دلایل ناباروری زنان، بیست و هفت عامل آن

باردار شدن از آن‌ چه تصورش را دارید، سخت‌تر است. در صورتی که هنوز زیادی جوان باشید و اصلا برای بچه‌دار شدن آمادگی نداشته باشید ممکن است این جمله برای شما لذت‌بخش هم باشد. اما برای بسیاری از زوج‌هایی که در تلاش برای بچه‌دار شدن هستند، واقعیت ناباروری، به شدت دلهره‌آور و بی‌نهایت استرس‌زا است. در این نوشتار با دلایل ناباروری و نازایی زنان آشنا می شویم.

آلن بی. کاپرمن، مدیر بخش ناباروری در بیمارستان مانت ساینای (کوه سینا) و مدیر انجمن پزشکی باروری نیویورک، به ژورنال SELF می‌گوید: "مردم همیشه تعجب می‌کنند از این‌که برخی از انسان‌ها در باروری چقدر بد هستند. همه‌ی تخمک‌ها عادی نیستند، و همه‌ی تخمک‌ها بارور نیستند. در واقع هر ماه فقط حدود ۱۵ تا ۲۰ درصد احتمال دارد که زن و شوهری بچه‌دار شوند."

طبق گزارش CDC، در ایالات متحده ۶.۷ میلیون زن بین ۱۵ تا ۴۴ ساله دارای اختلال در توانایی باردار شدن یا نگه داشتن جنین تا زمان تولد هستند. حدود ۶ درصد از زنان متاهل ۱۵ تا ۴۴ ساله پس از یک سال تلاش برای بارداری نمی‌توانند باردار شوند، یعنی زمانی که پزشکان بررسی مشکل موجود را شروع کرده و آزمایشاتی را برای بررسی سیستم تولید مثل و تعداد اسپرم مرد، آزمایشاتی را تجویز می‌کنند.

بزرگترین علل نازایی زنان

مایک لو اولر، متخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم و ناباروری در مراکز باروری ایلینوی توضیح می‌دهد: "اگر ما به تمام دلایل ناباروری و نازایی زنان نگاه کنیم، بزرگ‌ترین علت را در مردان می‌دانیم: بله، 40 درصد! گاهی اوقات عدم توانایی مرد می‌تواند تنها دلیل باشد؛ و در سایر اوقات، این تنها یکی از چند عامل موثر بر توانایی زن و شوهر در باروری است.

در واقع تعیین دلایل ناباروری و نازایی زنان بسیار پیچیده است. به طور کلی هیچ فاکتور واحدی وجود ندارد، بلکه ترکیبی از چیزها سبب بروز این مشکل در زنان می‌شود. در این نوشتار با شایع‌ترین دلایل ناباروری و نازایی زنان آشنا خواهیم شد. در صورتی که برای دانستن این دلایل کنجکاو هستید، با ما همراه باشید!

شایع ترین دلایل ناباروری و نازایی زنان

۱. به تعویق انداختن بارداری

یکی از شایع‌ترین دلایل ناباروری و نازایی زنان این است که به دلیل تمرکز بر دلایل کاری یا خانوادگی و دیگر مسائل شخصی، بارداری را مدام به تعویق می‌اندازند به طوری که برخی از زنان در آخرین سال‌های باروی‌شان تصمیم به بارداری می‌گیرند.

۲. آسیب دیدن لوله‌های فالوپ (لوله‌های رحم)

این مورد یکی از اصلی ترین دلایل ناباروری و نازایی زنان است. در حدود ۳۰٪ از موارد دارای مشکل باروری، ‌با این اختلال روبرو هستند. وقتی لوله‌های فالوپ مسدود می‌شوند، رسیدن اسپرم به تخمک یا انتقال تخمک بارور به داخل رحم با مشکل مواجه می‌شود، و بنابراین ناباروری رخ می‌دهد.

