دیر حرف زدن در کودکان، چه نشانه‌هایی دارد؟
کودکان به طور طبیعی از دوران نوزادی صداهای گفتاری را از محیط اطراف جذب می‌کنند و از حدود ۶ ماهگی شروع به قان و قون کردن می‌کنند.
کودکان به طور طبیعی از دوران نوزادی صداهای گفتاری را از محیط اطراف جذب می‌کنند و از حدود ۶ ماهگی شروع به قان و قون کردن می‌کنند.
البته باید توجه داشته باشید آنچه بچه‌ها در این سنین می‌گویند، معنای خاصی ندارد و به چیز مشخصی اطلاق نمی‌شود؛ به عنوان مثال تکرار کلمه «ماما» یا «بابا» به معنای کلمات «مادر» و «پدر» نیست و فقط بازی با صداهایی است که زیاد در محیط می‌شنوند.
به طور معمول کودکان از یکسالگی شروع به حرف زدن می‌کنند و در این سن تعداد واژگان بیانی آنها به طور متوسط سه کلمه است؛ البته تعداد دقیق کلمات متفاوت بوده و ممکن است بچه‌ای در یکسالگی کمتر از ۳ کلمه یا بیشتر از آن بگوید.
در یک سال و نیمگی هم تعداد واژه‌ها به طور متوسط باید 20 عدد باشد و در 2 سالگی این تعداد به 50 عدد می‌رسد. وقتی کودک 3 ساله می‌شود، تعداد کلمات ناگهان افزایش چشمگیری می‌یابد و انتظار می‌رود کودک 900 کلمه داشته باشد.
هنگامی که تعداد واژه‌ها به ۵۰ عدد می‌رسد یعنی از حدود ۲ سالگی، کودک بتدریج کلمات را کنار هم می‌گذارد و شروع به جمله‌سازی می‌کند. بنابراین انتظار داریم کودکان در ۲ سالگی بتوانند بیان عبارت‌های دو کلمه‌ای و جمله گفتن را آغاز کنند.
مهم است که پدر و مادر بدانند که در روند حرف زدن کودکان، چه چیزی عادی و چه چیزی غیر طبیعی است. تا در صورت مشاهده رفتار غیرطبیعی تمهیدات لازم را بیاندیشند.
نقش ژنتیک در حرف زدن کودکان
ژنتیک و توراث در ایجاد یک سری مشکلات گفتاری نقش دارد؛ مثل لکنت زبان یا اختلال بیان. مسلماً کودکانی که اختلال بیان دارند، دیرتر از سایر بچه ها شروع به حرف زدن می کنند. از نقش خانواده هم نباید غافل شد. شلوغی و عوامل محیطی و پرجمعیت بودن خانواده هم در به حرف افتادن کودک نقش مهمی دارد. کودکانی که مورد بدرفتاری و اذیت و آزار قرار می گیرند و یا مورد غفلت واقع می شوند، ممکن است مهارت های کلامی پایین تری نسبت به همسالان خود داشته باشند.
تحقیقات نشان می دهند کودکانی که والدینشان در دوره خردسالی، زیاد با آنها صحب می کنند، بهره هوشی بیشتر دارند. همچنین دامنه لغات آنها نیز وسیع تر از کودکانی است که کمتر با اطرافیان خود صحبت می کرده اند.
پس از زایمان، هنگامی که به کودک شیر می دهید، پوشک او را عوض می کنید و یا او را به حمام می برید، با او صحبت کنید. در پنج ماهگی، ممکن است متوجه شوید که او با اشتیاق به حرکت لب ها و دهان شما نگاه می کند. به صحبت کردن ادامه دهید.
