اضافه وزن زنان، عوامل تاثیرگذار

سازمان بهداشت جهانی (WHO) اعلام کرده است که دومیلیارد و سیصدمیلیون نفر از افراد کره زمین اضافه وزن دارند و در گروه چاق‌ها جای می‌گیرند.

چاقی یک وضیعت پزشکی است که بافت چربی بیش از حد طبیعی در بدن فرد انباشته شده باشد. انباشت بیش از حد بافت چربی می‌تواند باعث پسرفت شاخص‌های سلامتی از جمله کاهش میانگین طول عمر و یا کاهش کیفیت زندگی گردد. دلایل متنوعی برای علت چاقی ارائه شده است اما مهمترین علت مؤثر در چاقی و اضافه وزن عبارت از نتیجه تغذیه ناسالم و تحرک کم است. گالری تصویری با 10 رهنمود برای کم شدن وزن را در ادامه می بینید.

حال سؤال این است:چرا بسیاری از زنان ایران دچار مشکل چاقی می شوند؟

دکتر راست منش (متخصص تغذیه) به سوالات ما در این زمینه پاسخ می دهد. طبق معمول، آدم وقتی می رود سراغ یک سؤال، کار به تاثیر مسائل باور نکردنی هم می رسد؛ از دیدگاه و نگرش اجتماعی گرفته تا مسایل مربوط به تغذیه خود مادر در دوران بارداری و حین شیردهی، تغذیه خود دختران در دوره های مختلف زندگی (به ویژه دوران شیرخواری و دوران بلوغ و کنکور) فعالیت بدنی دختر بچه ها و حتی ژنتیک نژادمان!

بست نشسته اند روی کتاب!

یکی از علت های اضافه وزن و چاقی دختران ایرانی، کمبود فعالیت بدنی و اهمال سنتی ما برای ساختن بازی های دخترانه ای است که در عین حال انرژی سوز هم باشند. دقت کنید! در همان زمان هایی که پسربچه ها در خیابان با فوتبال و توپ، عرق می ریزند و از دیوار راست بالا می روند؛ دختر بچه های ما عروسک بازی می کنند و حداکثر با یک فاصله ۱۰ متری از این اتاق به آن اتاق می روند، خیلی هنر کنند؛ قایم موشک بازی می کنند.

نکته بعدی که کمتر خانواده یا حتی کارشناسی به آن توجه می کند، همزمانی برپایی کنکور سراسری برای دختران و پسران است؛ آن هم درحالی که فاز دوم جهش رشد در دختران شروع شده و به خاطر افزایش هورمون های جنسی استروژن و پروژسترون، بستر فیزیولژیک برای چاقی در دخترها بیشتر است. بست نشینی دخترها برای درس خواندن در کنکور بیشتر است آن هم به دلایل مختلف آموزشی و پتانسیل یادگیری .

اضافه وزن کنکوری ها

وقتی مطالعه می کنیم- مخصوصا اگر این مطالعه یا کار فکری خوشایندمان نباشد و اجباری و صرفا به دلیل وظیفه باشد- لذت مغز از آزادی هایی که قبلا داشت محدود می شود و مجبور می شود فعالیتی را انجام دهد که خیلی به ذائقه اش خوش نمی آید. به خاطر خلأ لذتی که به وجود آمده، مغز در یک اقدام از جنس سازشی؛ با ایجاد حس گرسنگی، شرایطی پدید می آورد تا فرد سراغ غذا و به ویژه شیرینی برود تا با دشت کردن لذت شیرینی، خلأ پدیدآمده ناشی از این اجبار را جبران کند.

پس این حس کاذب است و چون دخترها در زمان کنکور تمایل کمتری برای ترک بست نشینی کنکور و درس خواندن دارند، این حس خلأ لذت در دخترها بیشتر است. همین استرس بیشتر، در دخترها باعث تمایل بیشترشان برای خوردن شیرینی و غذای بیشتر نسبت به پسرها می شود.

- اضافه وزن و چاقی در زنان ایرانی

- پرخوری در میهمانی ها

- اضافه وزن و مهمانی های دخترانه

فاکتور بعدی مربوط به تفاوت پرکردن اوقات فراغت بین دخترها و پسرهاست. پسرها اوقات فراغت شان را با بیرون رفتن، کوه رفتن، ورزش و فوتبال و نظایر آن پر می کنند. دخترها بیشتر مهمانی می دهند و در مهمانی هم که مستحضر هستید خبری از دویدن و ضربه کاشته زدن و کرنر ارسال کردن نیست؛ بلکه بساط شیرینی، میوه و غذا برپاست.