۳. کم‌خونی یا پایین بودن هموگلوبین

مطالعات ثابت کرده‌اند زنانی که آهن را به میزان کافی دریافت نمی‌کنند ممکن است از کمبود تخمک‌گذاری، اختلالی به نام ناتخم‌اوری رنج ببرند. این امر منجر به ضعیف شدن سلامت تخمک می‌شود و می‌تواند احتمال باروری را تا میزان ۶۰٪ بیش‌تر از افرادی که آهن کافی در خون‌شان دارند، پایین بیاورد.

۴. مشکل در تیروئید

هیپوتیروئیدی با طیف وسیعی از اختلالات تولید مثل همراه است، از رشد جنسی غیر طبیعی گرفته تا ناهنجاری‌های قاعدگی و ناباروری. بسیاری از مطالعات شیوع خودایمنی تیروئید را در بیماران مبتلا به ناباروری کشف کرده‌اند، که نشان می‌دهد شیوع AITD (بیماری خودایمنی تیروئید) در درمانگاه‌های ناباروری وجود دارد.

۵. آندومتریوز

آندومتریوز اختلالی است که در اثر آن بافتی که رحم را پوشش می‌دهد شروع به رشد در جاهای دیگر مانند تخمدان‌ها، پشت رحم یا لوله‌های فالوپ می‌کند و به این ترتیب باعث تحریک و رشد بافت اسکار می‌شود (بافت‌های زائدی که اعضا را به طور نابهنجاری به هم وصل می‌کنند). این اختلال یکی از شایع‌ترین دلایل ناباروری و نازایی زنان است.

به گفته‌ی انجمن آمریکایی درمان ناباروری، این اختلال علاوه بر این‌که به شدت دردناک است (اگر چه بعضی از زنان ممکن است هیچ دردی را حس نکنند)، با مسدود کردن لوله‌های فالوپ، ایجاد تداخل در لانه‌گزینی، ایجاد التهاب در لگن و حتی تغییر کیفیت تخمک باعث می‌شود که باردار شدن برای فرد مبتلا بسیار دشوار باشد. بافت‌های اسکار همچنین می‌توانند پس از عمل جراحی لگن یا تروما در اندام‌های تولید مثل، مانند فراخ‌شدگی و کورتاژ (D & C) در طول فرایند ختم بارداری یا سقط جنین، یا عمل سزارین قدیمی ‌شکل بگیرند.

افزایش احتمال بارداری

آرماندو هرناندز ری، متخصص غدد درون‌ریز و ناباروری در کانسپشنز فلوریدا، بر این باور است که اگر زوج در سنین پایین برای بارور شدن اقدام کنند، به رغم وجود آندومتریوز، احتمال بارداری را در خود افزایش می‌دهند. او می‌گوید: " زنی که در سن 23 سالگی باردار می‌شود و حتی آندومتریوز شدید دارد آن‌قدر تحت تاثیر این اختلال قرار نمی‌گیرد در مقایسه با کسی که تا 37 سالگی صبر می‌کند و پس از آن تازه این اختلال در او تشخیص داده می‌شود." به این دلیل که به طور کلی تخمک‌های شما کیفیت بالاتری دارند و به این ترتیب شانس بارداری شما با وجود آندومتریوز افزایش خواهد یافت.

به طور کلی30٪ تا 50٪ از زنان مبتلا به آندومتریوز ممکن است ناباروری را نیز تجربه کنند. درمان پزشکی قبل از تلاش برای صورت گرفتن لقاح می‌تواند به درمان این مشکل در شما کمک کند.

در حالی که درمان این اختلال از فرد به فرد دیگر متفاوت است، با جراحی حذف بافت اسکار می‌توان شانس بارداری را به خصوص هنگامی که با درمان‌های باروری مثل IVF همراه شود، بهبود داد.

