جلوگیری نکردم، اما هنوز خبری از بچه نیست؟

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: خانمی ۲۶ساله هستم که یک سال پیش زایمان کردم. اصلا جلوگیری نکردم، ولی بچه دار نمی شوم. بچه ام شیرخشک استفاده می کنه. دلیل بچه دار نشدنم را می خواستم بدونم؟ واسه بچه اول هم بعد از دوسال بچه دار شدم که البته شوهرم در آن دوران از دارو استفاده می کرد.

پاسخ از سیما ایرانزاده، کارشناس مامایی:

با توجه به توضیحاتی که دادید باید بگویم که دلایل مختلفی برای عدم بارداری وجود دارد؛ به خصوص که در بارداری گذشته توسط دارو بوده است. با این حال نیاز به بررسی دارید و هم خودتان و هم شوهرتان باید از همه جهات بررسی شوید، بعد از این اقدامات می توان علت را ریشه یابی کرد و درمان صحیح را شروع کرد.

مهم‌ترین مطالب در این‌باره:
آیا از تلاش برای باردار شدن خسته شده اید؟ هنوز نتیجه مثبتی نگرفته اید؟ ناباروری علل مختلفی دارد. برخی از علت های ناباروری خارج از کنترل شماست، مانند سن بالای ۳۵ سال، داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک یا ژن های معیوب.
اما بسیاری از عوامل دیگر ناباروری به راحتی می توانند تحت کنترل شما باشند. این عوامل عمدتا با تغییر سبک زندگی قابل کنترل هستند. بله، تغییر در سبک زندگی، می تواند به طور چشمگیری بر شانس باروری تان تأثیر بگذارد.
بنابراین، اگر می خواهید شانس باروری تان را افزایش دهید، در اینجا ده فاکتور از سبک زندگی را بیان خواهیم کرد که باید مورد توجه و بررسی قرار دهید و هر چه سریعتر در تغییر سبک زندگی تان اقدام کنید.

1. شغل
آیا شما هم اعتقاد دارید یا نه، نوع شغل در شانس بارداری تاثیر می گذارد. یک بررسی توسط محققان در دانشکده بهداشت عمومی هاروارد چان انجام شد و در مجله پزشکی سلامت کار و محیط زیست منتشر شد.
در این تحقیق محققان کشف کردند زنانی که از لحاظ فیزیکی دارای مشاغل سخت هستند، احتمال بارداری آنها کمتر است.
بر اساس این مطالعه، زنانی که به طور مداوم اشیاء سنگین را در محل کارشان بلند می کنند، در مقایسه با زنانی که مشاغل سخت ندارند به طور کلی ۸/۸ درصد تخم بارور کمتر و ۱/۱۴ درصد تخم بالغ کمتری داشتند.
این تحقیق همچنین اعلام کرد که زنان شاغلی که در شیفت های مختلف کار می کنند نتایج مشابهی را نیز نشان دادند.

۲- اضافه وزن
این حقیقت که اضافه وزن باعث ایجاد مشکلاتی در بارداری می شود، موضوعی جدید نیست. با این حال، آیا شما می دانستید که وزن همسرتان نیز اهمیت دارد؟
محققان موسسه ملی سلامت کشف کرده اند که زوج های چاق در مقایسه با زوج هایی با وزن ایده آل ممکن است 59٪ زمان بیشتری برای باردار شدن نیاز داشته باشند.
این بدان معناست که کاهش وزن واقعا می تواند شانس باروری را بهبود بخشد.

3. سطح استرس
استرس نه تنها برای یک زن باردار مضر است، بلکه برای فردی که سعی دارد باردار شود، نیز مضر است.
در یک مطالعه منتشر شده در مجله علمی پژوهشی باروری، برای ارزیابی رابطه بین سطح استرس و بارداری، 400 زوج مورد آزمایش قرار گرفتند.
آنها کشف کردند زنانی که سطح بالایی از بیومارکر استرس، "آلفا آمیلاز" داشتند نسبت به افرادی با استرس کمتر، به میزان دوبرابر احتمال ناباروری داشتند.فعالیت های کاهش دهنده استرس مانند یوگا و مراقبه برای باروری بسیار مفید و موثر است.