نقش ژنتیک

نکته آخر و کم اهمیت تر از همه، مسئله ژنتیک است. مطالعات مقایسه ای کم شماری نشان داده اند که زمینه چاقی در دخترهای ایرانی در قومیت های مختلف بیشتر وجود دارد ولی این موضوع بسیار کم اهمیت تر از اهمال کاری خود ما در رفتارهای تغذیه ای است و نباید با دستاویز قرار دادن این موضوع کم اهمیت، از وظایف خودمان برای اصلاح رفتار غذایی و افزایش فعالیت بدنی، شانه خالی کنیم.

تقویت در جهت معکوس!

سرنوشت چاق دختران ایران، اغلب در دوران جنینی شکل می گیرد! به لحاظ فرهنگی هنوز هم این نگاه غلط در خانواده ها غالب است که هنگامی که دختر یا عروس شان باردار می شود، با نگاه مشفقانه او را در عمل وادار به مصرف بیشتر غذا می کنند و اسم این کار را به غلط «تقویت» می گذارند! درحالی که نیازهای دوران بارداری مشخص است؛ در ۳ ماه اول بارداری نباید مادر بیش از یک تا ۲کیلوگرم اضافه وزن داشته باشد، خانواده ها با تعارف بیش از حد غذا و به اصطلاح خودمانی «تقویت»، با یک شیب تند موجب افزایش تصاعدی وزن مادر باردار و به تبع آن وزن جنین می شوند.

صد البته که این امر هم در مورد نوزاد دختر و هم نوزاد پسر، به طور یکسان تاثیر دارد ولی نکته این است که نوزادان پسر بعدها به دلیل ذاتی، جنسیتی و فرهنگی، فعالیت بدنی بیشتری دارند و مشکل چاقی در آنها کمتر از دختران است.

- عدم تحرک باعث چاقی دختران

- تاثیر پوشش در چاقی و لاغری

- چاقی و پوشش دختران

نکته بعدی، مربوط به نوع پوشش دخترهاست. آیا دقت کرده اید وقتی کت و شلوار و کفش رسمی می پوشیم ناخودآگاه فعالیت کمتری داریم تا زمانی که لباس اسپرت و راحتی پوشیده ایم؟ وقتی لباس راحت پوشیده ایم روحیه چریک وار داریم و به راه رفتن، پیاده روی و ورزش تمایل داریم. این مسئله غیرمستقیم تلنگری به طراحان لباس زنان است که اهمال کاری و کم کاری کرده اند. این هنر طراحان لباس است که با طراحی لباس هایی که با فرهنگ جامعه و حجاب سازگار باشد، این ویژگی را هم به آن بیفزایند که به دخترها مجال، فضا و روحیه تحرک بیشتری بدهد.

واژه های چاق کننده!

نکته بسیار مهم و تاثیرگذار دیگر، نگرش غلط بسیاری از خانواده در مورد تعریف صحیح چاقی و لاغری است. ارزشگذاری برای واژه هایی مانند تپل، تپل مپل، توپر، گوشتی و واژه هایی نظیر اینها، به طور غیرمستقیم جلوه هایی از تعریف غلط خانواده ها در مورد وزن سالم است. من بارها در مطب با این مسئله روبه رو شده ام که خانواده ها، کودکانی را که وزن بسیار عالی و استانداردی دارند، برای ویزیت نزد من می آورند و عنوان می کنند :«بچه ما کم وزن است و می خواهیم تپل تر شود!» یعنی با دست خودشان، آگاهانه باعث پیدایش مشکل چاقی در کودکان خود می شوند.

این حقیقت فیزیولوژیک را هم به یاد آورید که دختر بچه ها ممکن است حتی از سن ۹-۸ سالگی بالغ شوند! پس حتی اگر هم قبول کنیم نگاه دلسوزانه و مشفقانه پدر و مادر نسبت به کودکان دختر و پسرشان، برابر و عادلانه باشد، باز هم دختر بچه ها ضرر بیشتری متحمل می شوند چراکه زودتر بالغ می شوند و پرخوری های این دوران که هنوز به خاطر سن کم بچه ها، با اندکی چاشنی دخالت و اعمال نظر والدین برای بیشتر خوراندن کودکان توام می شود، شروع دردسری می شود که تا آخر عمر گریبانگیر کودکان مخصوصا دخترها را می گیرد.

اجتناب از رژیم غذایی شدید

در جریان یک رژیم غذایی شدید اگرچه وزن شما در زمانی کوتاه به شدت کاهش می‌یابد، اما این کاهش وزن به خاطر از دست رفتن آب و ماهیچه‌های بدن خواهد بود. در رژیم‌های غذایی شدید چربی کمی از بدن دفع می‌شود و بدن با پایان دوره‌ی رژیم، بار دیگر چربی‌ ذخیره خواهد کرد. رژیم‌های غذایی شدید دارای عوارض جانبی نیز هستند؛ عوارضی چون سردرد، تهوع و بوی بد دهان.

