بالا بودن پروژسترون، چه عوارضی در زنان دارد؟

هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمایی موجود در بدن هستند که طیفی از عملکردهای بدن مانند دوره‌های خواب و بیداری یا فرآیند هضم را تحت تاثیر قرار می‌دهند. پروژسترون یکی از دو هورمون جنسی زنانه است که هورمون دیگری استروژن نام دارد. عملکرد‌های اصلی پروژسترون عبارت‌اند از تنظیم دوره‌های قاعدگی و فراهم کردن شرایط بارداری در بدن زنان. در این مقاله به بررسی این هورمون و عوارض بالا بودن پروژسترون در زنان می‌پردازیم.

عملکردهای پروژسترون
پروژسترون در داخل جسم زردِ تخمدان‌ها تولید می‌شود. جسم زرد نوعی غده موقتی است که در اثر آزادسازی تخمک از تخمدان شکل می‌گیرد.
غدد آدرنال و جفت نیز می‌توانند پروژسترون تولید کنند.
دوره قاعدگی
افزایش سطح هورمون لوتئینه کننده در اواسط دورۀ قاعدگی به فرآیند تخمک‌گذاری در زنان می‌انجامد. تخمک‌گذاری فرآیندی است که در آن تخمک از یکی از تخمدان‌ها جدا می‌شود. بعد از جدا شدن تخمک، جسم زرد شکل می‌گیرد و تولید پروژسترون توسط این غده موقتی آغاز می‌گردد.
پروژسترون به بدن کمک می‌کند تا برای بارداری آماده شود. به‌طورمثال، این هورمون باعث می‌شود تا لایۀ پوششی رحم (اندومتر) ضخیم‌تر شود. این افزایش ضخامت محیط خوبی را برای کاشت تخمکِ بارور شده مهیا می‌سازد.
اگر تخمک بارور نشده باشد، جسم زرد تجزیه می‌شود و درنتیجه سطح پروژسترون در بدن زن کاهش می‌یابد. این کاهش باعث می‌شود تا ضخامت اندومتر کمتر شده و دورۀ قاعدگی شروع بشود.
دوره بارداری
اگر تخمک بارور شده باشد، جسم زرد تجزیه نمی‌شود و به تولید پروژسترون ادامه می‌دهد. بالا بودن پروژسترون رگ‌های خونی بدن را برای تامین خونِ اندومتر تحریک می‌کند. این هورمون همچنین اندومتر را تشویق می‌کند تا مواد مغذی را در اختیار جنین در حال رشد قرار دهد.
بعد از شکل‌گیری جفت، این عضو موقتی نیز تولید پروژسترون را آغاز می‌کند. درنهایت، جفت به اصلی‌ترین تولید‌کنندۀ پروژسترون در بدن زن باردار تبدیل می‌شود.
پروژسترون در طول دوران بارداری در سطح بالایی باقی می‌ماند و از تولید تخمک‌های بیشتر توسط بدن در این دوره جلوگیری می‌کند.
پروژسترون به تحریک شیرآوری (ترشح شیر) نیز کمک می‌کند.