4. ورزش بیش از حد
اگر چه ورزش برای سلامتی سودمند است، اگر می خواهید باردار شوید، تمرین بیش از حد توصیه نمی شود.
تحقیقات نشان داده است که زنانی که حداکثر 5 ساعت در هفته مشغول تمرینات ورزشی شدید هستند، نسبت به سایر زنان، دیرتر باردار می شوند.
از سوی دیگر، ورزش متوسط و متعادل، بسیار مفید است و می تواند سطح باروری را افزایش دهد.
اضافه وزن و کمبود وزن هر دو می توانند ، باردار شدن را تحت الشعاع قرار دهند، بنابراین داشتن یک لایه نازک چربی در بدن در تخمک گذاری و باروری موثر و سودمند است.

۵. تماشای بیش از حد تلویزیون
این مورد به آقایان مربوط می شود. مردانی که معتاد تلویزیون هستند ، ممکن است کیفیت اسپرم کمتری داشته باشند، در نتیجه مشکلاتی در باروری ایجاد می شود.
براساس یک مطالعه منتشر شده در مجله پزشکی ورزشی بریتانیا، مردانی که بیش از 20 ساعت در هفته مشغول تماشای تلویزیون بودند، نسبت به سایر مردان، 44% تعداد و غلظت اسپرم کمتری داشتند.
در واقع تحقیقات نشان داده که کمبود حرکت و فعالیت از میزان اسپرم می کاهد.

6. خوردن منظم غذاهای فرآوری شده
این مورد نیز به مردان بیشتر مربوط می شود.غذاهای فراوری شده حاوی مواد نگهدانده و افزودنی ها و مواد شیمیایی هستند.
مردانی که مقدار زیادی گوشت فرآوری شده یا قرمز مصرف می کنند، تعداد اسپرم کمتری دارند، همچنین قدرت شناوری اسپرمشان نیز کمتر است.
و همه اینها به طور مستقیم با مقدار گوشتی که مصرف می کنند مربوط می شود. مرغ تازه به عنوان یک جایگزین مناسب برای گوشت های فرآوری شده است.
مصرف مرغ حتی می تواند به اسپرم کمک کند که سریع تر تخمک را بارور کند.

۷. نگه داشتن تلفن همراه در جیب
مردانی که گوشی تلفن همراه خود را در جیب های شلوارشان قرار می دهند، به احتمال زیاد اسپرم ضعیف تری نسبت به سایرین دارند.
اشعه الکترومغناطیسی که از تلفن همراه ساطع می شود، به DNA مردان آسیب می رساند و بر توانایی اسپرم در باروری تخمک تاثیر منفی می گذارد.
علاوه بر این، تلفن همراه همچنین بیضه های مردان را گرم می کند، و این باعث افزایش درجه حرارت بیضه و مانع تولید اسپرم می شود.

8. رابطه جنسی بیش از حد داشتن
داشتن رابطه جنسی بیش از حد اغلب می تواند باعث کاهش تعداد اسپرم مرد و باعث تاخیر در باروری شود.
در واقع، زوج باید در دوره تخمک گذاری میزان رابطه جنسی را افزایش دهند تا شانس باروری را به حداکثر برسانند، اما در بقیه ماه ها از شدت میزان رابطه بکاهند.

۹. به اندازه کافی رابطه جنسی نداشتن
این جمله ممکن است متناقض به نظر برسد، اما بهتر است مطالب ما را کامل بخوانید.
منظور ما حفظ تعادل است. درست است که آمیزش جنسی بیش از حد به طور بالقوه می تواند به اسپرم مرد آسیب برساند؛ اما از طرف دیگر، رابطه جنسی خیلی کم نیز بدن زن را تحت تاثیر قرار می دهد.
با آمیزش جنسی، سیگنال هایی به بدن زن ارسال می شود که کمک می کند سیستم ایمنی زن روی باروری و تولید مثل متمرکز شود.

