آموزش مهارت های زندگی به کودکان، هشت مورد آموختنی

پسر جوان ۱۷-۱۸ساله‌ای را تصور کنید که فقط هیکل بزرگ کرده، نمی‌تواند دفتر و کتاب‌های درسی‌اش را پیدا کند، درحالی‌که همیشه به دنبال لباس تمیز است، به اینکه گاهی می‌تواند لباس‌هایش را خودش بشوید فکر هم نمی‌کند، مرتب از «بابا» پول قرض می‌گیرد و از آشپزی فقط کار کردن با مایکروویو را بلد است! در مورد دختر‌ها هم اوضاع چندان بهتر نیست! هیچ فکر کرده‌اید فرزندان جوان‌تان که در آستانه‌ی ورود به دنیای حقیقی بیرون از خانه هستند، چقدر برای این تغییر بزرگ آماده و مجهز شده‌اند؟! اگر مایلید بدانید چگونه می‌توانید فرزندان‌تان را برای زندگی آینده‌شان مجهز کنید با ما همراه باشید تا با مهمترین مهارتهای زندگی برای کودکان آشنا بشوید.

پدر و مادرهای بسیاری ممکن است دچار این باور غلط باشند که دوران کودکی زمان تفریح و بچگی کردن است و هیچ وظیفه ‌و مسئولیتی به عهده‌ی فرزندان نیست، اما وقتی بچه‌ها بزرگ می‌شوند و به بلوغ می‌رسند، این حقیقت آشکار می‌شود که غفلت از آموزش‌های اساسی و مهم در دوران کودکی اشتباه بزرگی بوده است، زیرا پیش‌زمینه‌ی آمادگی فرزندان برای ورود به دنیای بیرون از خانواده است.

مهارت زندگی برای کودکان بسیار مهم است. فرزندتان را در اولین جلسه‌ی کلاس در دانشگاه یا اولین روز کاری‌اش تصور کنید. انتظار دارید چه مهارت‌هایی را به کار بگیرد؟ مهارت‌هایی مانند تعامل با دیگران، مدیریت زمان، پول و دارایی‌ها از ذهن‌تان می‌گذرد؟ شاید هم فقط به اینکه شازده‌پسر یا گل‌دخترتان از عهده‌ی شستن لباس‌هایش برمی‌آید قانع هستید؟! برای اینکه دچار چنین آروزی ناامیدکننده‌ی نشوید، این مطلب را از دست ندهید.

ارتباط با دیگران

بچه‌ها هم روزی بزرگ می‌شوند و به احتمال زیاد مشغول به کاری می‌شوند، ازدواج می‌کنند و با مشکلات و مسائل گوناگونی مواجه می‌شوند. آیا فرزندتان می‌تواند با چنین فشارهایی کنار بیاید؟ بی‌شک اگر او را برای چنین موقعیت‌هایی آماده کرده باشید، نتیجه‌ی بهتری خواهد گرفت.

بده‌بستان و تعاملات میان خواهر(ها) و/یا برادر(ها) تمرین خوبی برای رویارویی با مشکلات اجتناب‌ناپذیر زندگی آینده است. بحث و جدل در زندگی خانوادگی طبیعی است. کسب توانایی مخالفت کردن در عین حفظ کنترل خود و احترام طرف مقابل ممکن است سال‌ها زمان ببرد، اما هرگز نباید از تمرین و تلاش برای رسیدن به آن دست بکشید.

در دوره‌ای خاص فرزندانم زیاد با یکدیگر دعوا می‌کردند. من بدون اینکه دلیلش را بگویم از آنها خواستم یکدیگر را در اندازه‌ی واقعی روی ملحفه‌ای نقاشی کنند. هر بار که یکی از آنها دیگری را می‌رنجاند باید قسمتی از ملحفه‌ی مربوط به آن فرد را پاره می‌کرد. این کار تأثیر شگرفی روی آنها داشت و باعث شد بفهمند رنجاندن دیگران چه تأثیری روی آنها می‌گذارد.

مدیریت زمان

در یک آخر هفته‌ی معمولی چطور وقت‌تان را می‌گذرانید؟ همه‌ی فعالیت‌های بیهوده‌ای را مشخص کنید که باعث اتلاف وقت می‌شوند. تماشای بیش از حد تلویزیون یا خرید کردن ممکن است تأثیر منفی روی روابط خانوادگی بگذارد.