کی باید رفت دکتر؟
کودکان که مشکل شنوایی داشته باشند، توانایی تولید صداهای ساده را نیز از حدود شش ماهگی رها می کنند. در صورتی که نوزاد شما هیچ صدایی از خودش در نمی آورد (یا حتی تلاشی هم برای تولید صدا نمی کند)، یا با شما ارتباط چشمی برقرار نمی کند یا اگر کودک شما تا پانزده ماهگی هیچ کلمه ای بر زبان نیارود، یا شما هنوز هم قادر نیستی که حتی یک کلمه از حرف های او را بفهمید، در این مورد با پزشک خود صحب کنید و اگر در سه سالگی، هنوز هم کودک شما حروف بی صدای انتهای کلمات را تلفط نمی کند (مثلاً به جای «خوب»، می گوید: «خو»)، یا به جای یک صدا یا هجا، از صداهای دیگر استفاده می کند (مثلاً به جای «مار» یا «موش» می گوید: «بار» یا «دوش»)، ممکن است به مشکل شنوایی با گفتاری مبتلا باشد.
البته باید توجه داشته باشید آنچه بچه‌ها در این سنین می‌گویند، معنای خاصی ندارد و به چیز مشخصی اطلاق نمی‌شود؛ به عنوان مثال تکرار کلمه «ماما» یا «بابا» به معنای کلمات «مادر» و «پدر» نیست و فقط بازی با صداهایی است که زیاد در محیط می‌شنوند.
به طور معمول کودکان از یکسالگی شروع به حرف زدن می‌کنند و در این سن تعداد واژگان بیانی آنها به طور متوسط سه کلمه است؛ البته تعداد دقیق کلمات متفاوت بوده و ممکن است بچه‌ای در یکسالگی کمتر از ۳ کلمه یا بیشتر از آن بگوید.
در یک سال و نیمگی هم تعداد واژه‌ها به طور متوسط باید 20 عدد باشد و در 2 سالگی این تعداد به 50 عدد می‌رسد. وقتی کودک 3 ساله می‌شود، تعداد کلمات ناگهان افزایش چشمگیری می‌یابد و انتظار می‌رود کودک 900 کلمه داشته باشد.
هنگامی که تعداد واژه‌ها به ۵۰ عدد می‌رسد یعنی از حدود ۲ سالگی، کودک بتدریج کلمات را کنار هم می‌گذارد و شروع به جمله‌سازی می‌کند. بنابراین انتظار داریم کودکان در ۲ سالگی بتوانند بیان عبارت‌های دو کلمه‌ای و جمله گفتن را آغاز کنند.
مهم است که پدر و مادر بدانند که در روند حرف زدن کودکان، چه چیزی عادی و چه چیزی غیر طبیعی است. تا در صورت مشاهده رفتار غیرطبیعی تمهیدات لازم را بیاندیشند.
نقش ژنتیک در حرف زدن کودکان
ژنتیک و توراث در ایجاد یک سری مشکلات گفتاری نقش دارد؛ مثل لکنت زبان یا اختلال بیان. مسلماً کودکانی که اختلال بیان دارند، دیرتر از سایر بچه ها شروع به حرف زدن می کنند. از نقش خانواده هم نباید غافل شد. شلوغی و عوامل محیطی و پرجمعیت بودن خانواده هم در به حرف افتادن کودک نقش مهمی دارد. کودکانی که مورد بدرفتاری و اذیت و آزار قرار می گیرند و یا مورد غفلت واقع می شوند، ممکن است مهارت های کلامی پایین تری نسبت به همسالان خود داشته باشند.
تحقیقات نشان می دهند کودکانی که والدینشان در دوره خردسالی، زیاد با آنها صحب می کنند، بهره هوشی بیشتر دارند. همچنین دامنه لغات آنها نیز وسیع تر از کودکانی است که کمتر با اطرافیان خود صحبت می کرده اند.
پس از زایمان، هنگامی که به کودک شیر می دهید، پوشک او را عوض می کنید و یا او را به حمام می برید، با او صحبت کنید. در پنج ماهگی، ممکن است متوجه شوید که او با اشتیاق به حرکت لب ها و دهان شما نگاه می کند. به صحبت کردن ادامه دهید.
