وضعیت جنین شما چگونه است؟ سوالات مهم مادر در ماه هشتم

سر جنین بالاست یا پایین؟ این سوالی است که از ماه هشتم بارداری به بعد معمولا برای تمام خانم‌های باردار پیش می‌آید و در هر سونوگرافی پزشک سعی می‌کند آن را مورد بررسی قرار دهد. اما می‌دانید این موضوع چه اهمیتی دارد و در صورتی که وضعیت جنین آن‌گونه که باید، نباشد، چه می‌تواند کرد؟

تشخیص وضعیت جنین و اهمیت آن

به کمک سونوگرافی دیگر هیچ رمز و رازی در رابطه با چگونگی زندگی جنین در رحم باقی نمانده است. تنها مسئله‌ای که هنوز علت آن کاملا مشخص نیست این‌که چه عواملی سبب می‌شود جنین برای به دنیا آمدن در وضعیت خاصی قرار بگیرد.

طی ماه‌ها جنین درون مایع آمنیوتیک آزادانه حرکت می‌کند اما از اواخر ماه هفتم و اوایل ماه هشتم به دلیل آناتومی رحم و لگن، سر جنین چرخیده و سر و ته قرار می‌گیرد. البته در برخی شرایط نیز این اتفاق نمی‌افتد. مثلا نوزادان نارس با سر متولد نمی‌شوند چون جنین فرصت سر و ته شدن را پیدا نکرده است.

تشخیص وضعیت جنین اهمیت ویژه‌ای دارد زیرا نحوه زایمان تا حد زیادی به آن بستگی دارد. در ماه هشتم بارداری با کمک سونوگرافی می‌توان وضعیت جنین را چک کرد و در صورت نچرخیدن جنین تا پیش از زایمان، درمان‌هایی را آغاز کرد.
پزشک زنان یا ماما در معاینه‌هایی که انجام می‌دهد می‌تواند تشخیص دهد که قبل از زایمان جنین در وضعیت درست قرار گرفته یا خیر.

به عنوان مثال اگر حجم بالای شرمگاه سفت و گرد باشد، هیچ مشکلی وجود ندارد که سر جنین به سمت پایین است اما اگر فرم درستی نداشته باشد و تقریبا نرم باشد یعنی سر جنین به پایین نچرخیده است. با کمک معاینه واژنی نیز می‌توان از حدس زده شده اطمینان حاصل کرد.
در روز زایمان معاینات مدام تکرار می‌شود تا پزشک مطمئن شود وضعیت جنین ثابت است و تغییر نکرده است اما در صورتی که به هر دلیل نسبت به وضعیت جنین شکی وجود داشته باشد انجام سونوگرافی حتی در لحظه‌های آخر بارداری و حین زایمان ضروری است.

حتی اگر جنین در وضعیت نامتعارفی قرار بگیرد، باز هم جای نگرانی نیست چون به کمک برخی تکنیک‌ها می‌توان وضعیت را تغییر داد اما در ‌‌نهایت در صورتی که سر جنین به سمت پایین نچرخد سزارین تنها راه موجود است.

وقتی جنین نمی‌چرخد
در ۴ تا ۵ درصد موارد به جای این‌که سر جنین پایین قرار بگیرد، سر بالا و پا‌ها پایین هستند. به این حالت جنین «نشسته» می‌گویند. از جمله مهم‌ترین دلایل عدم چرخش جنین می‌تواند نارس بودن، پایین بودن زیاد جفت، فرم خاص رحم، کمی یا زیادی مایع آمنیوتیک و تنگی بیش از حد لگن باشد که چرخش را برای جنین سخت می‌کند.

گاهی نیز عدم چرخش دلیل خاصی ندارد و با این‌که تا پیش از زایمان سر جنین پایین بوده ناگهان حین زایمان تغییر وضعیت داده و به حالت نشسته درمی‌آید.

جنین در حالت نشسته کامل
در این حالت باسن در قسمت پایینی رحم و پا‌ها جمع شده جلوی دهانه رحم قرار می‌گیرد. با تشخیص این وضعیت پزشک سعی می‌کند با روش VME (با کمک ماساژهای خارجی) حالت جنین را تغییر دهد اما اگر وضعیت تغییر نکند سزارین اجباری می‌شود.

زایمان در صورتی که جنین نچرخیده باشد، بسیار دشوار است زیرا در این حالت پا‌ها به راحتی خارج می‌شوند اما از آنجا که جنین در بالاتنه خود را جمع کرده روند زایمان بسیار کند می‌شود و این موضوع احتمال خطر و مرگ نوزاد را بالا می‌برد به همین دلیل پزشکان هرگز ریسک نکرده و سزارین را پیشنهاد می‌دهند.

نشسته ناکامل یعنی چه؟
در این حالت جنین در حال نشسته است اما پا‌ها جمع و به سمت بالای رحم متمایل است. در صورتی که پزشک این حالت را تشخیص دهد، لازم است قبل از زایمان، لگن مادر مورد بررسی قرار بگیرد تا پزشک مطمئن شود لگن به اندازه کافی فضا دارد تا جنین بتواند از آن عبور کند یا خیر.