سطح عادی پروژسترون چقدر است؟
بالا بودن پروژسترون یا پایین بودن آن از طریق آزمایش خون اندازه‌گیری می‌شود. به یاد داشته باشید که سطح این هورمون در طول دورۀ قاعدگی نوسان دارد و درنتیجه در طول ماه متفاوت می‌باشد.
واحد اندازه‌گیری پروژسترون نانوگرم در میلی‌لیتر (ng/mL) می‌‌باشد. جدول زیر سطوح عادی پروژسترون را برای یک زن بزرگسال در طول دوره‌های مختلف قاعدگی و بارداری نشان می‌دهد.
دوره سطح پروژسترون (ng/mL)
قبل از تخمک‌گذاری کمتر از ۰٫۸۹
تخمک‌گذاری کمتر یا برابر با ۱۲
بعد از تخمک‌گذاری ۱٫۸ تا ۲۴
سه ماهه اول بارداری ۱۱ تا ۴۴
سه ماهه دوم بارداری ۲۵ تا ۸۳
سه ماهه سوم بارداری ۵۸ تا ۲۱۴
سطح پروژسترون در مردان بسیار کمتر از زنان است و معمولاً مورد آزمایش و اندازه‌گیری قرار نمی‌گیرد، مگر آنکه احتمال اختلال غده آدرنال در فرد وجود داشته باشد. سطح عادی پروژسترون در مردان کمتر از ۰٫۲۰ ng/mL می‌باشد.
فراموش نکنید که نتایج آزمایش پروژسترون در هر آزمایشگاه می‌تواند متفاوت باشد. اگر به نتایج آزمایش خود اطمینان ندارید، برای بررسی بالا بودن پروژسترون یا پایین بودن آن با پزشکتان در این مورد مشورت کنید.
بالا بودن پروژسترون معمولاً باعث بروز اثرات منفی نمی‌شود. درواقع سطح بالای این هورمون در بدن برای سلامت مضر نیست. به یاد داشته باشید که در طول دوران بارداری سطح پروژسترون به‌طور طبیعی در بدن افزایش می‌یابد.
جالب است بدانید که قرص‌های ضدبارداری حاوی پروژسترون هستند، چراکه این هورمون به جلوگیری از تخمک‌گذاری کمک می‌کند.
بااین‌وجود، بالا بودن پروژسترون در زنانی که باردار نیستند می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات سلامت یا نوعی بیماری باشد. برخی از این مشکلات عبارت‌اند از:
کیست‌های تخمدان
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال - مجموعه‌ای از مشکلات مادرزادی که غده آدرنال را درگیر می‌کند
سرطان آدرنال
سرطان تخمدان

علائم بالا بودن پروژسترون
بالا بودن سطح پروژسترون می‌تواند ناشی از مصرف زیاد داروهای حاوی پروژسترون و پرگننولون بوده یا در دو هفتۀ آخر دوره قاعدگی اتفاق بیافتد.
علائم شایع
نوسانات وزن
حس ناپایداری جسمانی
خواب‌آلودگی
سرگیجه
احساس غم و اندوه اما نه در حد افسردگی
احتباس آب در بدن
احساس گیجی خفیف
اضطراب
بدخلقی بعد از بیدار شدن
تغییرات لیبیدو (معمولاً کاهش میل جنسی)
نفخ
علائم نه‌چندان شایع
گرگرفتگی (ناشی از کارکرد بیش‌ازحد گیرنده‌های استروژن)
بی‌خوابی
افزایش اشتها
اضطراب یا حملات پانیک
افسردگی
افزایش وزن چشمگیر

اثرات پایین بودن پروژسترون
سطح پایین پروژسترون می‌تواند قاعدگی و باروری را تحت تاثیر قرار دهد. پروژسترون محیط خوبی را برای تخمکِ بارور شده فراهم می‌سازد. پایین بودن سطح این هورمون در بدن باعث می‌شود تا رشد و توسعه برای تخمک بارور شده سخت‌تر بشود.
سطح پایین پروژسترون همچنین می‌تواند با برخی از مشکلات در ارتباط باشد، ازجمله:
فقدان قاعدگی
بارداری خارج از رحم
پره‌اکلامپسی
سقط جنین
عملکرد نامطلوب تخمدان

کلام آخر
پروژسترون هورمونی حیاتی برای قاعدگی، بارداری و تولید اسپرم است. این هورمون در نقاط مختلفی از بدن تولید می‌شود، ازجمله جسم زرد، جفت و غدد آدرنال.
سطح پروژسترون در طول دوره قاعدگی نوسان داشته و در بارداری افزایش می‌یابد. بااین‌وجود، بالا بودن پروژسترون در زنانی که باردار نیستند یا پایین بودن آن، می‌تواند باعث بروز مشکلات سلامت مانند ناباروری بشود.