درس خواندن کودکان، دوازده راه تشویقی

مطمئناً نوزادان دسته گلهای کوچکی از جنس شادی اغلب دانش‌آموزان خوب از بدو تولد یادگیرنده‌های خوبی نبوده‌اند، بلکه به مرور زمان و با شکل‌گیری شخصیت خود به موفقیت رسیده‌اند. بله شخصیت فردی، همان چیزی است که نقش اصلی را در تمایل کودک به یادگیری و وضعیت کلی تحصیلی او ایفا می‌کند. بیش‌تر کودکان در بعضی از زمینه‌ها یادگیری خوبی دارند، اما تشویق کودکان به درس خواندن توسط والدین می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا در کل به یادگیرنده‌های خوبی تبدیل شوند. یادگیری بخش مهمی از فرایند آموزش است که فقط در درس خواندن به‌کار نمی‌آید و نقش مهمی در آیندۀ کودک نیز دارد.
مهم‌تر از همه، هر دانش‌آموزی که استعداد پایه را داشته باشد و درست تشویق شود، می‌تواند خوب یاد بگیرد. تشویق کودکان به درس خواندن و یادگیری مسئلۀ مهمی است که باید بادقت انجام شود.
اشتباه بزرگ معلمان و والدین در آموزش دانش‌آموزان و کودکانی که یادگیری خوبی دارند این است که آموزش را به کلاس درس محدود می‌کنند. برای این‌که واقعاً تمایل و توانایی یادگیری کودکان را افزایش دهیم، باید بدانیم که کلاس درس فقط یک منبع اولیه برای آموزش بچه‌ها است؛ در حالی که رشد ذهنی، اجتماعی و علمی آن‌ها خارج از دیوارهای کلاس اتفاق می‌افتد.
چگونه کودکان را تشویق به درس خواندن کنیم ؟ اگر این سوال برای شما هم پیش آمده است، با ما همراه باشید تا با نکته‌ها و استراتژی‌های مورد نیاز والدین برای تشویق کودکان به درس خواندن آشنا شوید. به‌کارگیری درست این نکته‌ها باعث خواهد شد که فرزندتان از یادگیری و درس‌خواندن لذت ببرد.

۱. فضایی برای مطالعه فراهم کنیم
برخی افراد این‌طور استدلال می‌کنند که مطالعه کلید موفقیت در زندگی است. ما با قطعیت بیشتری می‌گوییم که مطالعه کلید موفقیت در یادگیری است. کودکانی که عاشق خواندن باشند، عاشق یادگیری هم می‌شوند و کودکانی که با مطالعه مشکل داشته باشند، در یادگیری نیز مشکل پیدا می‌کنند. تشویق کودکان به درس خواندن در ایجاد علاقه در آن‌ها به خواندن و یادگیری کمک زیادی می‌کند.
مطالعه کردن فقط به کامل‌تر شدن دایرۀ واژگان کودکان کمک نمی‌کند؛ بلکه به مغز کودک نیز می‌آموزد که چگونه مفاهیم و ارتباطات رسمی را پردازش و درک کند. دانش‌آموزانی که خوب مطالعه می‌کنند، توانایی یادگیری‌شان را در همۀ موضوعات بالا می‌برند؛ حتی موضوعات فنی مانند ریاضی و علوم.
با پر کردن دنیای کودکان از چیزهایی که مربوط به مطالعه و یادگیری‌اند، می‌توانیم مهارت‌های خواندنشان را بهبود دهیم و آن‌ها را به دنیای کتاب‌‌ها علاقه‌مند کنیم. ما به‌عنوان والد می‌توانیم برای بچه‌ها با صدای بلند کتاب بخوانیم. هم‌چنین وقتی همۀ اعضای خانواده مشغول مطالعه هستند، زمانی در حدود ۲۰ دقیقه برای باهم مطالعه کردن در نظر بگیریم.
ما می‌توانید با معرفی کتاب‌های مورد علاقۀ خودمان به کودکان و پر کردن کلاس یا خانه‌مان از کتاب، مجله، پوستر و روزنامه، فضای مناسبی برای مطالعه بسازیم که به کودک (یا دانش‌آموز) نشان دهد چقدر مطالعه مهم است.
برای تشویق کودکان به درس خواندن و تبدیل آن‌ها به کتاب‌خوان‌های حرفه‌ای باید مطالعه را برای بچه‌ها جذاب کنیم، نه خسته‌کننده. اگر یک کودک به این نتیجه برسد که مطالعه کار خسته‌کننده‌ای است، دیگر جز به‌اجبار، کتاب نخواهد خواند و توانایی یادگیری‌اش نیز کم می‌شود. بچه‌ها باید کتاب‌هایشان را خودشان انتخاب کنند و والدین و معلم‌ها به آن‌ها در خواندن کمک کرده و بکوشند مطالعه را برای بچه‌ها جذاب کنند.