کی باید رفت دکتر؟
کودکان که مشکل شنوایی داشته باشند، توانایی تولید صداهای ساده را نیز از حدود شش ماهگی رها می کنند. در صورتی که نوزاد شما هیچ صدایی از خودش در نمی آورد (یا حتی تلاشی هم برای تولید صدا نمی کند)، یا با شما ارتباط چشمی برقرار نمی کند یا اگر کودک شما تا پانزده ماهگی هیچ کلمه ای بر زبان نیارود، یا شما هنوز هم قادر نیستی که حتی یک کلمه از حرف های او را بفهمید، در این مورد با پزشک خود صحب کنید و اگر در سه سالگی، هنوز هم کودک شما حروف بی صدای انتهای کلمات را تلفط نمی کند (مثلاً به جای «خوب»، می گوید: «خو»)، یا به جای یک صدا یا هجا، از صداهای دیگر استفاده می کند (مثلاً به جای «مار» یا «موش» می گوید: «بار» یا «دوش»)، ممکن است به مشکل شنوایی با گفتاری مبتلا باشد.
نشانه‌های دیر حرف زدن کودک چیست؟
موارد زیر مشکلات رشد زبانی کودک را در هر سن نشان می‌دهد:
تولد تا یک سالگی
کودک بغ بغو، یا غان و غون نمی‌کند. با دیگران کم ارتباط برقرار می‌کند یا اصلا هیچ ارتباطی برقرار نمی‌کند.
یک تا دو سالگی
صداهای کمی از خودش در می‌آورد و آهنگ صدایش معنی دار نیست. تا هیجده ماهگی هیچ کلمه‌ای را بر زبان نمی‌آورد. اسامی اشیا آشنا را تشخیص نمی‌دهد و تلاشی برای برقراری ارتباط نمی‌کند.
دو تا سه سالگی
حرف‌های دیگران را کم می‌فهمد. دایره لغاتش محدود است. کلمات را باهم ترکیب نمی‌کند. در دو و نیم سالگی نمی‌تواند چیزی که از او می‌خواهید، پیدا کند.
سه تا چهار سالگی
خیلی از حرف‌هایش نامفهوم است. کم حرف می‌زند یا فقط همان چیز‌هایی را که می‌شنود، تکرار می‌کند. افعال و صفات کمی را استفاده می‌کند. درک فرازبانی محدودی دارد (معنای پنهان جمله‌ها را درک نمی‌کند).
چهار تا پنج سالگی
خیلی نامفهوم یا تک جمله‌ای حرف می‌زند و فقط جمله‌های خیلی ساده را به کار می‌برد. زمان‌های فعل را درک نمی‌کند. نمی‌تواند یک داستان را بازگو کند. نمی‌تواند با تغییراتی که در محیطش ایجاد شده کنار بیاید. انزوا و ناامیدیش هر روز بیشتر می‌شود.
چه عواملی موجب دیر حرف زدن کودک می شود؟
دلایل زیادی وجود دارد که موجب دیر حرف زدن کودک می‌شود. ممکن است یک نقص جسمانی مانع تلفظ کلمات توسط کودک شود یا کودک در درک مفاهیم مشکل داشته باشد. در این حالت، سیستم اعصاب داخلی، قادر نیست پیامی را بطور کامل بین مغز و دیگر اعضای بدن منتقل کند.
اگر بابت دیر حرف زدن کودک خود نگرانی دارید، عوامل زیر را در نظر داشته باشید.
۱. نقص جسمانی
شکاف لب و دهان از مشکلاتی است که روی سخن گفتن کودک تاثیر می‌گذارد. کوتاه بودن فرنولوم (بافتی چین خورده که حرکت زبان در دهان را کنترل می‌کند) نیز بر روی حرف زدن کودک موثر است. مشکلات جسمی مانند این، معمولا در معاینات ماهانه نوزادی تشخیص داده می‌شوند. اما در صورت عدم تشخیص پزشک، با اولین مراجعه کودک به دندانپزشک یا تاخیر در صحبت کردن کودک، علت یابی می‌شوند.
