علت نابینایی مادرزادی نوزاد، چه مواردیست؟

امروز ۴ ژانویه ، ۱۴ دی ماه روز جهانی خط بریل است. لویی بریل که خودش هم نابینا بود ۱۵۰ سال پیش خطی به نام خودش اختراع کرد. خطی که حالا نابینایان زیادی را قادر به خواندن و نوشتن و تحصیل و کسب مدارج علمی کرده است. از خط بریل که بگذریم نابینایی و پیشگیری از آن یکی از اولویت های سازمان بهداشت جهانی است. این سازمان اعلام کرده است که از بین ۴۵ میلیون نابینایی که در دنیا وجود دارد حدود ۱.۴ میلیون نفر آنها نوزاد و کودک هستند. نابینایی مادرزادی نوزادان دلایل زیادی دارد که هر پدر و مادری باید با آنها آشنا باشند. آشنایی با عوامل نابینایی می تواند اولین قدم در راه پیشگیری از نابینایی هم باشد.

پزشکان معتقدند یکی از مهمترین عوامل نابینایی نوزادان بیماریهای ارثی است. مهمترین بیماری ارثی در این دسته هم سرطان چشم یا رتینوبلاسماست. به گفته کارشناسان ۴۰ درصد این بیماری ارثی و فامیلی است و به‌طور موروثی و غالب از پدر یا مادر به فرزندان می‌رسد. اگر پدر یا مادری این بیماری را داشته باشند، ۵۰ درصد یا یک‌دوم فرزندانشان دچار این مشکل می شود و به همین ترتیب نسل‌های بعدی هم گرفتار این بیماری ارثی می شوند.پزشکان توصیه می کنند زن و مرد باید قبل از ازدواج‌های فامیلی از نظر ژنتیکی بررسی شوند تا هر دو حامل این ژن نباشند. بیماریهای ارثی دیگری مثل آب‌مروارید مادرزادی، شب‌کوری‌های مادرزادی که فرد در ابتدا فقط شب‌ها نمی‌بیند و به‌تدریج نابینا می‌شود و... هستند که از والدین به کودکان می رسد و به تدریج کودکان را نابینا می‌کند.

حتما نام توکسوپلاسموز را شنیده اید. پزشکان معتقدند یکی از مهمترین بیماری های غیر ارثی بیماری توکسوپلاسموز است. بیماری که از انگل گربه به وجود می‌آید. اگر زن بارداری توکسوپلاسموز بگیرد در دوران بارداری دچار عوارض مهمی مثل سقط‌ جنین، عوارض چشمی و مغزی در جنین و حتی نابینایی جنین می‌شود. پزشکان توصیه می کنند هر زنی باید قبل از بارداری از این لحاظ بررسی شود که آیا مبتلا به توکسوپلاسموز هست یا نه. اگر مبتلا بود که حتما باید درمان شود و بعد برای بارداری اقدام کند. پزشکان توصیه می کنند اگر باردار هستید یا می خواهید برای بارداری اقدام کنید علاوه بر اجتناب از تمیز کردن مدفوع گربه، در آشپزخانه نیز مراقبت های لازم را انجام دهید. گوشت ها باید خیلی خوب پخته شوند. حتما پس از آماده کردن گوشت، تخته ، چاقو و سایر ابزار را با آب گرم و شوینده تمیز کنید.

اگر زن بارداری در این دوران به بیماری سرخجه مبتلا شود، این بیماری می تواند می‌تواند منجر به سقط، زایمان زودرس یا نقص‌های متعددی هنگام تولد شود. این بیماری در اوایل بارداری مشکلات جدی بیشتری ایجاد می کند و معمولاً در اواخر بارداری این احتمال کمتر می‌شود. اگر سرخجه مادر به جنین منتقل شود می‌تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. برخی از این مشکلات رایج شامل ناشنوایی و نقص در چشمهاست که می‌تواند منجر به نابینایی مادرزادی شود. به همین دلیل است که پزشکان متخصص زنان و زایمان توصیه می کنند همه زنان باردار باید قبل از حاملگی واکسن سرخجه را بزنند یا با تست سرولوژی آنتی بادی روبلا (سرخجه) ، وضعیت خود را بررسی کنند.