10. سیگار کشیدن
یکی از شایع ترین علل ناباروری زنان، سیگار کشیدن است که به طور کلی ۱۳٪ از موارد ناباروری را شامل می شود.
سیگار کشیدن نه تنها تخمک گذاری را در زنان کاهش می دهد، بلکه در مردان نیز تعداد اسپرم را کاهش می دهد.
اگر شما قصد دارید که شیوه زندگی تان را تغییر دهید و از عوامل ناباروی فوق الذکر پرهیز کنید، در اینصورت شانس بارداری تان را افزایش خواهید داد. داشتن فرزند، پاداشی است ارزنده!
این تصمیم همچنین شانس بارداری سالم را نیز بهبود خواهد داد و این هم دومین پاداش داشتن سبک زندگی سالم است.

مهمترین علل ناباروری در مردان
مهمترین علل ناباروری در مردان به قرار زیر هستند:

تولید و عملکرد غیر طبیعی اسپرم
علل آن بسیار زیاد است از علل شایع می‌توان از بیضه‌های نزول نکرده، بیماری‌های ژنتیک و عفونت‌های بیضه نام برد.
بیضه‌ها در جنین پسر ابتدا در داخل شکم قرار دارند، با پیشرفت سن حاملگی، بیضه‌ها در یک مسیر خاصی نزول کرده و هنگام تولد در داخل کیسه بیضه قرار می‌گیرند.
نزول بیضه‌ها در این مسیر ممکن است در هر قسمتی متوقف شود که به آن بیضه نزول نکرده می‌گویند و باید تا ۱۲ ماهگی پس از تولد صبر کنیم، اگر تا پایان یک سالگی بیضه وارد کیسه مربوطه نشد، حتماً کودک باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.
اگر بیضه دچار عفونت شدید شود، ممکن است بدنبال عفونت تحلیل رفته و کارایی خود را از دست بدهد. یکی از علل شایع عفونت بیضه‌ها، عفونت ادراری و بیماری‌های مقاربتی است.

بیماری اوریون
اگر پسر بچه‌ای دچار اوریون شود، در یک سوم موارد یکی از بیضه‌ها نیز دچار عفونت اوریونی خواهد شد که متأسفانه حاصل آن از بین رفتن بیضه مبتلا می‌باشد.
اگر گرفتاری بیضه‌ها دو طرفه باشد، برای همیشه ناباروری ایجاد می‌شود.

مشکل در رساندن اسپرم به دستگاه تناسلی زن
مثل وجود انزال زودرس خیلی شدید (انزال قبل از برقراری رابطه زناشوئی)، انزال پسگرد که در آن منی بداخل مثانه می‌ریزد، و انسداد در مسیر عبور اسپرم مثل انسداد اپیدیدیم و یا انسداد لوله‌های منی.
مشکلات بهداشت عمومی و سبک زندگی: مثل چاقی مفرط، کشیدن سیگار، اعتیاد به الکل، سوء تغذیه و مصرف بعضی از داروها مثل داروهای شیمی درمانی، هورمون‌های مردانه و غیره.

آسیب‌های ناشی از سرطان و درمان آن
هم رادیوتراپی (برق دادن) و هم شیمی درمانی تولید اسپرم را بشدت آسیب می‌زنند.
گاهاً تا 5 سال پس از خاتمه شیمی درمانی تولید اسپرم طبیعی نمی‌شود و گاهاً تا آخر عمر نیز تولید اسپرم طبیعی نمی‌گردد. اشعه X نیز سبب آسیب به بیضه‌ها می‌شود.

واریکوسل
حدود ۳۰ درصد علت ناباروری در مردان واریکوسل است. واریکوسل بیماری خیلی شایع است و حدود ۱۵ درصد مردان به آن مبتلا هستند.
در مردان بالای 40 سالگی قدرت باروری به مقدار زیادی کاهش می‌یابد.

علل ناباروری در خانم‌ها
علل ناباوری در خانم ها عبارتند از:

آسیب به لوله‌های رحمی و یا انسداد آن
علت آن معمولاً عفونت و التهاب لوله‌های رحمی می‌باشد. یکی از بیماری‌های شایع مقاربتی، عفونت با کلامیدیا است.
شایع‌ترین علت عفونت و انسداد لوله‌های رحمی، عفونت با کلامیدیا است که از طریق مقاربت منتقل می‌شود.