۲. مشکلات دهانی
بسیاری از کودکانی که تاخیر در حرف زدن دارند، ارتباط میان مغز با اندام‌ها و ماهیچه‌های داخل دهانشان مختل شده است. بدین گونه که مغز کنترلی روی لب‌ها، زبان و فک ندارد. به همین دلیل آوا‌ها به صورت صحیح از مخرج ادا نمی‌شود. این مشکلات اگر درمان نشوند، به همین صورت باقی می‌مانند.
۳. تاخیر در رشد
ممکن است دیر حرف زدن کودک به دلیل تاخیر در رشد باشد. البته هر کودکی مطابق روند خاص خود رشد می‌کند، اما اگر مشاهده کرده‌اید رشد همه جانبه مهارت‌ها و فعالیت‌های کودک با تاخیر پیش می‌رود، حتما به پزشک مراجعه کنید. خصوصا روند رشد مهارت‌های حرکتی، شناختی و زبانی کودک را به دقت دنبال کنید.
اگر دیر حرف زدن کودک به دلیل تاخیر در رشد باشد، کودک خیلی کم حرف می‌زند (یا اصلا حرف نمی‌زند)، معنای صحبت دیگران را درک نمی‌کند، حرف‌های دیگران را طوطی وار تکرار می‌کند و هیچ گونه احساس و واکنشی نسبت به حرف‌هایی که می زند، ندارد.
۴. مشکلات شنوایی
یکی از دلایل دیر حرف زدن کودک، مشکلات شنوایی است. به همین دلیل شنوایی کودک بایستی توسط متخصص شنوایی سنجی مورد آزمایش قرار گیرد. کودکی که شنوایی کامل ندارد، در فهمیدن سخنان دیگر افراد مشکل دارد و دایره واژگان محدودی دارد. مشکل شنوایی باعث می‌شود کودک نتواند به درستی و روان صحبت کند.
۵. عفونت گوش
متاسفانه، عفونت گوش در کودکان زیر سه سال رایج است. البته بدین معنا نیست که هر کودکی که عفونت گوش داشته است، مشکل شنوایی و تاخیر در حرف زدن پیدا می‌کند. اگر عفونت گوش به موقع درمان شود، مشکلی برای کودک پیش نمی‌آید. اما عفونت‌های مزمن گوش، بر روی تکلم کودک تاثیر می‌گذارند. این عفونت‌ها به گوش میانی کودک آسیب می‌زنند و به درمان‌های معمولی پاسخ نمی‌دهند، بلکه در یک مدت کوتاه دوباره باز می‌گردند. اگر کودک شما در این دسته قرار می‌گیرد، بایستی به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید تا درمان‌های لازم را دریافت کنید.
چه باید کرد؟
والدین بایستی با مشاهده اولین نشانه‌های غیر طبیعی بودن تکلم در کودک، به متخصص مراجعه کرده و درمان‌های لازم را دریافت کنند.
متخصصان گفتار درمانی بر روی بهبود مهارت‌های کلامی و گفتاری کودک کار می‌کنند و تمریناتی برای کار منزل به والدین می‌دهند. در اینجا به برخی تمرینات گفتار درمانی در منزل اشاره می‌کنیم.
زمان زیادی را به برقراری ارتباط با کودک اختصاص دهید. حتی در دوران نوزادی، با کودک صحبت کنید، آواز بخوانید و حرکات و صداهای او را تقلید کنید.
برای کودکتان کتاب بخوانید. هیچ زمانی برای کتاب خواندن برای کودکتان زود نیست. با توجه به سن کودک، کتاب پارچه‌ای، مقوایی و تصویری بگیرید و او را تشویق به مطالعه کنید. با کتاب‌های لمسی که بافت‌های مختلفی دارند، شروع کنید. اجازه دهید کودک به تصاویر اشاره کند و نام هر یک از شکل‌ها را برایش تکرار کنید.
از تمام موقعیت‌ها در طول روز استفاده کنید. برای بهبود قدرت بیان کودک، از هر موقعیتی در طول روز استفاده کنید. در سوپر مارکت، کالا‌هایی که می‌خرید برای کودک نام ببرید، در آشپزخانه روش پخت غذا را توضیح دهید. به اشیا خانه یا خیابان اشاره کنید و درموردشان صحبت کنید. از کودک سوال بپرسید و واکنشش را تشویق کنید.