مواد غذایی ایده‌آل

هرکس خواستار وزن کم است و می‌خواهد پس از پایان دوره رژیم غذایی، وزن‌اش بار دیگر افزایش نیابد، باید به میوه و سبزی‌ها که سرشار از ویتامین و املاح معدنی هستند و درصد آب آنها نیز زیاد است، روی آورد. چنین افرادی باید آب زیادی بنوشند.

کاهش مواد غذایی مضر

چاق‌کننده‌های جدی فقط در مواد چربی‌دار جمع نشده‌اند. کربوهیدرات‌هایی چون محصولاتی که با آرد سفید تهیه می‌شوند، غذاهای از پیش آماده، مواد غذایی با نسبت بالای قند یا فروکتوز، نوشیدنی‌های شیرین و فست فود به شدت چاق‌کننده‌اند. نوشابه‌های الکلی نیز دارای منابع سرشار پروتئین و شکر هستند.

روزی سه ‌وعده غذا بخورید

هر روز سه‌ وعده غذا بخورید. صبحانه می‌تواند پروپیمان باشد. هر چه آهسته‌تر غذا بخورید، احساس سیری زودتر به سراغ شما می‌آید. آن قدر بخورید که احساس کنید تا ۸۰ درصد سیر شده‌اید. بشقاب‌های کوچک‌تر را برای غذا انتخاب کنید. به این ترتیب اگر بشقاب را پرکنید، احساس کم خوردن در شما بوجود نمی‌آید.

ورزش

بدون ورزش منظم وزن شما کاهش نمی‌یابد. ورزش سبب می‌شود مصرف انرژی در بدن افزایش یابد و چربی نیز آب شود. برای مبتدیان پیاده‌روی یا ژیمناستیک در آب، می‌تواند شروع بسیار خوبی باشد. این دو ورزش برای ستون فقرات و مفصل‌ها نیز بسیار مناسب‌اند. رشته‌های دیگر ورزشی چون دو، دوچرخه سواری یا شنا نیز تاثیرات بسیار مثبتی دارند. سه بار در هفته و هربار دست‌کم ۳۰ دقیقه ورزش کنید.

خواب کافی

کسی که کم بخوابد پس از بیدار شدن احساس گرسنگی بیشتری می‌کند. کم‌خوابی سبب می‌شود سطح هورمون لپتین که در بدن ایجادکننده احساس سیری است کاهش یابد و بدن برای ایجاد احساسی سیری، نیاز به غذای بیشتری داشته باشد. کم‌خوابی همچنین سبب افزایش ترشح هورمون‌های اشتهاآوری چون گرلین و اورکسین می‌شود. بنابراین کسی که خواستار کاهش وزن است باید به اندازه کافی بخوابد.

حمام آب سرد

آب سرد سبب آب شدن چربی بدن می‌شود و به کاهش وزن کمک می‌کند. در پی حمام آب سرد بخصوص چربی‌های اضافی مناطق ران و باسن آب می‌شوند. گفته می‌شود که دمای آب باید از ۲۰ درجه سانتی‌گراد در ابتدای حمام، به ۱۵ درجه در انتهای آن برسد. کارشناسان درجه‌ی سردتر دمای آب را تجویز نمی‌کنند. کسی که هر روز ۱۵ دقیقه حمام آب سرد بگیرد بدن خود را در مقابل چربی‌های اضافی واکسینه کرده است.

تقویت ماهیچه‌ها

ماهیچه‌ها حدود ۴۰درصد وزن بدن را تشکیل می‌دهند و احتیاج‌شان به کالری حتی هنگامی که فعال نیستند سه‌برابر بیشتر از بافت‌های چربی است. ماهیچه‌ها دائما کالری‌ها را می‌سوزانند و از مهم‌ترین بازدارنده‌های تشکیل چربی در بدن‌اند. هرچه ماهیچه‌های بدن بیشتر باشد، چربی‌های بیشتری در بدن می‌سوزند.

کاهش استرس

استرس یکی از مهم‌ترین عناصر روحی برای افزایش وزن بدن و چاقی است. هورمون‌های استرس‌زا به شدت به افزایش اشتها و کاهش احساس سیری بدن کمک می‌کنند. به همین دلیل زندگی بدون استرس کمک بزرگی است برای کاهش وزن بدن.

هیچ‌گاه با شکم گرسنه خرید نکنید

کسی که با شکم گرسنه به خرید می‌رود، مطمئنا اجناسی می‌خرد که در زنبیل کسانی که خواستار کاهش وزن هستند نباید دیده شود. بنابراین همیشه پس از صرف غذا خرید کنید. با شکمی سیر بهتر می‌توان موادی خرید که بدن واقعا به آنها احتیاج دارند.