اندازه خارجی دور باسن نمی‌تواند نشان‌دهنده فضای خوب داخلی باشد به همین دلیل لازم است به کمک سونوگرافی و اسکن فضای داخلی لگن مورد بررسی قرار گیرد و در صورتی که به اندازه کافی لگن فضا نداشت، انجام سزارین اجباری می‌شود.

وضعیت دوقلو‌ها در رحم
گاهی اوقات دوقلو‌ها هر دو در یک وضعیت قرار نمی‌گیرند. بعد از تولد اولین نوزاد، جنین دوم از فضای به دست آمده بهره برده و سر و ته می‌شود. البته معمولا سر هر دو جنین پایین است و انجام زایمان طبیعی امکان‌پذیر خواهد بود.

اما اگر بعد از تولد نخستین نوزاد سر جنین دوم فورا داخل لگن قرار نگرفت، پزشک با دست سر او را به داخل لگن می‌کشاند در غیر این صورت برای فرزند دوم انجام سزارین ضروری می‌شود. در صورتی که فرزند اول به حالت نشسته و دومی به حالت سر و ته باشد معمولا انجام سزارین ضرورت پیدا می‌کند و امکان ایجاد تغییر در وضعیت وجود ندارد.

در چه شرایطی زایمان طبیعی ممکن است؟
برای اینکه پزشک مطمئن شود مادری توانایی زایمان طبیعی را دارد یا خیر نه تنها فضای لگن بلکه جثه جنین سنجیده می‌شود و در صورتی که زمان زیادی از وقت تولد نگذشته باشد مجوز زایمان طبیعی صادر می‌شود.

در صورتی که جنین نچرخیده باشد تولد سبب خستگی شدید او می‌شود. لازم است وزن جنین بین ۲۵۰۰ تا ۳۸۰۰ گرم باشد و چانه به سینه چسبیده باشد. برای اینکه زایمان طبیعی راحت صورت بگیرد باید خود مادر همکاری کامل با پزشک داشته باشد.
در صورتی که مادر مضطرب باشد یا از زایمان هراس داشته باشد یا خود ترجیح دهد که با عمل سزارین فرزندش متولد شود، کار کمی سخت می‌شود.

معمولا اگر هیچ مشکلی وجود نداشته باشد زایمان طبیعی سریع و خوب به اتمام می‌رسد اما اگر حین زایمان طبیعی روند بازشدن دهانه رحم متوقف شود، ضربان قلب جنین کند یا زایمان بسیار طولانی شود، انجام سزارین اورژانسی می‌شود.

VME چیست؟
این روش در بیمارستان و زیر نظر پزشک در هفته ۳۷ بارداری انجام می‌شود. انجام این روش قبل از این زمان توصیه نمی‌شود زیرا جنین خود هنوز فرصت چرخش را دارد.

برای انجام VME مادر به کمر می‌خوابد و پا‌ها را از زانو خم می‌کند و برای شل شدن عضلات رحم قرص مصرف می‌کند پزشک با کمک سونو و در حالی که ضربان قلب جنین را بررسی می‌کند دستانش را روی شکم مادر قرار داده و به آرامی روی ناحیه سر جنین فشار می‌آورد تا به سمت پایین بچرخد و پا‌ها به سمت بالا بیاید.
از آنجا که در زایمان نخست رحم تنگ‌تر است این روش برای مادرانی که قرار است فرزند اول‌شان را به دنیا آورند کمی سخت و دردناک است اما به هر حال ارزش انجام دارد چون در این صورت مادر می‌تواند زایمان طبیعی راحتی را پشت سر بگذارد و احتمال نیاز به عمل سزارین کمتر می‌شود.

میزان موفقیت روش VME ۵۰ درصد است که البته برای فرزند اول کمی پایین‌تر می‌آید. به هر حال لازم است بعد از چرخش جنین چند روز بعد مجددا وضعیت جنین چک شود. توجه داشته باشید در صورتی که مایع آمنیوتیکی کم باشد یا فرم رحم نامتعارف باشد، انجام VME توصیه نمی‌شود.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
سه ماهه آخر بارداری سخت‌ ترین ماه‌های بارداری هستند و مادران باردار باید آرامش خود را در ماه‌های قبل از زایمان حفظ کنند. زمانی که بدن شما خودش را برای زایمان آماده می‌کند، ممکن است علائمی مانند تنگی نفس ، احساس تحریک و آزار، گرفتگی، خلق و خوی نامتعادل و عصبی داشته باشید.
اما باید نسبت به این علائم صبور باشید تا ماه هشتم بارداری شما با موفقیت سپری شود.

بایدهای ماه هشتم بارداری
در ادامه یک سری از احتیاط‌های لازم در ماه هشتم بارداری را برایتان بیان می‌کنیم.

۱- تمرینات تنفسی
شما در ماه هشتم، احساس تنگی نفس شدیدی خواهید داشت. اگر چه تنفس آسان در ماه هشتم و ماه‌های قبل از زایمان غیر ممکن است، اما باید با تنفس عمیق و انجام تمرینات تنفسی، کیفیت تنفس خود را بهبود بخشید.

