پرولاپس رحم چیست؟

رحم یک اندام عضلانی است که توسط ربات ‌ها و عضلات نگهداری می ‌شود. اگر این ربات ‌ها و عضلات کشیده و یا حتی پاره شوند، دیگر قادر به نگه داشتن رحم در جای خود نیستند و باعث بروز پرولاپس رحم و مثانه خواهند شد. پرولاپس رحم در زنان در هر سنی ممکن است رخ دهد، اما اغلب در زنانی که یک یا چند زایمان طبیعی داشته‌اند، اتفاق می‌افتد. موارد خفیف پرولاپس رحم و مثانه معمولا نیازی به درمان ندارد. اما اگر پرولاپس رحم باعث ناراحتی و درد شود یا زندگی عادی شما را مختل کند، به اقدامات درمانی خاص نیاز دارد.

علائم پرولاپس رحم و مثانه
موارد خفیف پرولاپس رحم و مثانه معمولا هیچ علامتی ندارند، اما پرولاپس رحم و مثانه پیشرفته‌تر معمولا با علائم زیر همراه است:
احساس سنگینی یا کشیدگی در لگن شما
بیرون زدگی بافت صورتی رنگ از مهبل
مشکلاتی مانند بی اختیاری ادرار یا چکه کردن ادرار ( معمولا با سرفه، عطسه، خنده و یا حتی بلند کردن اجسام بدتر می‌شود.)
ابتلا به عفونت مجاری ادرار به دلیل عدم خارج شدن کامل ادرار در مثانه
مشکل در دفع مدفوع
احساس سنگینی و فشار در واژن (احساس می‌کنید که چیزی در حال افتادن از واژن شما است.)
احساس درد شدید و یا چکه کردن ادرار در هنگام برقراری رابطه جنسی
نیاز به فشار دادن انگشتان به داخل واژن و یا در نزدیکی واژن برای خالی کردن مثانه یا حرکات روده برای دفع مدفوع
در اکثر موارد، علائم در هنگام صبح با شدت کمتری همراه است ولی در طی روز شدیدتر می‌شود.

علت پرولاپس رحم و مثانه
فشار و تنش‌های متعدد باعث ضعیف شدن عضلات و لیگامان‌های لگنی و در نهایت پرولاپس رحم و مثانه خواهد شد. در ادامه به برخی از مهمترین عواملی که موجب ایجاد پرولاپس رحم می‌شوند، می‌پردازیم:
زایمان یا آسیب دیدگی در هنگام زایمان: یکی از عوامل اصلی پرولاپس رحم و مثانه، زایمان است. افرادی که زایمان طبیعی را تجربه کرده‌اند و یا چندین زایمان داشته‌اند، بیشتر از سایر زنان در خطر ابتلا به پرولاپس رحم هستند.)
داشتن اضافه وزن
سرفه مزمن یا برونشیت
یبوست مزمن
کاهش استروژن در اثر یائسگی
بلند کردن اجسام سنگین به صورت مکرر: بلند کردن اجسام سنگین باعث فشار و آسیب به عضلات لگن خواهد شد.

پرولاپس رحم و مثانه چه عوارضی دارد؟
پرولاپس رحم و مثانه اگر به موقع تشخیص داده نشود، قطعا عوارض و خطراتی را برای فرد به همراه خواهد داشت، برخی از مهمترین عوارض و خطرات این بیماری در ادامه آورده شده است:
افتادگی مثانه (سیستوسل)
ضعیف بودن بافت پیوندی جدا کننده بین مثانه و واژن، ممکن است باعث شود مثانه به داخل واژن حرکت کند.
افتادگی لگن یا رکتوسل (Rectocele)
ضعیف بودن بافت همبند پیوندی جدا کننده روده و واژن ممکن است باعث برجستگی روده در واژن شود. این حالت باعث اختلال در عملکرد حرکت روده خواهد شد.
زخم
در موارد شدید پرولاپس رحم، ساختار داخلی رحم و پوشش واژن دچار تغییر و جابه جایی خواهد شد و این موضوع در نهایت منجر به ایجاد زخم در واژن می‌شود.
بنابراین با توجه به تمامی عوارض گفته شده، حتما در صورت مشاهده هر یک از علائم به پزشک مراجعه کنید و تحت درمان قرار بگیرید.

پیشگیری از پرولاپس رحم و مثانه
برای کاهش خطر ابتلا به پرولاپس رحم، سعی کنید موارد زیر را انجام دهید:
تمرینات کگل را به صورت مرتب به خصوص بعد از زایمان انجام دهید. این تمرینات می‌تواند عضلات کف لگن را تقویت کند.
برای درمان و جلوگیری از یبوست مایعات زیادی بنوشید و غذاهای پر فیبر مانند میوه، سبزیجات، لوبیا و غلات سبوس دار مصرف کنید.
از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. هنگام بلند کردن اجسام، به جای کمر از پاهایتان استفاده کنید.
از مصرف دخانیات پرهیز کنید تا احتمال ابتلا به سرفه‌های مزمن کاهش پیدا کند.
استفاده از داروهای جایگزین استروژن در دوران یائسگی می‌تواند به قدرت و استحکام عضلات لگن کمک کند. البته در نظر داشته باشید که این داروها باید تحت نظر پزشک مصرف شوند و مصرف بیش از حد آن‌ها باعث سرطان سینه، سرطان رحم و حتی سرطان تخمدان خواهد شد.
وزن خود را حفظ کنید. اگر دچار اضافه وزن هستید، حتما به پزشک خود مراجعه کنید و در مورد رسیدن به وزن ایده آل و راهکارهای کاهش وزن مشورت بگیرید.