آندومتریوز
اگر مخاط رحم خارج از آن در هر قسمت از بدن، مثلاً داخل لگن کاشته شده و رشد نماید به آن آندومتریوز گفته می‌شود. آندومتریوز سبب اختلال در عملکرد اسپرم، تخمک، تخمدان‌ها، رحم و لوله‌های رحمی می‌شود.
اختلال در تخمک گذاری که در آن بدلیل عدم تخمک‌گذاری ، خانم نابارور می‌شود. از علل آن، بیماری‌های تخمدان، آسیب به تخمدان، مصرف بعضی از داروها، سرطان، ورزش حرفه‌ای و سوء تغذیه شدید می‌باشد.
افزایش هورمون پرولاکتین خون: هورمون پرولاکتین سبب ترشح شیر در خانم‌ها می‌شود.
اگر خانمی حامله نباشد و نیز بچه شیر ندهد ولی هورمون پرولاکتین خون وی افزایش پیدا کند، می‌تواند تخمک‌گذاری را آسیب بزند. یکی از علائم بالا رفتن هورمون پرولاکتین خون، ترشح شیر از سینه‌ها است.

سندرم تخمدانهای پلی کیستیک
کیست تخمدان در خانم‌ها یک بیماری نسبتاً شایع است ولی آن با سندرم تخمدان‌های پلی کیستیک متفاوت است.
در سندرم تخمدان‌های پلی کیستیک، هر دو تخمدان پر از کیست‌های ریز و درشت می‌شود.
در این سندرم، تخمدان‌ها شروع به ترشح هورمون‌های مردانه کرده و سبب ایجاد پرموئی در خانم‌ها و آسیب به تخمک‌گذاری می‌گردد. سندرم تخمدان‌های پلی کیستیک سبب مقاومت بدن در برابر انسولین شده و منجر به چاقی خانم نیز می‌شود.

یائسگی زودرس
قطع شدن عادات ماهیانه و خالی شدن تخمدان‌ها از فولیکول قبل از ۴۰ سالگی را یائسگی زودرس می‌گویند.
اگرچه علت آن هنوز نامشخص است ولی بعضی موارد مثل بیماری‌های خودایمنی، رادیوتراپی، شیمی درمانی و سیگارکشیدن را جزو عوامل ایجاد کننده یائسگی زودرس می‌دانند.

فیبروم رحم
آنها توده‌های خوش‌خیم هستند که در جدار رحم ایجاد می‌شوند و بیشتر خانم‌ها را در دهه سوم و چهارم زندگی مبتلا می‌سازد.
گاهاً این توده‌ها بزرگ شده و سبب مسدود شدن لوله‌های رحمی می‌شوند. ولی اغلب حاملگی اتفاق می‌افتد ولی بعلت وجود توده در داخل رحم، لانه گزینی جنین با مشکل مواجه می‌شود.

چسبندگی لگنی
پس از عفونت لگنی، آپاندیسیت، و هر نوع جراحی در داخل لگن، ممکن است چسبندگی لگنی اتفاق بیفتد. چسبندگی لگنی سبب آسیب به باروری زن می‌شود.

مصرف دارو
بعضی از داروها بطور موقت سبب ناباروری در زن می‌شوند. معمولاً پس از قطع کردن دارو، مشکل نیز برطرف می‌شود.
بیماری‌های تیروئید
هم کم کاری تیروئید و هم پر کاری تیروئید می‌توانند سبب قطع شدن عادت ماهیانه و ناباروری شوند.

سرطان و درمان آن
بعضی از سرطان‌ها، بخصوص سرطان دستگاه تولید مثل در خانم‌ها بشدت سبب آسیب به قدرت باروری خانم‌ها می‌شوند.
مثل مردان، شیمی درمانی و رادیوتراپی سبب آسیب به باروری خانم‌ها نیز می‌شود.

سایر بیماری‌ها
هر بیماری که سبب تأخیر در بلوغ و قطع شدن عادت ماهیانه شود، می‌تواند منجر به ناباروری شود، مثل پرکاری غده فوق کلیوی، بیماری قند یا دیابت، کم خونی و بیماری‌های کلیوی.
باید به خاطر داشته باشیم که تشخیص و درمان به موقع بیماری‌ها، مثل عفونت لگنی در پیشگیری از ایجاد ناباروری خیلی کمک کننده خواهد بود.