رشوه دادن به کودکان، کار درستی است؟

والدین این عصر نسبت به نسل قبل، ۵۰۰% بیشتر برای کودکان هزینه می‌کنند؛ آیا این کار واقعاً تاثیر مثبتی در تربیت آنها دارد؟

«پدر! اگر در مغازه خوب باشیم به ما چی می‌دهند؟» متخصص تربیت کودکان، جیم فی، نتوانست برای شنیدن پاسخ پدر درنگ کند، به سرعت سبد خرید خود را به جلو هل داد و نزدیک کودک کوچک رفت؛ شنید که پدر به او می‌گوید: «تو یک خانواده خوشحال خواهی داشت، این چیزی است که خواهی گرفت». فی با لبخند از کنار آنها رد شد و دستش را به نشانه تحسین به پشت مرد زد.

این پدر وسوسه رشوه دادن به کودکش برای انجام رفتار خوب را در خود از بین برد. البته همیشه همه چیز بدون دادن رشوه به همین آسانی پیش نمی‌رود. رشوه دادن به کودکان، برای انجام رفتار خوب شیوه ای است که به طور رایج توسط بسیاری از والدین مورد استفاده قرار می‌گیرد.

مشکلات رشوه دادن به کودکان برای انجام رفتار خوب

آبنبات، اسباب بازی، پول، سرگرمی: مضرات رشوه دادن والدین به کودکانشان چیست؟ گذشته از همه این حرف‌ها، چه کسی است که تحت تأثیر یک مشوق یا انگیزه کوچک قرار نگیرد؟ بسیاری از متخصصان تربیت کودکان می‌گویند که تسلیم کردن کودکان با رشوه‌ها آنقدر که به نظر می‌رسد نیز مضر و خطرناک نیست. اما فی، محقق فلسفه فرزندپروری، می‌گوید که رشوه‌ها و حتی در برخی مواقع، جایزه‌ها، می‌توانند پیام‌های غیر کلامی اما نیرومندی را به کودکان منتقل کنند، که این پیام‌ها شامل موارد زیر هستند:

-تو خودت نمی‌خواهی رفتار یا کار خوبی انجام دهی؛

-تو بدون گرفتن رشوه قادر به انجام رفتار خوب نیستی؛

-رفتار خوب تنها برای بزرگسالان مهم است.

در واقع، هنگامی که شما به کودک رشوه می‌دهید این پیام به او منتقل می‌شود: «این عمل نباید هیچ ارزش درونی‌ای داشته باشد- تو حتماً باید به من هزینه‌ای بپردازی تا من آن را انجام دهم».

با وجود اینکه رشوه می‌تواند نتایج کوتاه مدتی را به وجود بیاورد (مانند متوقف نمودن بدخلقی‌ها یا واداشتن کودک به انجام تکالیف)، همچنین می‌تواند رفتار بد و گریه مداوم کودک را تقویت کند. هر چقدر بیشتر رشوه بدهید، مجبورید بیشتر عقب نشینی کنید.

رشوه دادن، احترام و مسئولیت‌پذیری را به کودکان یاد نمی‌دهد؛ به جای احترام و مسئولیت‌پذیری، بسیاری از کودکان این دوره حسی از «مُحِق بودن» را در وجود خود پرورش می‌دهند، که در طول زندگی آینده‌شان موجب ناخشنودی آنها خواهد شد. فی، این دگرگونی را ناشی از یک محیط پیچیده فرهنگی، پیام‌های متناقض رسانه‌ای و همین‌طور محیط کودک محور جامعه که روی حفاظت، امنیت و جایزه‌ها تأکید می‌کند، می‌داند.

فی می‌گوید: «در دنیای امروز، مادران و پدرانی که هر دو اکثر وقت‌شان را در محیط کار می‌گذرانند، از اینکه نمی‌توانند وقت زیادی را صرف کودکان‌شان کنند، احساس گناه می‌کنند؛ سپس برای تسکین این احساس گناه به کودکان‌شان اسباب‌بازی و هر آنچه که می‌خواهند می‌دهند؛ آنها آنقدر همه چیز را در اختیار کودکان‌شان قرار می‌دهند که کودکان احساس نمی‌کنند که برای به دست آوردن خواسته‌های‌شان باید تلاش کنند». او همچنین اضافه می‌کند که والدین در این عصر، نسبت به والدین نسل قبل، ۵۰۰% بیشتر برای کودکان‌شان هزینه می‌کنند (البته این درصد با در نظر گرفتن تورم ۵۰۰% بوده و عامل آن تورم نیست). «کودکان این نسل هیچ ایده‌ای در مورد اینکه والدین‌شان چگونه باید این پول را به دست بیاورند، ندارند».

حال اگر رشوه دادن بد است، در مورد جایزه‌ها چه نظری وجود دارد؟

رشوه به هنگام ظهور رفتار بد داده می‌شود تا آن را متوقف کند یا برای پیشگیری از رفتار بد ارائه می‌شود. جایزه، ستایشی برای کار خوب انجام شده است و می‌تواند به تشویق رفتار خوب در آینده کمک کند. برای مثال این ایده خوبی نیست که به کودک بدخلق بستنی بدهیم تا بگذارد پارک را ترک کنیم. اما دادن بستنی در راه بازگشت به خانه برای قدردانی از رفتار خوب کودک در پارک، رفتارهای خوب آینده کودک را تشویق و تقویت می‌کند.

برخی از راه‌های ارتباط با کودک و تقویت رفتار خوب در او شامل موارد زیر هستند:

فعالانه به کودک گوش کنید، بدون اینکه مشکلاتش را مشکلات خود به بدانید، بدون اینکه به او راه‌حل یا قوت قلب بدهید. فی می‌گوید: «این عمل بسیار نیرومند است و این پیام را منتقل می‌کند که تو را همان‌گونه که هستی دوست دارم».

از ضمیر شخصی «من» استفاده کنید- نه لزوماً به هنگام مشکلات: «من ناراحتم، چون دوست ندارم منتظر بمانم»، «من از طرح میز غذاخوری خوشم می‌آید»، این شیوه از برقراری ارتباط، یک نوع خود افشاگری، بدون سرزنش کردن و قضاوت در مورد شخص مقابل است.

هنگامی که با کودکتان تعارضی دارید، ابتدا روی نیاز تمرکز کنید، نه روی راه حل. مثلاً شما و نوجوانتان نیاز دارید که هر دو به جایی بروید، اما ماشین خانوادگی‌تان تنها راه‌حل نیست.

با کودک همدلی صادقانه داشته باشید. چون در این صورت است که می‌توانید بدون جدی و سختگیر بودن کودکتان را منضبط بار بیاورید.

تشویق یا بازخورد مثبت را به کودک خود بدهید. برای یک یا دو روز این کار را امتحان کنید، یعنی بیشتر روی تشویق کارهای مثبت کودک تمرکز کنید تا تنبیه کارهای منفی او. سپس به تغییراتی که در رفتار او حاصل شده است توجه کنید؛ شگفت‌زده خواهید شد!