تشخیص پرولاپس رحم و مثانه
پزشک متخصص با بررسی بیماری‌های فرد و معاینه فیزیکی او، می‌تواند پرولاپس رحم و مثانه را تشخیص دهد. در برخی از موارد از بیمار خواسته می‌شود همانند زایمان طبیعی تا جایی که می‌تواند زور بزند و فشار ایجاد کند، با کمک این معاینه می‌توان متوجه شد که تا چد حد رحم بیمار پایین آمده است.
در برخی موارد، سیستوگرافی (عکس برداری از مثانه با اشعه‌ی ایکس) توسط پزشک تجویز خواهد شد. به ندرت اتفاق می‌افتد که برای تشخیص این عارضه، MRI توسط پزشک تجویز شود. معاینه فیزیکی شامل تست عملکرد مثانه و تست قدرت عضلات کف لگن است.

تست عملکرد مثانه
تست عملکرد مثانه معمولا به دو صورت انجام می‌شود. یوروفلومتری (میزان فشار و جریان ادرار را بررسی می‌کند) و سیستومتروگرام (روشی است که به کمک آن درون مثانه را پر از آب می‌کنند و تا زمانی که دیگر بیمار نتواند فشار آب را تحمل کند، میزان ادرار اندازه گیری می‌شود.)

تست قدرت عضلات لگن
در این معاینه پزشک قدرت عضلات لگن و لیگامان‌های حمایت کننده دیوار رحم مانند مثانه، مجاری ادرار و روده را بررسی خواهد کرد. معمولا برای قدرت عضلات، انجام کف لگن تمرینات کگل برای فرد در نظر گرفته می‌شود.
در مواردی که دچار عفونت ادراری باشید و قادر به نگه داشتن ادرار نیستید، معمولا پزشک آزمایش‌هایی مانند یورودینامیک (تست عصب مثانه) در نظر می‌گیرد تا به کمک آن بتوان فهمید که مثانه شما به صورت کامل خالی می‌شود یا خیر؟

مراحل افتادگی پرولاپس رحم
معمولا مراحل افتادگی پرولاپس رحم را می‌توان به صورت کامل یا ناقص طبقه بندی کرد. در پرولاپس کامل افتادگی رحم، کل رحم بیرون از واژن قرار دارند، در صورتی که در پرولاپس ناقص، رحم تا حدی به سمت واژن حرکت می‌کند، اما معمولا بیرون نمی‌زند.
با توجه به شدت افتادگی، معمولا پرولاپس رحم و مثانه درجه بندی می‌شوند:
درجه یک: دهانه رحم به درون واژن رسیده است.
درجه دو: دهانه رحم به دهانه واژن رسیده است.
درجه سه: وضعیت بیمار شدیدتر است و دهانه رحم از واژن بیرون زده شده است.
درجه چهارم: کل رحم بیرون از واژن قرار دارند.
معمولا در مراحل اولیه، بیمار با تمرین درمانی بهبود می‌یابد، اما در وضعیت شدیدتر، ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد.

درمان پرولاپس رحم و مثانه
برای بسیاری از افراد ممکن است این سوال مطرح شود که آیا افتادگی رحم خطرناک است؟ به جز مواردی که باعث ایجاد درد و ناراحتی در بیماران می‌شوند، معمولا اقدامات درمانی خاصی نیاز نیست البته به یاد داشته باشید که اگر پزشک به موقع افتادگی رحم را تشخیص دهد این بیماری درمان می شود با اینحال اگر به مرور زمان این بیماری پیشرفت کند و دردهای شما تسکین پیدا نکنند، معمولا به عنوان گزینه آخر، جراحی پرولاپس برای بیمار در نظر گرفته خواهد شد. با این حال برخی از درمان‌های غیر جراحی که برای پرولاپس رحم پیشنهاد می‌شود، در ادامه آورده شده است:
تغییر در رژیم غذایی و شیوه زندگی
تغییر در شیوه زندگی و همچنین تغذیه ممکن است به تسکین برخی علائم این عارضه کمک کند. به عنوان مثال، مصرف مایعات ممکن است به بی اختیاری ادرار کمک کند و یا مصرف فیبر بیشتر ممکن است به مشکلات روده کمک خواهد کرد.
انجام تمرینات کگل
در موارد خفیف پرولاپس لگن و مثانه، تمرینات کگل برای تقویت عضلات کف لگن، موثر هستند.
پساری ‌ها
پساری ها معمولا در قسمت بالایی واژن قرار دارند و به افتادگی رحم و مثانه کمک زیادی خواهند کرد.
کنترل وزن
اگر دچار اضافه وزن هستید، کاهش وزن می‌تواند به بهبود سلامت کلی شما کمک کند.