همچنین در بررسی برنامه‌ی روزانه و هفتگی‌تان می‌توانید به کودک نوپای خود ترتیب زمانی را آموزش بدهید. بهتر است برای نمایش برنامه‌ی روزانه‌ی فرزندتان از نقاشی و تصویر استفاده کنید.

با بزرگ‌تر شدن فرزندتان، باید ساعت زنگ‌دار مخصوص خودش را داشته باشد. این کار مسئولیت را به کودک واگذار می‌کند و نشان می‌دهد تقلا برای بیدار شدن موضوعی است بین کودک و ساعتش، نه او و شما!

فرزندتان را تشویق کنید کارهای مدرسه را با نظم و ترتیب انجام بدهند. شاید بد نباشد فرزندتان مسئولیت‌های روزانه‌اش را یادداشت کند، به‌ویژه اگر تکلیف یا پروژه‌ی بلندمدتی دارد. او باید تکالیفش را به‌موقع تحویل بدهد. برای اطمینان از اینکه به موضوعات مربوط به پروژه‌های مدرسه‌اش می‌پردازد، چگونگی استفاده‌ی او را از اینترنت بررسی کنید.

هر از گاهی بررسی کنید آیا هماهنگ با برنامه‌ی روزانه‌اش پیش می‌رود. اگر احساس می‌کند همیشه عقب است و دچار اضطراب می‌شود راهی برای آرام کردن او پیدا کنید. مهارت مدیریت زمان یکی از مهارت‌های اساسی در دوران بزرگسالی است.

مدیریت پول

به فرزندان‌تان اجازه بدهید تصمیم‌های مالی بگیرند. آنها با اشتباه‌های کوچک در موقعیت‌های کنترل‌شده، چیزهای زیادی یاد می‌گیرند. فرزندان ما باید بدانند چه وقت و چگونه پول‌شان را خرج کنند. شرایط و قوانین را برای آنها مشخص کنید. مثلا اگر به آنها پولِ توجیبی هفتگی می‌دهیم، باید بدانند این پول برای تمام هفته است و تا هفته‌ی آینده پرداخت دیگری وجود نخواهد داشت، حتی اگر پول‌شان زودتر از موعد تمام شود.

آنها را به پس‌انداز برای هدف‌های بلندمدت مانند هزینه‌ی اردوی پایان مدرسه یا هدف‌های کوتاه‌مدت مثل خرید اسباب‌بازی موردِ‌ علاقه تشویق کنید.

به آنها بیاموزید پول‌های دریافتی‌شان را برای هزینه در موارد گوناگون تقسیم‌بندی کنند؛ مثلا ۳۰ درصد برای پس‌اندازهای بلندمدت، ۳۰ درصد برای پس‌اندازهای کوتاه‌مدت، ۳۰ درصد برای تفریح و ۱۰ درصد برای باقی هزینه‌ها. با این کار کودک متوجه بیشتر شدن هر روزه‌ی پولش (یا کم شدن آن) می‌شود.

نظم و ترتیب

وجود بچه‌ها در هر خانه‌ای به معنی وجود انبوه خرده‌ریز در آن خانه است. بچه‌ها و پدر و مادرها باید بسیار حواس‌جمع باشند تا وسایل و لوازم‌شان گم نشود!

برای اجتناب از شلوغی، مرتب و دسته‌بندی کردن اسباب و لوازم‌ بچه‌ها را به خودشان بسپارید و آنها را تشویق کنید اسباب‌بازی‌های قدیمی‌شان را به دیگران ببخشند. برای نگه‌ داشتن یا دور انداختن لوازم گوناگون با هم تصمیم بگیرید. برای هر یک از فرزندان‌تان جعبه یا صندوقچه‌ای مخصوص برای کارهای دستی و هنری‌اش در نظر بگیرید. می‌توانید کارت‌ها، نامه‌ها یا یادگاری‌های دیگر را هم در این جعبه نگهداری کنید.