کتاب خواندن با کودک
بهترین راه درمان دیر حرف زدن کودک، تشخیص به موقع آن است. با انجام درمان‌های مناسب و گفتار درمانی مهارت‌های ارتباطی کودک بهبود چشمگیری پیدا می‌کند.
موارد زیر مشکلات رشد زبانی کودک را در هر سن نشان می‌دهد:
تولد تا یک سالگی
کودک بغ بغو، یا غان و غون نمی‌کند. با دیگران کم ارتباط برقرار می‌کند یا اصلا هیچ ارتباطی برقرار نمی‌کند.
یک تا دو سالگی
صداهای کمی از خودش در می‌آورد و آهنگ صدایش معنی دار نیست. تا هیجده ماهگی هیچ کلمه‌ای را بر زبان نمی‌آورد. اسامی اشیا آشنا را تشخیص نمی‌دهد و تلاشی برای برقراری ارتباط نمی‌کند.
دو تا سه سالگی
حرف‌های دیگران را کم می‌فهمد. دایره لغاتش محدود است. کلمات را باهم ترکیب نمی‌کند. در دو و نیم سالگی نمی‌تواند چیزی که از او می‌خواهید، پیدا کند.
سه تا چهار سالگی
خیلی از حرف‌هایش نامفهوم است. کم حرف می‌زند یا فقط همان چیز‌هایی را که می‌شنود، تکرار می‌کند. افعال و صفات کمی را استفاده می‌کند. درک فرازبانی محدودی دارد (معنای پنهان جمله‌ها را درک نمی‌کند).
چهار تا پنج سالگی
خیلی نامفهوم یا تک جمله‌ای حرف می‌زند و فقط جمله‌های خیلی ساده را به کار می‌برد. زمان‌های فعل را درک نمی‌کند. نمی‌تواند یک داستان را بازگو کند. نمی‌تواند با تغییراتی که در محیطش ایجاد شده کنار بیاید. انزوا و ناامیدیش هر روز بیشتر می‌شود.
چه عواملی موجب دیر حرف زدن کودک می شود؟
دلایل زیادی وجود دارد که موجب دیر حرف زدن کودک می‌شود. ممکن است یک نقص جسمانی مانع تلفظ کلمات توسط کودک شود یا کودک در درک مفاهیم مشکل داشته باشد. در این حالت، سیستم اعصاب داخلی، قادر نیست پیامی را بطور کامل بین مغز و دیگر اعضای بدن منتقل کند.
اگر بابت دیر حرف زدن کودک خود نگرانی دارید، عوامل زیر را در نظر داشته باشید.
۱. نقص جسمانی
شکاف لب و دهان از مشکلاتی است که روی سخن گفتن کودک تاثیر می‌گذارد. کوتاه بودن فرنولوم (بافتی چین خورده که حرکت زبان در دهان را کنترل می‌کند) نیز بر روی حرف زدن کودک موثر است. مشکلات جسمی مانند این، معمولا در معاینات ماهانه نوزادی تشخیص داده می‌شوند. اما در صورت عدم تشخیص پزشک، با اولین مراجعه کودک به دندانپزشک یا تاخیر در صحبت کردن کودک، علت یابی می‌شوند.
۲. مشکلات دهانی
بسیاری از کودکانی که تاخیر در حرف زدن دارند، ارتباط میان مغز با اندام‌ها و ماهیچه‌های داخل دهانشان مختل شده است. بدین گونه که مغز کنترلی روی لب‌ها، زبان و فک ندارد. به همین دلیل آوا‌ها به صورت صحیح از مخرج ادا نمی‌شود. این مشکلات اگر درمان نشوند، به همین صورت باقی می‌مانند.