۶. سل در دستگاه تناسلی

سل در دستگاه تناسلی یکی دیگر از دلایل ناباروری و نازایی زنان است. دکتر آنیرودها ماپانی متخصص ناباروری این‌طور توضیح می‌دهد:"در حالی که قرار گرفتن در معرض باکتری سل از طریق ریه‌ها است (زیرا باسیل استنشاق می‌شود)، بیش‌تر ما می‌توانیم بر عفونت غلبه کنیم، به همین دلیل است که این باکتری در بدن خاموش می‌ماند و باعث بروز هیچ آسیبی نمی‌شود. هرچند گاهی اوقات این باسیل‌های نهفته دوباره فعال می‌شوند و سپس از طریق جریان خون در سراسر بدن گسترش می‌یابند. آن‌ها می‌توانند در هر بخشی از بدن ماندگار شوند و باعث ایجاد عفونت سلول‌های آن اندام می‌شود. تنها زمانی که این باکتری وارد دستگاه تناسلی می‌شود و آن را آلوده می‌کند، سل می‌تواند باعث ناباروری شود. "

۷. استفاده از روان‌سازها

این محصولات میزان تحرک و انتقال اسپرم را کاهش می‌دهد. فیزیولوژیست تولید مثل، جوآنا الیینگتون، میگوید: روانسازهای مبتنی بر آب اغلب دارای گلیسیرین (که ثابت شده برای اسپرم سمی است) و پروپیلن گلیکول هستند و هر دوی این‌ها بسیار هیپراسموتیک هستند. این محصولات سبب بروز آسیب برگشت‌ناپذیر در اسپرم و از بین رفتن تحرک آن می‌شوند. آسیب به اسپرم و عدم توانایی کافی اسپرم برای نفوذ به داخل دهانه‌ی رحم بعد از تماس با روانسازها می‌تواند در بعضی زوج‌ها مانعی برای صورت گرفتن لقاح باشد. بنابراین می‌توان استفاده از روانسازها را یکی از دلایل ناباروری و نازایی زنان دانست.

۸. فیبروم رحم

این یکی تا حد زیادی به نوع فیبرومی که دارید بستگی دارد. کم تر از سه درصد از زنان که به دنبال راهی برای درمان ناباروری می‌گردند بدون هیچ علت دیگری برای مشکل باروری‌شان، فیبروم دارند.

۹. یائسگی زودرس

یائسگی زودرس یکی دیگر از دلایل ناباروری و نازایی زنان است. با این وجود یادتان باشد که اگرچه نمی‌توانید تخمک خودتان را استفاده کنید اما قادر هستید از یک تخمک اهدایی برای بچه‌دار شدن استفاده کنید!

۱۰. کم‌کار شدن تخمدان

زنان دچار واکنش ضعیف تخمدان، چیزی که کلینیک‌های IVF آن را خطاب می‌کنند، در مقایسه با اعضای گروه واکنش معمولی صرف نظر از سن و سالی که دارند، شانس لقاح و تولد زنده‌ی کم‌تری دارد. افراد داری واکنش معمولی تخمدان می‌توانند برای تکنیک‌های IVF انتخاب شوند.

۱۱. بیماری التهابی لگن

چنان‌چه در WebMD گزارش شده‌است، "توسعه‌ی بافت اسکار در داخل لوله‌های فالوپ دائمی است و ممکن است لوله‌ها در اثر این بافت‌های اسکار یا مایعات مسدود شوند و همین منجر به ناباروری می‌شود. حدود 1 زن در هر 10 زن نمی‌توانند پس از ابتلا به PID (بیماری التهابی لگن) باردار شوند."

۱۲. ناباروری مرد

در حدود یک زوج در هر پنج زوج نابارور، مشکل موجود صرفا در مرد است. مطابق با برآوردها یک مرد از هر 20 مرد دارای نوعی مشکل باروری با تعداد کم اسپرم در زمان انزال هستند.

۱۳. انتخاب سبک زندگی نامناسب

رژیم غذایی و تغذیه نامناسب یکی دیگر از دلایل ناباروری و نازایی زنان است.

۱۴. استرس یا مشکلات هورمونی

به گفته‌ی محققان، زنان با مشاغل سخت و استرس‌زا در معرض خطر ناباروری هستند. این زنان در غالب مواقع استرسی را که در زندگی خود دارند، انکار می‌کنند. اما واقعیت این است که فشار ناشی از کار و مسئولیت‌ها یکی از دلایل ناباروری و نازایی زنان محسوب می‌شود.