تعمیر و نگهداری

پس از اینکه فرزندتان نشان داد از عهده‌ی مراقبت از اسباب و لوازمش برمی‌آید، نوبت به کمک کردن در مراقب و نگهداری از چیزهای بزرگ‌تر و مهم‌تر می‌رسد که به رسیدگی منظم نیاز دارند. بچه‌ها با انجام کارهای خانه و به عهده گرفتن مسئولیت رسیدگی به برخی ماشین‌آلات و ابزارها، اتکای بیشتری به خود پیدا می‌کنند.

بچه‌ها از همراهی پدرشان در فروشگاه ابزارفروشی لذت می‌برند؛ بنابراین بهتر است چند نکته را در خانه‌داری به یاد بسپارید:

سخت نگیرید. اشیاء می‌شکنند یا خراب می‌شوند. شاید تمیز کردن آشپزخانه‌ی آب‌گرفته‌تان برای شما کار خوشایندی نباشد، اما فرصت مناسبی برای آموزش کار تیمی به کودکان است.

مشتاق یادگیری باشید. وقتی کودکان اشتیاق شما را برای آزمودن و انجام کارهای جدید مثل بتونه‌کاری و نقاشی دیوار ورآمده‌ی آشپزخانه می‌بینند، درمی‌یابند که می‌توانند مهارت‌های جدیدی فرابگیرند، حتی اگر آن مهارت‌ها فراتر از دامنه‌ی دانش و توانایی آنها باشد.

با روی خوش از دیگران کمک بگیرید. اگر کمرتان زیر انبوه کارهای خانه و بیرون از خانه خم شده است، می‌توانید از این فرصت برای آموزش فرزندان‌تان استفاده کنید و از آنها بخواهید به شما کمک کنند تا طعم همکاری و لذت موفقیت گروهی را بچشند.

در کنار کار خانه، کارهایی مثل رسیدگی به حیاط و هرس کردن گیاهان هم چیزهای زیادی به کودکان یاد می‌دهد.

نکته‌های اساسی خانه‌داری

با وجود کارهای بسیار خانه، مهارت در انجام کارهای اساسی و وظایف روزانه اهمیت زیادی دارد. فرقی نمی‌کند فرزندانم در آینده چه شغلی خواهند داشت، باید مطمئن باشم آنها از عهده‌ی نگهداری خود و خانه‌شان برمی‌آیند.

آموزش نکته‌های مهم خانه‌داری از آشپزخانه شروع می‌شود. از بچه‌ها در پخت‌وپز و آماده کردن غذا کمک بگیرید، حتی یک کودک خردسال هم از عهده‌ی چیدن نان‌ها روی هم یا جدا کردن برگ‌های کاهو برمی‌آید. همچنین برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری درباره‌ی غذای هفتگی بر اساس فصل و مواد خوراکی موجود، درس‌های خوبی به همراه دارد. برنامه‌ریزی و انتخاب غذاها کاری است که همه‌ی اعضای خانواده می‌توانند در آن درگیر شوند؛ از بچه‌ها بخواهید فهرستی از چند غذا برای ناهار و شام و چند نوع صبحانه و سپس فهرستی از مواد لازم را برای خرید تهیه کنند.

بچه‌های بزرگ‌تر را مسئول شناسایی مواد لازم و خرید هفتگی کنید و بودجه‌ی لازم را در اختیارشان بگذارید. آنها با تهیه‌ی فهرست خرید بر اساس بودجه‌ای که در اختیار دارند، حساب‌وکتاب را تمرین می‌کنند. البته اقلام خریداری شده را بررسی کنید و مطمئن بشوید پولی که به فرزندتان داده‌اید به درستی خرج شده است. ‌

هنگام خرید فرزندان را همراه خود ببرید و آنها را با مواردی مانند کیفیت، قیمت، ارزش غذایی، ملاحظات اقتصادی و مانند آن آشنا کنید. با این کار آنها می‌فهمند که چرا خوراکی‌ها و اقلام اطراف صندوق و در مسیر خروج انتخاب‌های خوبی نیستند.

هنگام شستن لباس‌ها از بچه‌ها در جدا کردن لباس‌های رنگی کمک بگیرید. وقتی کمی بزرگ‌تر شدند کار با ماشین لباسشویی را به آنها یاد بدهید و شستن لباس‌ها را به آنها بسپارید. همچنین می‌توانید برای تا و مرتب کردن لباس‌های شسته شده از آنها کمک بگیرید.