2. تا حد امکان اختیار را به‌دست خود بچه‌ها بسپاریم
وقتی نوبت آموزش دیدن بچه‌ها می‌رسد همۀ آن‌ها یک چیز را حتماً تجربه می‌کنند: کنترل شدن! اگر کودکی احساس کند کنترل می‌شود یا در حین آموزش از کنترل خارج شود، معمولاً یادگیری‌اش تحت تأثیر قرار گرفته و ضعیف می‌شود. همان‌قدر که راهنمایی کودکان در روند یادگیری اهمیت دارد، مهم است که بگذاریم کودکان خودشان بر تجربیات یادگیری‌شان کنترل داشته باشند.
یک روش تشویق کودکان به درس خواندن آن هم به‌شکل غیر مستقیم، این است که چه در خانه و چه در کلاس درس، در مسائل مربوط به یادگیری به بچه‌ها حق انتخاب بدهیم. برای مثال، وقتی تکلیفِ انشا به کودکی می‌دهیم، اجازه دهیم موضوع نوشتنش را خودش انتخاب کند.
همچنین، بهتر است بگذاریم بچه‌ها فعالیت‌های فوق‌برنامه‌شان را خودشان انتخاب کنند. هرچه با توجه به محیط، فعالیت‌ها و سبک یادگیری‌شان، کنترل و اختیار بیشتری به آن‌ها بدهیم، بیشتر برای یادگیری، متعهد و تشویقشان می‌کنیم.

3. رابطه‌ای راحت و صمیمانه با کودکان برقرار کنیم
بهتر است کودک یا دانش‌آموزمان را تشویق کنیم تا نظرش را دربارۀ آنچه در تحصیلش اتفاق می‌افتد، بیان کند. باید فضای باز و راحتی برای فرزندمان ایجاد کنیم تا با خیال آسوده از چیزهایی که دوست دارد، چیزهایی که دوست ندارد و نگرانی‌هایش صحبت کند.
وقتی کودک نظراتش را می‌گوید، حواسمان باشد به احساسات او اهمیت بدهیم؛ حتی اگر با آن‌ها مخالفیم. اگر بچه‌ها احساس کنند نظراتشان اهمیت ندارد، یا مورد بازخواست قرار بگیرند، احتمالاً فرایند یادگیری و مطالعه را رها می‌کنند.
بچه‌هایی که توانایی یادگیری خوبی دارند، خیالشان راحت است که نظراتشان مهم است و اطمینان دارند که می‌توانند تجربه‌های تحصیلی‌شان را بدون ترس از قضاوت شدن، کنار گذاشته شدن، دلسرد شدن یا بی‌اعتنایی دیدن بیان کنند.

4. به علایق بچه‌ها توجه کنیم
توجه به علایق بچه‌ها یکی از مهم ترین راههای تشویق کودکان به درس خواندن است. وقتی آموزش کودکان با علاقه‌مندی‌هایشان مرتبط باشد، جالب و جذاب می‌شود و آن‌ها را در فرایند آموزش درگیر می‌کند. اگر واقعاً می‌خواهیم به بچه‌ها کمک کنیم تا بهتر یاد بگیرند، باید تشویقشان کنیم چیزهایی را که آن‌ها را جذب و هیجان‌زده می‌کند، کشف کنند.
برای مثال، اگر کودکی به دایناسورها علاقه دارد، باید برایش کتاب‌ها و داستان‌های جذابی دربارۀ دایناسورها پیدا کنیم. می‌توانیم برایش مسابقه بگذاریم که پنج دایناسور محبوبش را معرفی کند و توضیح بدهد چرا آن‌ها را انتخاب کرده است.

