان
در درمان این اختلال، تشخیص به موقع و اقدام فوری برای بهبود حداکثری بسیار مهم است. درمان هایی که مورد استفاده قرار می گیرد عبارتند از:
- گفتار درمانی فردی: گفتار درمانگر می تواند با کودک به صورت فردی کار کند تا واژگان خود را بسازد و دستور زبان خود را بهبود بخشد. درمانگر همچنین به والدین آموزش می دهد تا چگونه با فرزند خود در خانه کار کنند تا مهارت های زبانی او را بهبود ببخشند.
- روان درمانی: اگر کودک دچار مشکلات عاطفی ناشی از مشکلات زبان شده باشد، رواندرمانی می تواند بسیار موثر باشد.
- برنامه آموزشی فردی: این برنامه برای کودکانی مورد استفاده قرار می گیرد که دارای مشکلات زبانی شدید هستند و نیاز به یک برنامه ویژه آموزشی دارند. در این برنامه والدین همراه با یک تیم از متخصصان و معلمان یک برنامه ویژه برای کودک برنامه ریزی می کنند و در آن آموزش مهارت های اجتماعی، گفتار درمانی و کلاس های فوق العاده گنجانده می شود