مراقبتهای ویژه در بارداری، گروه خونی منفی دارید؟

فاکتور Rh نوعی پروتئین است که در برخی افراد روی گلبول های قرمز خون وجود دارد. اگر فردی این فاکتور را روی سلول های قرمز خون خود داشته باشد ، گروه خون مثبت( Rh + ) و اگر فاکتور Rhروی گلبول قرمز وجود نداشته باشد ، گروه خون منفی ( Rh- ) تلقی می شود.
15 درصد مردم گروه خون منفی دارند. زنان باردار با گروه خون منفی نیاز به تزریق آمپول روگام دارند.

فاکتور Rh چیست؟
برای دانستن اینکه فاکتورRh دقیقا چیست و چرا جنین باید در مقابل آن ایمن شود نیاز است چند نکته بنیادی را راجع به بیولوژی بدن بدانید.
تمام سلول های بدن بر روی سطح خود آنتی ژن هایی دارند که مانند آنتن عمل می کند. فاکتور Rh نیز یکی از همین آنتی ژن هاست. روی سلول های قرمز خون بعضی افراد آنتی ژن Rh وجود دارد و در نتیجه به آن گروه خون مثبت گفته می شود. در مقابل برخی فاقد این فاکتور هستند و گروه خون آنها منفی تلقی می شود. به عنوان مثال گروه خون فردی A منفی است . یعنی فاکتور Rh روی سلول های خونی او وجود ندارد.در دوران بارداری ، اگر گروه خون مادر منفی باشد ، در حالی که گروه خون پدر مثبت است ، این احتمال وجود دارد که گروه خون جنین نیز مثبت شده باشد. در این صورت سیستم ایمنی بدن مادر که به فاکتور Rh بیگانه است و تا کنون همچین پروتئینی را در خود نداشته ، جنین و خون جنین را عامل بیگانه تلقی کرده و علیه او آنتی بادی تولید می کند.
چه کسانی باید آزمایش تشخیص گروه خون انجام دهند؟
آزمایش گروه خون باید برای تمام زنان باردار درخواست شود.

اگر گروه خون مادر بارداری مثبت باشد چه می شود؟
در صورتی که گروه خون مادر مثبت باشد جای هیچ گونه نگرانی نیست. در این صورت اگر گروه خون جنین منفی و یا مثبت باشد مشکلی نخواهد بود.

اگر گروه خون مادر بارداری منفی باشد چه می شود؟
اگر گروه خون مادر و پدر هر دو منفی باشند، گروه خون جنین نیز به طور قطع منفی خواهد بود. در این صورت نیاز به هیچ مداخله ای وجود ندارد زیرا آنتی ژن Rh بر روی سطح هیچ یک از سلول های جنین وجود ندارد و سیستم ایمنی بدن مادر جنین را عامل بیگانه تلقی نکرده و به آن حمله نمی کند.
اما اگر گروه خونی مادر منفی و گروه خونی پدر مثبت باشد، احتمال زیادی وجود دارد که گروه خون جنین نیز مثبت شده و بدن مادر و جنین به تقابل نسبت به هم می پردازند.
با توجه به اینکه در طول بارداری خون جنین مستقیما و به مقدار زیاد وارد گردش خون مادر نمی شود ، سیستم ایمنی بدن مادر تنها شروع به تولید آنتی بادی جهت مقابله با مقادیر اندک خون و سرم جنین که به گردش خون مادر وارد شده می کند. در نتیجه در بارداری اول این فرایند منجر به آسیب به جنین نمی شود. اما با توجه به اینکه سیستم ایمنی بدن مادر یک بار علیه فاکتور Rh آنتی بادی تولید کرده و سلول های خاطره تولید این آنتی بادی را در حافظه خود حفظ کرده اند ، در صورت بارداری مجدد بدن مادر شدیدا به جنین حمله کرده و عواقب جبران ناپذیری بر جنین در بارداری های دوم به بعد خواهد گذاشت.
آمپول روگام چیست و چه زمانی تزریق می شود؟
نکته کلیدی برای پیشگیری از فعال شدن سیستم ایمنی مادر در مقابل خون جنین ، جلوگیری از تولید آنتی بادی توسط سلول های ایمنی مادر است. بین هفته 28 تا 34 بارداری آمپول رگام برای زنان بارداری که گروه خونی منفی دارند به صورت عضلانی در بازو تزریق می شود. آمپول روگام در واقع ایمونوگلوبولین Rh است . ایمونوگلوبولین در واقع همان آنتی بادی است که به مقابله با سلول های جنینی که وارد گردش خون مادر شده اند می پردازد. با تزریق آمپول روگام سلول های بدن مادر دیگر مستقیما علیه فاکتور Rh آنتی بادی تولید نکرده و نسبت به آن حساس نمی شوند. در نتیجه در حاملگی بعدی نیز هیچ یک از سلول های خاطره سیستم ایمنی چیزی از تولید آنتی بادی در این رابطه را در حافظه خود نخواهند داشت.
دوز بعدی آمپول روگام تا ۷۲ ساعت بعد از زایمان به مادر تزریق می شود.
همچنین در زنان با گروه خونی منفی و همسر Rh مثبت ، پس از انجام هر اقدام مداخله ای و تهاجمی و یا هر علت دیگر که بتواند موجب ورود خون جنین ( حتی به مقدار اندک) به گردش خون مادر شود ، باید آمپول روگام تزریق گردد. هر یک از عوامل زیر می توانند سبب اختلاط خون مادر و جنین شوند
- نمونه برداری از پرزهای کوریونی (CVS)
- آمنیوسنتز
- ضربه به شکم در دوران بارداری و خونریزی واژینال
- سقط
- حاملگی خارج رحمی
- مرگ داخل رحمی جنین

اگر با وجود گروه خونی منفی، در حاملگی قبلی آمپول روگام دریافت نکرده اید و اکنون باردار هستید چه کار باید بکنید؟
در صورتی که گروه خونی مادر منفی ، گروه خونی مثبت و گروه خونی فرزند اول نیز مثبت باشد ، مادر نسبت به آنتی ژن Rh حساس شده است. در این شرایط با استفاده از آمنیوسنتز ابتدا تلاش می شود گروه خون جنین را مشخص کنیم. اگر گروه خون جنین در بارداری دوم منفی باشد ، جای هیچ گونه نگرانی نیست. اما اگر گروه خون جنین مثبت باشد ، سطح آنتی بادی های بدن مادر به طور مداوم در طول بارداری پایش می شود. چنانچه افزایش چشمگیری در میزان آنتی بادی های خون مادر رخ داد ، با استفاده از سونوگرافی جنین را تحت نظر قرار می دهیم. در صورتی که علائمی از اختلالات خونی در جنین و یا دیسترس جنینی مشاهده شد ، در صورت امکان تزریق خون به جنین می تواند نجات دهنده جان او باشد. زیرا در این شرایط سیستم ایمنی مادر جهت تخریب سلول های خونی جنین وارد عمل شده است.

سایر ناسازگاری های خونی
برخی عوامل دیگر نیز می توانند ناسازگاری های خونی بین مادر و جنین ایجاد کنند. مانند آنتی ژن کل (kell). در این مورد اگر پدر این آنتی ژن را داشته باشد اما مادر آنتی ژن Kell را در خون خود نداشته باشد، احتمال این وجود دارد که جنین این آنتی ژن را از پدر به ارث برده باشد. در نتیجه درست مانند فاکتور Rh سیستم ایمنی بدن مادر به خون جنین حمله می کند.

مخاطرات
آزمایش گروه خون یک آزمایش خون ساده است و هیچ خطری برای مادر و جنین ندارد.