۵. روش‌های متفاوت یادگیری را بشناسیم و تشویق کنیم
می‌دانید مناسب ترین راه های یادگیری کودکان کدام‌ها هستند؟ همان اولویت‌ها و روش‌هایی که خودشان انتخاب کرده‌اند. برخی کودکان یک روش غالب یادگیری دارند؛ در حالی که برخی دیگر ترجیح می‌دهند ترکیبی از چند روش یادگیری را به‌کار ببرند. لزوماً یک روش درست یا غلط یادگیری یا ترکیبی قطعی از شیوه‌های یادگیری وجود ندارد.
ما به عنوان والد یا معلم باید به کودکان کمک کنیم تا روش‌های یادگیری مورد علاقه‌شان را کشف کنند و به این ترتیب، سرعت و کیفیت یادگیری‌شان را بهبود دهیم. این کار یک شیوۀ مهم در جهت تشویق کودکان به درس خواندن است.
هفت شیوۀ اصلی برای آموزش و یادگیری وجود دارد: دیداری، شنیداری، کلامی، جسمی، منطقی (ریاضی)، اجتماعی و فردی. برای مثال، کودکانی که شیوۀ یادگیری‌شان دیداری است با دیدن بهتر متوجه می‌شوند چیزها چگونه کار می‌کنند. برعکس، کودکان شنیداری با شنیدن توضیح دربارۀ مسائل مختلف بهتر یاد می‌گیرند. برای بچه‌های کوچک‌تر مفید است که انواع مختلف شیوه‌های یادگیری را کشف کرده و به‌کار ببرند.
در بحث چگونگی تشویق کودکان به درس خواندن نیز همواره باید به‌خاطر داشته باشیم که این تشویق با علایق و ویژگی‌های رفتاری کودک متناسب باشد تا تأثیر مثبتی بگذارد.

۶. اشتیاقمان به یادگیری را نشان دهیم
اشتیاق ما به بچه‌ها منتقل می‌شود؛ خصوصاً وقتی اشتیاق به یاد گرفتن چیزهای جدید باشد. وقتی کودک یا دانش‌آموز جدیت و علاقۀ ما به آموختن را می‌بیند، او هم به یادگیری مشتاق می‌شود. فرقی نمی‌کند موضوع مورد علاقۀ ما تاریخ، علم، نوشتن یا حتی ریاضی باشد، دیدن اشتیاق واقعی بزرگ‌ترها به مطالعه و آموختن موجب می‌شود کودک یادگیری و درس خواندن را سفری برای کشف چیزهای جدید ببیند.
باید هر فرصت کوچکی را برای این‌که اطلاعات و دانش جدیدی را همراه کودکمان کشف کنیم، غنیمت بشماریم. وقتی کودک می‌بیند مطالعه و یادگیری چه لذت و هیجانی را به زندگی می‌آورد، اشتیاقش به آموختن چیزهای جدید چندبرابر می‌شود.