۱۵. عفونت دستگاه ادراری و دیگر مشکلات پزشکی

تقریبا 35٪ از زنان دچار مشکل نازایی مبتلا به عفونت دستگاه تناسلی هستند.

۱۶. نامنظم بودن دوره‌های قاعدگی

نامنظم بودن دوره‌های قاعدگی و همین‌طور قاعده نشدن در برخی از ماه‌ها همراه با خونریزی بیش از حد سنگین یا سبک، مانع آزاد شدن تخمک بالغ از تخمدان می‌شود.

۱۷. زندگی جنسی بد

فرار از رابطه‌ی جنسی، روابط شکست خورده و استرس شدید می‌تواند نشانه‌ای از این باشد که مسیر درستی را برای زندگی مشترک‌تان انتخاب نکرده‌اید. در واقع نداشتن یک زندگی جنسی درست و سالم، یکی دیگر از دلایل ناباروری و نازایی زنان است.

۱۸. اختلالات احساسی

مطالعات به این نتیجه رسیده‌اند که استرس، افسردگی و اضطراب می‌تواند سطح باروری شما را کاهش دهد. یک مطالعه‌ی جدید در مورد استرس و ناباروری توضیح می‌دهد که چه‌طور بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که احتمال باروری در افراد مبتلا به افسردگی شدید، کم‌تر از دیگران است.

۱۹. استعمال دخانیات و مواد مخدر و نوشیدن الکل

مصرف سیگار و مواد مخدر و همین‌طور نوشیدن الکل به اسپرم آسیب وارد می‌کند، و همین باعث می‌شود که احتمال بارور کردن تخمک توسط آن پایین بیاید. بنابراین این عادات نادرست که از جمله دلایل ناباروری و نازایی زنان هستند، هر چه زودتر کنار بگذارید.

۲۰. کمبود خواب، سفر و رانندگی طولانی

کم شدن میزان خواب شبانه می‌تواند بر توانایی شما در بارور شدن تأثیر بگذارد. خواب تاثیر زیادی بر سیستم هورمونی بدن دارد به این ترتیب که دوره‌ی قاعدگی زن را کنترل می‌کند و سبب تنظیم روند تخمک‌گذاری زنان می‌شود.

۲۱. مصرف بیش از حد مواد مخدر

بر اساس یک مطالعه‌ی صورت گرفته در سال 2003، سوء مصرف مواد مخدر می‌تواند اثرات جدی بر ناباروری مردان داشته باشد، از جمله کاهش تعداد اسپرم، کاهش حجم مایع منی و بروز مشکل در میزان تحرک اسپرم.

۲۲. بیماری سیستم ایمنی بدن

عملکرد غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن می‌تواند بر باروری و همچنین بالا رفتن ریسک سقط جنین تاثیر بگذارد. زنان مبتلا به این مشکل به دو لایه درمان نیاز دارند: اولین لایه برای لقاح، و دومی برای جلوگیری از فقدان بارداری پس از صورت گرفتن لقاح. به همین علت زنان مبتلا به آسم، دیابت یا بیماری کلیوی از ناباروری رنج می‌برند.

۲۳. داشتن اضافه وزن یا لاغر بودن به صورت غیرعادی

همواره به زنان هشدار داده می‌شود که در زمان اقدام برای بارداری، بیش از حد لاغر بودن بسیار بدتر از بیش از حد چاق بودن است. یک مطالعه نشان می‌دهد که احتمال باردار شدن در زنان لاغر در مقایسه با کسانی که اضافه وزن دارند - از جمله کسانی که به طور خطرناکی چاق هستند- کم‌تر است. بنابراین با انتخاب یک سبک زندگی درست و رژیم غذایی مناسب، مشکل وزن را که یکی از دلایل ناباروری و نازایی در زنان است، حل کنید.