۳. تاخیر در رشد
ممکن است دیر حرف زدن کودک به دلیل تاخیر در رشد باشد. البته هر کودکی مطابق روند خاص خود رشد می‌کند، اما اگر مشاهده کرده‌اید رشد همه جانبه مهارت‌ها و فعالیت‌های کودک با تاخیر پیش می‌رود، حتما به پزشک مراجعه کنید. خصوصا روند رشد مهارت‌های حرکتی، شناختی و زبانی کودک را به دقت دنبال کنید.
اگر دیر حرف زدن کودک به دلیل تاخیر در رشد باشد، کودک خیلی کم حرف می‌زند (یا اصلا حرف نمی‌زند)، معنای صحبت دیگران را درک نمی‌کند، حرف‌های دیگران را طوطی وار تکرار می‌کند و هیچ گونه احساس و واکنشی نسبت به حرف‌هایی که می زند، ندارد.
۴. مشکلات شنوایی
یکی از دلایل دیر حرف زدن کودک، مشکلات شنوایی است. به همین دلیل شنوایی کودک بایستی توسط متخصص شنوایی سنجی مورد آزمایش قرار گیرد. کودکی که شنوایی کامل ندارد، در فهمیدن سخنان دیگر افراد مشکل دارد و دایره واژگان محدودی دارد. مشکل شنوایی باعث می‌شود کودک نتواند به درستی و روان صحبت کند.
۵. عفونت گوش
متاسفانه، عفونت گوش در کودکان زیر سه سال رایج است. البته بدین معنا نیست که هر کودکی که عفونت گوش داشته است، مشکل شنوایی و تاخیر در حرف زدن پیدا می‌کند. اگر عفونت گوش به موقع درمان شود، مشکلی برای کودک پیش نمی‌آید. اما عفونت‌های مزمن گوش، بر روی تکلم کودک تاثیر می‌گذارند. این عفونت‌ها به گوش میانی کودک آسیب می‌زنند و به درمان‌های معمولی پاسخ نمی‌دهند، بلکه در یک مدت کوتاه دوباره باز می‌گردند. اگر کودک شما در این دسته قرار می‌گیرد، بایستی به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید تا درمان‌های لازم را دریافت کنید.
چه باید کرد؟
والدین بایستی با مشاهده اولین نشانه‌های غیر طبیعی بودن تکلم در کودک، به متخصص مراجعه کرده و درمان‌های لازم را دریافت کنند.
متخصصان گفتار درمانی بر روی بهبود مهارت‌های کلامی و گفتاری کودک کار می‌کنند و تمریناتی برای کار منزل به والدین می‌دهند. در اینجا به برخی تمرینات گفتار درمانی در منزل اشاره می‌کنیم.
زمان زیادی را به برقراری ارتباط با کودک اختصاص دهید. حتی در دوران نوزادی، با کودک صحبت کنید، آواز بخوانید و حرکات و صداهای او را تقلید کنید.
برای کودکتان کتاب بخوانید. هیچ زمانی برای کتاب خواندن برای کودکتان زود نیست. با توجه به سن کودک، کتاب پارچه‌ای، مقوایی و تصویری بگیرید و او را تشویق به مطالعه کنید. با کتاب‌های لمسی که بافت‌های مختلفی دارند، شروع کنید. اجازه دهید کودک به تصاویر اشاره کند و نام هر یک از شکل‌ها را برایش تکرار کنید.
از تمام موقعیت‌ها در طول روز استفاده کنید. برای بهبود قدرت بیان کودک، از هر موقعیتی در طول روز استفاده کنید. در سوپر مارکت، کالا‌هایی که می‌خرید برای کودک نام ببرید، در آشپزخانه روش پخت غذا را توضیح دهید. به اشیا خانه یا خیابان اشاره کنید و درموردشان صحبت کنید. از کودک سوال بپرسید و واکنشش را تشویق کنید.
کتاب خواندن با کودک
بهترین راه درمان دیر حرف زدن کودک، تشخیص به موقع آن است. با انجام درمان‌های مناسب و گفتار درمانی مهارت‌های ارتباطی کودک بهبود چشمگیری پیدا می‌کند.
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