روشهای درمان ناباروری، گام‌های ملی

افزایش سن ازدواج، زایمان و شیردهی، سبک زندگی شهری، تغذیه و تحرک ناکافی همگی از جمله مواردی است که باعث شده است بیماری‌های زنان و زایمان روز به روز شیوع بیشتری پیدا کند. هنوز بیماری‌های عفونی زیادی وجود دارد تا سلامت زنان را به خطر بیندازد و بر افزایش آمار تعداد زوج‌های نابارور و زنان مبتلا به نازایی هم افزوده می‌شود. این وضعیت منجر شده تا مسئولین انجمن متخصصین زنان و مامایی ایران برای اطلاع‌رسانی این مشکلات نشست خبری برگزار کنند. این نشست که همچنین به مناسبت پانزدهمین کنگره بین‌المللی این انجمن برگزار شده بود، بیانگر اطلاعاتی کامل در رابطه با وضعیت نازایی و اهدای تخمک و جنین، ورود سونوگرافی به مطب‌های پزشکی زنان و زایمان، ارائه رایگان خدمات IVF در کشور و به صورت کلی، وضعیت سلامت زنان بود که تفصیل آن را در گزارش می‌خوانید.

سال زایش نازایی

اشرف آل‌یاسین، رئیس کنگره و مدیر گروه زنان و مامایی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این نشست در رابطه با وضعیت درمان نازایی در کشور گفت: «زمانی که دکتر آقاجانی گفت امسال سال شکوفایی در بخش نازایی است، حق با او بود. چرا که هم دولت و هم انجمن تلاش‌های زیادی کرده‌اند تا ایده‌های زیادی اجرایی شود و در حال حاضر هم چندین طرح به مرحله کشوری اجرایی خود رسیده‌اند. همچنین بر اساس تصمیمات وزارت بهداشت، قرار است ۲۰ بخش درمان نازایی تا آخر امسال در شهرهای مختلف کشور راه‌اندازی شود. بودجه تاسیس این بخش‌های جدید تامین شده است. همین طور قرار شده حدود ۳۰ تا ۳۵ بخش نازایی بیمارستان‌های دولتی و خصوصاً دانشگاهی را تجهیز کنند.»

آل‌یاسین همچنین از رایگان شدن خدمات IVF به عنوان اولین راه و گزینه برای درمان نازایی در کشور خبر داد و گفت: «بر اساس تصمیم وزارت بهداشت، هزینه اولین درمان نازایی با روش IVF رایگان است. از این طریق زنانی که توسط پزشک به آنها پیشنهاد شده از چنین روشی استفاده کنند، می‌توانند وارد سامانه اینترنتی آن شده و با ثبت اطلاعات خود، به مراکز مربوط به درمان مراجعه کنند و به صورت رایگان درمان شوند. این طرح به‌خاطر هزینه‌های بالای درمان نازایی برای بسیاری از زنان بود که به علت شرایط نامناسب مالی از ادامه روند درمان خود صرف‌نطر می‌کردند.

ولی از زمانی که این طرح در چند ماه گذشته اجرایی شده است تاکنون، بیش از 250 نفر ثبت‌نام و از این درمان استفاده کرده‌اند.» علاوه بر رایگان شدن این روش درمانی، سایر داروهای مربوط به نازایی نیز که تا پیش از این تحت پوشش بیمه‌ نبوده‌اند، اکنون در پوشش اکثریت بیمه‌ها هستند و هزینه‌های تهیه آنها بسیار پایین آمده است و فشار زیادی به لحاظ مالی به خانواده وارد نخواهد کرد.»

ایران، پذیرنده علم اهدا در باروری

در صورتی که نازایی یا ناباروری زوجین به درمان پاسخ نداد و نتیجه‌ای حاصل نشد، روش‌های دیگری هم برای فرزندآوری وجود دارد. به گفته آل‌یاسین ایران یکی از معدود کشورهایی است که بدون تعصب و با روشن‌فکری این روش‌های جدید را قبول کرده است و اکنون از آن استفاده هم می‌کند. وی در این باره توضیح داد: «فقها و مذهب شیعه بسیار در این زمینه انعطاف‌پذیر بود. اگر زنی به تمام درمان‌های نازایی پاسخ مثبت ندهد، همیشه راهکار تزریق تخمک اهدایی وجود دارد. همچنین اگر رحم وی هم نتواند بارداری را تحمل کند، ما از روش بارداری جایگزین استفاده می‌کنیم. در صورتی هم که مرد نابارور باشد یا هر دو دچار مشکل شده باشند، پیشنهاد پزشکان اهدای جنین فریز شده است.

این روش‌های جایگزین اهدایی نه تنها در بین فقها و مراجع تقلید مورد قبول واقع شده، بلکه مردم هم آن را پذیرفته‌اند. البته بسیاری از زنان با روش تخمک اهدایی، مواقفت بیشتری می‌کنند تا رحم جایگزین. چرا که در روش تخمک اهدایی بارداری در بدن خود آنها اتفاق می‌افتد و به لحاظ جسمی و روانی رضایت و آمادگی بیشتری برای قبول کودک دارند. هرچند در مورد رحم جایگزین، اینطور نیست که از افراد غریبه و به جهت کسب درآمد درخواست شود. بلکه اغلب رحم‌هایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند، رحم زنان نزدیک به زوج نابارور هستند. مانند مادر، خواهر یا بستگان دور و نزدیک که به لحاظ ژنتیکی هم با کودک همخوانی دارند.»