۷. آموزش را از طریق شیوه‌های مبتنی بر بازی جذاب کنیم
آموزش مبتنی بر بازی مفهوم جدیدی نیست؛ اما مدت‌ها بود که به آن توجه نمی‌شد. آموزش مبتنی بر بازی به دلایل زیادی می‌تواند بسیار مفید باشد. به‌کار بردن بازی به‌عنوان یک ابزار آموزشی نه‌تنها فرصت‌هایی برای یادگیری عمیق‌تر و رشد مهارت‌های غیر شناختی فراهم می‌آورد، بلکه به تشویق کودکان به درس خواندن و ایجاد انگیزه در آن‌ها برای یادگیری نیز کمک می‌کند.
وقتی کودکی فعالانه درگیر یک بازی می‌شود، ذهن او لذت یادگیری یک سیستم جدید را تجربه می‌کند. مهم نیست که این بازی یک سرگرمی کودکانه باشد، یا یک بازی جدی‌تر؛ به‌هرحال این سیستم می‌تواند لذت یادگیری را در کودک دوچندان کند. البته فراموش نکنیم که بازی‌های سرگرم‌کننده سود بیش‌تری برای کودکان دارند و به آن‌ها انگیزه می‌دهند که در روند آموزش درگیر شده و بخواهند چیزهای بیش‌تری یاد بگیرند.
یادگیری مبتنی بر بازی همچنین، انگیزۀ خوبی برای یادگیری گروهی است که خصوصاً، در محیط کلاس درس، بیشتر به‌درد بچه‌ها می‌خورد. یکی از ویژگی‌های مثبت بازی‌ها این است که حس مشارکت را در کودکان افزایش می‌دهند. از سوی دیگر تجربه نشان داده است که دانش‌آموزان در بازی‌ها بیش‌تر از دوره‌های آموزشی تلاش می‌کنند. به علاوه، در بازی کردن جنبۀ رقابتی هم وجود دارد که موجب می‌شود آن‌ها برای پیروزی در رقابت - چه رقابت تکی و چه گروهی - تلاش کنند.
کودکان برای کسب امتیاز بیشتر برای تیمشان یا به‌دلیل این‌که می‌خواهند فرصت بیشتری برای بازی کردن پیدا کنند، ممکن است تلاششان را بسیار بیشتر کنند. البته ما به‌عنوان والد یا معلم باید حواس‌جمع باشیم که کودک در حین بازی، رقابت سالم و همیاری و کمک به دیگران را نیز بیاموزد.
یادگیری مبتنی بر بازی راهی عالی برای والدین و معلم‌ها است تا ایده‌ها، قواعد، مفاهیم و دانش‌های جدید را به کودکان معرفی کنند و به این طریق به تشویق کودکان به درس خواندن و یادگیری کمک کنند.

8. به آموخته‌های کودکان توجه کنیم نه علمکرد آن‌ها
ی این‌که به‌محض برگشتن کودک از مدرسه، نمرۀ امتحان ریاضی‌اش را بپرسیم، از او بخواهیم بگوید امروز از ریاضی چه یاد گرفته است. به‌جای عملکرد کودک، بر آنچه یاد گرفته است تمرکز کنید.
در حالی که کارایی هم مهم است، توجه کردن به تجربۀ یادگیری (1) این پیام را به کودک می‌رساند که یادگیری واقعی مهم‌تر از نمره‌های امتحان‌هاست، (2) نتیجه‌ها مهم‌ترین چیز در فرایند یادگیری نیستند، (3) ما بیشتر نگران خود او هستیم تا عملکردش و (4) با تمرکز کردن به چیزهایی که هر روز یاد می‌گیرد، فرصتی به کودک می‌دهیم تا درس‌هایش را به زبان خودش بیان کند و به این طریق، آموخته‌هایش ملکۀ ذهنش شود.

۹. کمک کنیم کودکمان منظم باشد
کمک کردن به بچه‌ها برای مرتب کردن کاغذها و کتاب‌ها و آماده کردن تکلیف‌هایشان استراتژی خوبی برای تشویق کودکان به درس خواندن و یادگیری است. به‌هم‌ریختگی بین کودکان کم‌سن‌وسال معمول است؛ اما ممکن است موجب ایجاد احساس آشفتگی و سراسیمگی در آن‌ها شود. کودکان آشفته زمان و کوشش بیشتری صرف می‌کنند، همیشه نگران درس خواندن هستند و اغلب از آن ناامید می‌شوند.
در کمک کردن به کودک برای نظم دادن به تکالیف مدرسه و چیزهایی که باید آماده کند، باید صبور و ثابت‌قدم بود. کمک ما موجب می‌شود کودک حس کند اوضاع را تحت کنترل دارد، کمتر آشفته شود و انگیزۀ بیشتری برای یادگیری داشته باشد.