جراحی پرولاپس رحم و مثانه چه زمانی لازم است؟
در موارد شدید پرولاپس رحم و مثانه، ممکن است به عمل جراحی نیاز باشد. اما هنگام تصیم گیری برای جراحی چه عواملی باید در نظر گرفته شود؟
سن
اگر در سنین جوانی جراحی داشته باشید، احتمال بازگشت مجدد وجود دارد و ممکن است نیاز به درمان بیشتری داشته باشد. اگر در سنین بالاتر جراحی افتادگی رحم و مثانه انجام دهید، نیازی به درمان‌های دیگر نیست.
تمایل به باروری در آینده
به طور معمول، زنانی که قصد دارند زایمان‌های بیشتری داشته باشند، باید عمل خود را به تعویق بیندازند تا از وقوع مجدد پرولاپس پس از جراحی جلوگیری کنند.
سابقه پزشکی شما
در صورت داشتن بیماری‌های مختلف مانند دیابت، بیماری قلبی یا مشکلات تنفسی جراحی ممکن است خطراتی را برای بیمار به همراه داشته باشد.
البته باید به این نکته توجه داشت که اگر دارای اضافه وزن هستید و یا سیگار می‌کشید، جراحی پرولاپس رحم و مثانه ممکن است برای شما خطراتی داشته باشد.
جراحی پرولاپس رحم و مثانه با ایجاد برش بر روی شکم و یا از طریق لاپاراسکوپی قابل انجام است. هدف از این جراحی کاهش علائم و بازگرداندن عملکرد طبیعی روه و مثانه است. حتی در بسیاری از موارد، جراحی پرولاپس رحم به افزایش توانایی برقراری رابطه جنسی کمک زیادی خواهد کرد. اگر وضعیت بیمار شدید باشد، برداشتن رحم از طریق جراحی یا هیسترکتومی تجویز خواهد شد. (با روشهای مختلف هیسترکتومی و عوارض آنها آشنا شوید.). با توجه به شیوه جراحی، معمولا از بی حسی موضعی یا بیهوشی عمومی می‌توان استفاده کرد. اکثر زنان همان روز جراحی مرخص می‌شوند.

سوالات رایج در مورد پرولاپس رحم و مثانه
برخی از متداول‌ترین سوالاتی که ممکن است برای افرادی که به پرولاپس رحم و مثانه دچار شده‌اند، مطرح شود، در ادامه آورده شده است:
آیا با انجام عمل جراحی پرولاپس، همه علائم من بهبود می ‌یابند؟
هیچ تضمینی وجود ندارد که هرگونه اقدام درمانی از جمله عمل جراحی، همه علائم شما را تسکین دهد. حتی در برخی از موارد ممکن است، جراحی مشکلات زیادی مانند درد در هنگام مقاربت جنسی، درد لگن، عفونت، خونریزی و حتی آسیب به مثانه را به همراه داشته باشد.
آیا امکان افتادگی رحم در سن پایین و یا دوران مجردی وجود دارد؟
با اینکه معمولا احتمال افتادگی رحم با انجام زایمان‌های متعدد بیشتر است، اما افزایش وزن، عدم فعالیت‌های بدنی و همچنین شل بودن عضلات کف لگن احتمال افتادگی رحم در دختران افزایش خواهد داد.
با داشتن پرولاپس رحم و مثانه، می‌توان برای بارداری اقدام کرد؟
با داشتن پرولاپس رحم، می‌توان برای بارداری اقدام کرد. البته با توجه به شدت و درجه افتادگی و همچین انجام دادن تمرینات کگل تحت نظر پزشک، این امر امکان پذیر است.
احتمال افتادگی رحم بعد از سقط وجود دارد؟
بله. پرولاپس رحم و مثانه حتی بعد از سقط جنین هم ممکن است اتفاق بیفتد. برای تشخیص این موضوع باید به پزشک مراجعه کنید.
مراقبت‌های بعد از جراحی پرولاپس رحم چگونه است؟
زمان بهبودی بسته به نوع جراحی معمولا متفاوت است. بهتر است چند هفته از محل کار خود مرخصی بگیرید. در چند روز اول پس از جراحی، باید از ورزش و فعالیت بدنی سنگین و بلند کردن اجسام خودداری کنید. همچنین باید چند هفته پس از عمل از رابطه جنسی خودداری کنید.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر هر کدام از علائم زیر را دارید، بهتر است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کنید:
کمر دردهای مدام و آزار دهنده که در هنگام راه رفتن بدتر می‌شود.
احساس نزدیک بودن دهانه رحم در واژن
چکه کردن ادرار به صورت مرتب
احساس آزار دهنده پر بودن روده بزرگ