۲۴. آلودگی زیست محیطی

مطابق با گزارش ژورنال ENVIRONMENTAL HEALTH PERSPECTIVES ، آلاینده‌هایی مانند بیفنیل‌های پلی‌کلر شده (PCBs)، ترکیبات صنعتی و سموم دفع آفات که دیگر تولید نمی‌شوند اما همچنان در محصولات قدیمی‌تر باقی می‌مانند، می‌توانند توانایی زوجین را برای لقاح تا 29 درصد کاهش دهند. بنابراین در صورت امکان از این آلاینده‌ها که به عنوان یکی از دلایل ناباروری و نازایی زنان شناخته شده‌اند، دوری کنید.

۲۵. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)

بنا به گفته‌ی CDC، PCOS یکی از شایع‌ترین علل ناباروری و نازایی زنان است. این اختلال ناشی از عدم تعادل هورمونی است که منجر به پدیدار شدن یک سری کیست‌های کوچک روی تخمدان‌ها می‌شود. این سندروم همچنین نظم سیکل را از بین می‌برد و باعث می‌شود دوره‌های نامنظم داشته باشید و حتی به مدت چند ماه اصلا قاعده نشوید. با توجه به بنیاد PCOS، میلیون‌ها زن با این بیماری زندگی می‌کنند بدون این‌که از آن‌ اطلاعی داشته باشند، 10 درصد از زنان بارور شده‌اند، اما این بیماری در کم‌تر از نیمی از آن‌ها تشخیص داده می‌شود.

۲۶. سایر عوامل هورمونی که بر تخمک‌گذاری تاثیر می‌گذارند

بنا به گفته‌ی کلینیک مایو، تخمک‌گذاری نامنظم علت اصلی حدود 25 درصد از موارد ناباروری است. در حالی که PCOS شایع‌ترین علت است، که باعث بروز 70 درصد موارد نامنظم ناباروری مرتبط با تخمک‌گذاری می‌شود، اما عدم تعادل هورمونی می‌تواند روی روند تخمک‌گذاری تاثیرگذار باشد یا به شیوه‌های دیگر در آن تداخل ایجاد کند و احتمال صورت پذیرفتن لقاح را کاهش دهد.

در بسیاری از این سناریوها، مجرم اصلی اختلال هیپوتالاموس مغز و غده‌ی هیپوفیز آن است که مسئولیت ترشح هورمون‌های تولید مثل را بر عهده دارد. تغییرات در سطح هورمون محرکه‌ی فولیکولی، هورمون لوتئینه‌کننده و هورمون پرولاکتین، همگی می‌توانند تخمک‌گذاری را تحت تاثیر قرار دهند.

یکی از این اختلالات، نارسایی زودرس تخمدان نام دارد، و زمانی رخ می‌دهد که عملکرد طبیعی تخمدان‌های زن متوقف می‌شود یا قبل از رسیدن به 40 سالگی، تحلیل می‌رود. طبق گزارش انجمن ملی ناباروری، این مشکل در مقایسه با PCOS شیوع کم‌تری دارد به این ترتیب که از هر 100 زن جوان‌تر از 40 سال یک نفر به آن مبتلا می‌شوند اما به هر روی یکی از دلایل مهم ناباروری و نازایی زنان است. نارسایی زودرس تخمدان می‌تواند در اثر یک عامل ژنتیکی یا خودایمنی نیز ایجاد شود.

۲۷. سایر علل ناشناخته

بنا به گفته‌ی انجمن آمریکایی پزشکی باروری، حدود 5 تا 10 درصد موارد زوج‌هایی که در صورت گرفتن لقاح و بارداری مشکل دارند، تمام آزمایشات باروری طبیعی می‌شوند. این مورد، یا در مواردی که تنها ناهنجاری‌های جزئی که نباید منجر به ناباروری شوند، یافت می‌شود، ناباروری غیرقابل توضیح نامیده می‌شود. گفته می‌شود که دوره‌ی درمان بسته به سن زن متفاوت است - اگر فرد کم‌تر از 35 سال سن داشته باشد، پزشکان درمان‌های ساده‌تری را امتحان می‌کنند مانند داروهای باروری و لقاح مصنوعی؛ اگر سن او بالاتر باشد و مناسب به نظر برسد، ممکن است مستقیما به سراغ IVF بروند.