کمبود انواع ویتامین B که در چرخه متابولیسم رشد چشم و ضمایم آن در دوران بارداری بسیار مهم است، می تواند عامل مؤثری در بروز اختلالهای چشمی شود. به همین دلیل توصیه می شود مادران در دوران بارداری و بعد از بارداری، از میوه ها، سبزی ها، انواع باقلا و غلات بخصوص لوبیاها و غذاهایی که دارای فیبر بیشتری هستند،همچنین سبزیهایی نظیر کرفس، گل کلم، کلم برگ، کاهو و محصولاتی که از گندم و جو ساخته می شوند، بیشتر استفاده کنند.
عفونت های رحمی و نابینایی
یکی از بیماریهایی که در دوران بارداری می تواند باعث نابینایی مادرزادی نوزاد شود عفونت های داخل رحم است. به گفته پزشکان عفونت رحم نه تنها می تواند باعث اختلال چشمی در نوزاد شود بلکه احتمال مشکلات مغزی، رشدی و فلج اندام را هم افزایش می دهند. از جمله این عفونت ها می توان به عفونت ویروسی سایتومکان یا عفونت انگلی توکسوپلاسموز اشاره کرد. برای همین هم هست که پزشکان به زنانی که قصد بارداری دارند توصیه می کنند حتما از سلامت رحم خود مطمئن باشند.

یکی از عواملی که ممکن است باعث نابینایی نوزاد شود، نارس بودن است. زایمان زودتر از۳۰ هفته و کم وزن بودن نوزاد، وزن زیر (۱۵۰۰) گرم باعث می شود نوزاد برای چند مدت بعد از تولد در آنکوباتور تحت درمان با اکسیژن قرار بگیرد. این اکسیژن ممکن است باعث رشد عروق غیرطبیعی در شبکیه نوزاد و بروز یک اختلال به نام رتینوپاتی نوزادان نارس شود. رتینوپاتی نوزادان نارس نوعی بیماری چشمی است که به دلیل آسیب دیدن شبکیه در اثر تنظیم نبودن اکسیژن محفظه نگهداری و وزن و سن جنینی کم نوزاد بروز می کند. تشخیص و درمان این بیماری یک زمان طلایی (سه تا چهار هفته نخست تولد) دارد که در صورت از دست رفتن این زمان، منجر به نابینایی می شود. رتینوپاتی نوزادان نارس علامت مشخصی ندارد و تنها راه تشخیص آن معاینه نوزادان به دست چشم پزشک متخصص است تا بتواند به درستی بیماری را تشخیص دهد و در صورت ابتلای نوزاد به این بیماری بدون از دست رفتن زمان طلایی، اقدام به درمان کند.. به گفته متخصصان چشم پزشکی، در بین مشکلات نوزادان نارس، معاینه و درمان به موقع مشکلات چشمی در اولویت نخست قرار دارد چراکه درمان نشدن به موقع آنها می تواند منجر به نابینایی شود؛ گاهی فرصت برای درمان مشکلات چشمی برخی نوزادان نارس کمتر از 72 ساعت است بنابراین مراجعه به چشم پزشک مجرب و تشخیص و انجام اقدام لازم در اسرع وقت بسیار حائز اهمیت است.
به غیر از تمام این عواملی که گفته شد پزشکان معتقدند ضربه های ناگهانی به شکم، مصرف داروهای غیرمجاز، نبود تغذیه کافی و صحیح، کم تحرکی و در نهایت جریانهای خاص روحی روانی مادران به خصوص در سه ماهه اول هر کدام می تواند عاملی برای بروز نوعی اختلال چشمی و حتی کم بینایی و نابینایی در جنین و نوزاد باشد.