یکی درس‌ مهم دیگر، نگرش مثبت است. وقتی بچه‌هایم خردسال بودند، به آنها لباس شنا می‌پوشاندم و یک تشت آب گرم، صابون و اسفنج به آنها می‌دادم، خدا می‌داند چه لذتی از تمیز کردن کف آشپزخانه می‌بردند! بعد از آن نوبت به حمام کردن می‌رسید. با یک تیر دو نشان می‌زدم، هم آشپزخانه‌ام تمیز می‌شد و هم بچه‌ها کیف می‌کردند!

البته همه‌ی کارهای خانه را نمی‌توان برای بچه‌ها لذت‌بخش جلوه داد و در آنها نگرش مثبت ایجاد کرد. مهم نیست کاری ناخوشایند باشد، هرچه باشد باید آن را با دید مثبت پذیرفت و انجام داد. این مهارتی حیاتی برای پیشرفت در دنیای واقعی است.

عادت‌های سودمند

عادت‌های خوب (یا بد) در زندگی خانوادگی شکل می‌گیرند. عادت‌های خوب را تمرین کنید. سعی کنید به همراه همه‌ی خانواده همیشه غذای سالم بخورید. در مراودات و روابط روزمره بر نگاه مثبت و سالم به جسم و بدن تأکید کنید. در انتخاب گفتار و واژگان و اثر آن بر برداشت کودک از خودش (مثبت یا منفی) دقت کنید.

ممکن است لازم باشد نکته‌های مهم بهداشتی مانند گرفتن ناخن‌ها، استفاده از صابون و تعویض منظم لباس زیر را به کودکان بیاموزید. آموزش این نکته‌ها توجه پیوسته‌ی شما را می‌طلبد. نباید اجازه بدهید کودکان در بهداشت شخصی و مراقبت از خودشان تنبلی کنند.

مهارت تصمیم‌گیری

گرفتن تصمیم‌های درست به درک و بصیرت نیاز دارد. برای کمک به فرزندان‌تان در این زمینه نکته‌های زیر را به‌کار بگیرید:

آینده‌نگر باشید:

از فرزندان‌تان بخواهید اهداف بزرگ و مهم زندگی‌شان را طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده بنویسند، درباره‌ی آنها و عوامل مؤثر در گرفتن تصمیم‌های مهم در مسیر رسیدن به این اهداف صحبت کنید. ‌

بر حقایق و مدارک تکیه کنید:

اگر دخترتان گمان می‌کند: «نمی‌تونم در مسابقات صخره‌نوردی شرکت کنم! به دخترها اجازه نمی‌دن.» از او بپرسید که آیا در این باره مطمئن است؟ در فرصت‌های مختلف به فرزندان‌تان نشان دهید باید به دنبال جمع‌آوری شواهد و مدارک باشند، همه‌ی جوانب را بررسی و از نتیجه‌گیری بر پایه‌ی اطلاعات ناکافی اجتناب کنند. ‌

طوفان ذهنی راه بیاندازید:

کودک‌تان باید برای پروژه‌ی مدرسه‌اش یک موضوع علمی را انتخاب کند، اما نمی‌داند چه موضوعی را دوست دارد. روی تکه‌ای کاغذ بنویسید علم و با بحث درباره‌ی موضوعات علمی گوناگون، ایده‌های مختلف را روی کاغذ بنویسید. با شناسایی موضوعات اصلی کودک‌تان را به فکر کردن درباره‌ی زیرشاخه‌های آن موضوع تشویق کنید. ناگهان جانورشناسی نظر فرزندتان جلب می‌کند و او را به یاد علاقه‌اش به خرگوش‌ها می‌اندازد. حال او با علاقه و اشتیاق به سراغ این موضوع می‌رود.

مزیت‌ها و عیب‌ها را مشخص کنید:

اگر کودک‌تان باید بین فوتبال و کلاس شنا یکی را انتخاب کند برای کمک به او با کمک یکدیگر فهرستی از امتیازها و عیب‌های هر یک تهیه کنید.