۲- تمرینات کگل (Kegel)
تمرینات کگل در ماه هشتم بارداری بهترین تمرینات برای تقویت لگن است و شما را برای زایمان آماده می‌کند. تمرینات کگل برای مبارزه با بی اختیاری ادرار مفید است.

۳- مصرف مایعات و حفظ آب بدن در ماه هشتم بارداری
برای مقابله با علائمی مانند سوزش سر دل، یبوست و افت قند خون در ماه هشتم بارداری باید بدنتان را هیدراته (حفظ آب بدن) نگه دارید.
- مقدار زیادی آب، آب میوه و مایعات بنوشید تا مواد معدنی بدن شما تأمین شود.
- بدنتان را در ماه هشتم بارداری هیدراته نگه دارید تا دچار یبوست نشوید.

۴- وضعیت خوب
در تمام اوقات روز و شب ماه‌های بارداری باید وضعیت مناسبی داشته باشید.
- به پهلوی سمت چپ بخوابید.
- اگر نسبت به ماه‌های قبل از ماه هشتم بارداری، احساس ناراحتی بیشتری دارید، به آرامی دراز بکشید.
- هنگام نشستن پشتی پشت کمرتان بگذارید و به حالت راحتی بنشینید که به عصب سیاتیک شما فشاری وارد نشود.

۵- مطالعه راجع به تغذیه با شیر مادر و نگه‌داری نوزاد
از آنجایی که به روز زایمان نزدیک می‌شوید، باید در ماه هشتم بارداری اطلاعاتتان را راجع به تغذیه با شیر مادر و نحوه نگه‌داری نوزاد (تعویض پوشک و …) بالا ببرید.
- این نکته برای مادران بدون تجربه (زایمان اول) بسیار اهمیت دارد.
- با مادرانی که تجربه‌شان از شما بیشتر است مشورت کنید و از آن‌ها راهنمایی بگیرید.

۶- برنامه ریزی برای زایمان و تولد نوزاد
در ماه هشتم بارداری کم‌کم به روز زایمان نزدیک می‌شوید و باید برای نوع زایمان خود تصمیم نهایی را بگیرید.

۷- روکش‌های پلاستیکی
در ماه هشتم بارداری ممکن است شما ترشحات و نشت داشته باشید، برای جلوگیری از کثیف شدن تشک باید از روکش‌های پلاستیکی استفاده کنید که این ترشحات به تشک شما نشت نکنند.
استفاده از پدهای بهداشتی بانوان برای ماه هشتم ضروری است، زیرا ترشحات زنان باردار در ماه هشتم بارداری زیاد است.
در ماه هشتم باید توجه زیادی به ترشحات خود داشته باشید، اگر یک‌دفعه متوجه خروج آب زیادی از خودتان شدید، ممکن است کیسه آب شما پاره شده باشد و باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید.

۸- تغذیه و رژیم غذایی
- در ماه هشتم بارداری تغذیه شما باید سرشار از مواد مغذی باشد تا احساس گرسنگی نکنید.
- رژیم غذایی شما در ماه هشتم وزن نوزاد شما در هنگام تولد را تعیین می‌کند.
- مواد غذایی مغذی را در چندین وعده طی روز بخورید.

۹- تناسب اندام
برای حفظ تناسب اندام در ماه هشتم بارداری و قبل از زایمان باید به تمرینات کششی و یوگا ادامه دهید تا زایمان راحت‌تری داشته باشید.

نبایدهای ماه هشتم بارداری

در ماه هشتم بارداری نیاز است تا از اقداماتی پرهیز کنید.

۱- اجتناب از کار زیاد
خودتان را در ماه‌های آخر بارداری خسته نکنید. در ماه هشتم بارداری باید از دیگران برای انجام کارهایتان کمک بگیرید و زمان برای استراحت کافی نیز داشته باشید تا خطری برای زایمان شما پیش نیاید.

۲- این مواد غذایی
برای مبارزه با سوزش سر دل و یبوست، از مصرف این مواد غذایی در ماه هشتم بارداری اجتناب نمایید:
- غذاهای چرب
- غذاهای ادویه‌دار
- تنقلات
- غذاهای حاوی اسید
- غذاهای موجب یبوست

۳- مصرف الکل، دخانیات و مواد مخدر
از آنجایی که ماه هشتم بارداری هستید و به روز زایمان نزدیک شده‌اید، نباید هیچ یک از موارد بالا را استفاده کنید. برای حفظ سلامت کودک خود باید از اعتیاد به این مواد مضر دوری کنید.

۴- استرس
در ماه هشتم بارداری، شما با استرس‌های فیزیکی و عاطفی زیادی روبرو هستید، اما این استرس نباید به جنین شما منتقل شود.
- از افکار منفی و شرایط استرس‌زا اجتناب کنید.
- آرامش خود را حفظ کنید تا شرایط بارداری و زایمان شما بهبود یابد.