۱۰. به موفقیت‌هایش اهمیت بدهیم و به‌خاطر آن‌ها جشن بگیریم
اصلاً مهم نیست که موفقیت کوچک یا بزرگ باشد، باید به دستاوردهای بچه‌ها اعتبار بدهیم و به‌خاطرشان جشن بگیریم. این مسئله مخصوصاً برای بچه‌هایی که در آغاز دوران ابتدایی قرار دارند بسیار مهم‌تر است. زیرا آن‌ها به کمک‌های مثبت و ادامه‌داری نیاز دارند تا برای درس خواندن انگیزه بگیرند و کارهایشان را بهتر انجام دهند.
تمام کردن یک کار سخت سزاوار یک جایزۀ ویژه است و گرفتن نمرۀ خوب از درس ریاضی بهانۀ مناسبی برای گردش و بستنی خوردن. به‌طور کلی، حمایت‌های ما ابزار خوبی برای تشویق کودکان به درس خواندن است.

۱۱. بر نقاط قوت تمرکز کنیم
اگر کودک به‌شدت درگیر درس و مدرسه و تکالیف خود باشد، نمی‌تواند به‌خوبی و با خیالی آسوده بر نقاط قوت وجودش متمرکز شود. در حالی‌که تمرکز بر نقاط قوت یک راه خوب برای تشویق بچه ها به درس خواندن و مسئله‌ای حیاتی برای داشتن احساسات سالم و پیشرفت علمی است.
تمرکز بر نقاط قوت بچه‌ها جنبۀ دیگری از حمایت‌های مثبت است که به آن‌ها انگیزۀ یادگیری می‌دهد. برعکس، برجسته کردن نقاط ضعف کودکان نتیجه‌ای ندارد جز دلسرد و مضطرب شدن بچه‌ها و از بین رفتن علاقۀ آن‌ها به یادگیری.
اگر کودکمان در امتحان ریاضی نمرۀ بدی گرفت، باید علاوه بر آن‌که کمی بیشتر در درس ریاضی کمکش کنیم، به‌خاطر خوب بودنش در کلاس علوم او را تشویق کنیم.

12. هر روز، روز یاد گرفتن است
شاید دشوار به‌نظر برسد که هر روز زمانی را صرف آموزش بچه‌ها کنیم، اما اگر به روش درست عمل کنیم، این‌طور نخواهد بود. هر زمانی که ممکن بود، کودک را تشویق کنیم که دربارۀ دنیای اطرافش حرف بزند، سؤال بپرسد و ارتباط‌های جدید برقرار کند. به او کمک کنیم که چیزهایی را که می‌بیند و تجربه می‌کند، طبقه‌بندی کند و درباره‌شان با دید انتقادی فکر کند. تشویق کودکان به درس خواندن کار پیچیده‌ای نیست، فقط توجه و صرف زمان می‌طلبد.
با هر روز اختصاص دادن زمانی به یادگیری کودک، به او کمک می‌کنیم انگیزه‌های درونی‌اش برای یادگیری را رشد بدهد؛ چه در کلاس درس، چه خانه و چه هر جای دیگری که ممکن است باشد. اگر کودکان برای یاد گرفتن چیزهای جدید انگیزه‌های درونی پیدا کنند، می‌توان گفت مهم‌ترین کاری را که باید برای تشویق فرزندان به درس خواندن انجام شود، کرده‌ایم.

تشویق کودکان به درس خواندن باعث پیشرفت آن‌ها می‌شود
بشر از نخستین روز خلقت، با تکیه بر توانایی یادگیری و انتقال آموخته‌هایش توانست پیشرفت کند و تمدنی را به‌وجود بیاورد که ما امروز در آن زندگی می‌کنیم. فناوری ساختن ابزارها، دانش‌های نو دربارۀ جهان اطراف و درون، روش‌های ادارۀ شهرها و… همه با وجود توانایی یادگیری و آموزش به نسل‌های بعد منتقل شدند.
در دنیای امروز، تجربه‌های انسان و مهارت‌های اولیۀ زندگی در مدرسه‌ها و با درس خواندن منتقل می‌شوند. به این علت، تشویق کودکان به درس خواندن اهمیت دارد. بچه‌ها با مطالعه و یادگیری نه‌تنها از دستاوردهای انسان از آغاز تا امروز آگاه می‌شوند، بلکه مهارت‌های زندگی آینده‌شان را نیز می‌آموزند.