آل‌یاسین در مورد اهدای اسپرم گفت: «هنوز در رابطه با این مسئله بین فقها اختلاف نظر وجود دارد و اکثریت آنها به علت مسائل حقوقی و شرعی مانند پیشینه و میراث با این اهدا مخالفت می‌کنند. با این حال باقی این مراحل پاسخگوی نیاز خانواده است. این در حالی است که در سایر کشورها این پذیرش هنوز وجود کافی ندارد. در کشورهای آمریکای شمالی اهدای جنین به صورت بسیار معدود انجام می‌شود و همه کسانی که کاتولیک هستند، هیچ‌کدام از آنها را نمی‌توانند داشته باشند. در کشورهای عربی نیز انواع روش‌های اهدا به صورت کامل ممنوع است و در اروپا هم مردم علاقه زیادی به این روش‌ها نشان نمی‌دهند.»

وی در پاسخ به علت این استقبال کم گفت: «قطعاً در کشورهای غربی، نهاد و بنیان خانواده به اندازه شرق مستحکم و استوار نیست و زوجین به فکر فرزندآوری زیاد نیستند و اگر هم تلاش آنها به نتیجه نرسد به راحتی از هم جدا می‌شوند. همچنین نبود فرزند در زندگی بسیاری از مردم در کشورهای غربی تفاوتی ایجاد نمی‌کند و به همین علت استقبال از روش‌های درمان نازایی یا جایگزین کردن آن هم بسیار کم است.»

سونوگرافی ابزار مامایی است

مدیر گروه زنان و زایمان دانشگاه تهران در ادامه این نشست، نظراتی نیز در رابطه بحث اخیر ورود دستگاه‌های سونوگرافی به مطب‌های متخصصین زنان و زایمان داشته است. وی در این مورد گفت: «سونوگرافی همیشه یک ابزار مامایی بوده است و متخصص زنان نمی‌تواند به‌خاطر چنین چیزی بیمار را ارجاع دهد. ما برای تشخیص هر چیزی به سونوگرافی احتیاج داریم و نتیجه سونوگرافی‌هایی هم که بیماران برای ما می‌آورند به قدر کفایت رضایت‌بخش نیست.» آل‌یاسین در پاسخ به اینکه متخصصان رادیولوژی برای رسیدن به چنین شغلی چندین سال تحصیل کرده‌اند و ورود این دستگاه‌ها می‌تواند آینده شغلی آنها را تغییر دهد، گفت: «برای سونوگرافی و آموزش کامل آن تنها دو ماه کافی است و همه آنچه آنها در طول چهار سال تحصیلی خوانده‌اند، متخصصین زنان در کمتر از دو ماه آموزش می‌بینند.

از سوی دیگر آنها اطلاعات کافی یک متخصص زن را در مورد جنین، مادر باردار و همه ظرایف و نکته‌سنجی‌هایش ندارند و در اغلب موارد با پرسش مواجه می‌شوند یا تصویر نامناسبی می‌گیرند. علاوه بر اینها، غیر از سونوگرافی زنان باردار، موارد بسیار زیادی وجود دارد که یک متخصص رادیولوژی می‌تواند انجام دهد و با خروج زنان باردار از چرخه کاری آنها، آسیبی به این رشته و حرفه وارد نمی‌شود.»

وی در انتها رابطه با هزینه اضافی که متخصصین زنان برای سونوگرافی از مادران باردار می‌گیرند، گفت: «این کار کاملاً قانونی است. طبق قانون بیمه، زمانی که برای یک خدمت مجوز وجود داشته باشد و خدمت قانونی باشد، ارائه دهنده خدمت حق دارد بابت خدمت اضافی، هزینه اضافی هم بگیرد. شاید حتی اگر مادر باردار می‌خواست همین هزینه را صرف رفت‌وآمد به یک مرکز دیگر و گرفتن جواب کند، بیشتر هم ضرر می‌کرد. ما در انجمن تمام این مسائل را بررسی کرده‌ایم و خودمان را برای مخالفت‌هایی که امکان داشت صورت بگیرد، آماده کرده بودیم، اما فقط سلامت مادران و پیشرفت رشته زنان و زایمان برای ما اهمیت دارد.»

نظرسنجی از متخصصان خارجی
به گفته کوروس معنوی، دبیر اجرایی کنگره پانزدهم، تفصیل این مباحث، خصوصاً بحث در مورد غربالگری و سونوگرافی در کنگره انجام می‌شود که اکثریت متخصصین و مسئولین و همچنین متخصصان خارجی هم حضور دارند و نظرات بیشتری را می‌توان در این باره شنید. معنوی اعلام کرد: «بیش از 2 هزار متخصص زنان، زایمان و نازایی در این کنگره گرد هم می‌آیند و بیش از 20 سخنران خارجی از کشورهای انگلستان، آلمان، استرالیا و آمریکا هم خواهیم داشت که همگی در مورد مهم‌ترین مباحث روز در حوزه زنان را مطرح می‌کنند. این همایش 13 تا 16 مهر ماه امسال در مرکز همایش‌های رازی برگزار می‌شود و تاکنون استقبال زیادی هم از آن شده است، به‌گونه‌ای که بیش از 500 مقاله برای بررسی به دبیرخانه ارسال شده که همگی آنها به مسائل مربوط به وضعیت پزشکی زنان و زایمان توجه ویژه داشته‌اند.»