آموزش زبان برای کودکان، ده گام اساسی

آموزش زبان برای کودکان از سنین خردسالی، دغدغهٔ بسیاری از والدین امروزی است.

آموزش زبان برای کودکان از سنین خردسالی، دغدغهٔ بسیاری از والدین امروزی است. خیلی از پدرومادرهای کودکان دو یا سه ساله، عقیده دارند تسلط به مکالمه زبان انگلیسی، می‌تواند به کودک‌شان کمک کند تا در این روزگار جهانی‌شدن، از دیگران جلو بیفتند. آن‌ها معتقدند هرقدر بچه‌ها زودتر شروع به یادگیری کنند، بهتر است. در ادامه با ۱۰ روش ساده و کاربردی آموزش زبان به کودکان آشنا می‌شوید.

کلاس‌ها، دوره‌ها و ابزارهای آموزشی فراوانی به آموزش زبان برای کودکان اختصاص یافته‌اند، اما مهم‌ترین عامل موفقیت کودک در یادگیری زبان انگلیسی، در هر سنی که باشد، علاقه و تشویق پدرومادرش است. آیا می‌دانید پدرومادر چه کارهایی برای آموزش زبان برای کودکان می‌توانند انجام دهند؟ در این مقاله، ۱۰ توصیه برای پدرومادرهایی را می‌خوانید که می‌خواهند در یادگیری زبان انگلیسی به فرزندشان کمک کنند.

۱. خودتان هم انگلیسی یاد بگیرید
برای ایجاد نگرشی مثبت نسبت به یادگیری، و اصلا نسبت به انگلیسی به‌عنوان زبان دوم در فرزندتان، بهترین کار این است که از خودتان شروع کنید. اگر فرزندتان را به کلاس زبان انگلیسی فرستاده‌اید، چرا خودتان هم به کلاس زبان نمی‌روید؟ یادگیری انگلیسی در خانه و در کنار هم، راه فوق‌العاده‌ای است تا با فرزندتان وقت بگذرانید و در عین حال نگرش مثبتی نسبت به یادگیری و صحبت به زبان دیگری در او ایجاد کنید.
مؤسسهٔ انجمن بریتانیا اخیرا از ۲۰۰۰ نفر از مردم انگلستان نظرسنجی کرده و متوجه شده که ۴۰ درصدشان از صحبت به زبانی خارجی در کشوری دیگر دچار استرس می‌شوند. این نوع اضطراب اغلب به‌خاطر خاطرات بدی است که از یادگیری زبان خارجی در دوران مدرسه مانده و به‌آسانی می‌تواند از پدرومادر، به کودکان هم منتقل شود.

وقتی خودتان هم انگلیسی می‌آموزید، می‌توانید به کودکان‌تان نشان دهید که صحبت کردن و اشتباه کردن، بهتر از آن است که فقط وقتی لب به سخن باز کنند که جملهٔ بی‌عیب و نقصی آماده کرده باشند.

۲. به انگلیسی بازی کنید
بچه‌ها هر چیزی را که دوروبرشان باشد، به‌طور طبیعی و بدون دخالت بزرگترها، یاد می‌گیرند. آن‌ها این کار را با آزمون و خطا، و از طریق بازی انجام می‌دهند. برای آنکه به کودک‌تان کمک کنید انگلیسی بیاموزد، کاری کنید به این زبان بازی کند.

برای آموزش زبان برای کودکان توصیه می‌شود خاله‌بازی و قایم‌باشک و بازی‌های محبوب دیگر را به انگلیسی امتحان کنید. به عبارت دیگر، کاری کنید زبان انگلیسی را همان‌گونه یاد بگیرند که زبان مادری‌شان را می‌آموزند.

۳. موقع خواب قصه‌های انگلیسی بخوانید
این روزها پیدا کردن کتاب قصه و کتاب کودک به زبان‌های مختلف آسان است؛ به‌ویژه به صورت آنلاین یا حتی با تعویض کتاب با دیگر پدرومادرها. کودکان خردسال، به آن زبانی که برایشان چیزی می‌خوانید گیر نمی‌دهند، آن‌ها بیشتر به برگزاری خودِ مراسم قصهٔ شب اهمیت می‌دهند. این مسئله فرصت فوق‌العاده‌ای به شما می‌دهد تا زمان بیشتری را به آموزش زبان برای کودکان اختصاص بدهید؛ آن هم به شیوه‌ای فراموش‌نشدنی.
همهٔ ما قصه‌ها و کتاب‌های محبوب دوران کودکی را به یاد داریم و در بعضی موارد، هنوز هم عبارت‌های خاصی از کتاب‌ها و قصه‌هایی را که سال‌هاست نشنیده و نخوانده‌ایم، به خاطر می‌آوریم. کتاب قصه‌ها فرصت فوق‌العاده‌ای برای یادگیری زبان فراهم می‌کنند که باید از آن استفاده کنیم.
خواندن کتاب قصه‌های مصور برای کودکان، شیوهٔ فوق‌العاده‌ای برای بسط و گسترش زبان است؛ چراکه هر صفحه‌ای، سرنخ‌هایی بصری هم در اختیار کودک قرار می‌دهد. در کتاب قصه‌های مصور، زبان ساده شده و عبارت‌ها مدام تکرار می‌شوند و ریتم و آهنگ هم دارند؛ بنابراین دایرهٔ واژگان را گسترش می‌دهند و بچه‌ها را تشویق می‌کنند دربارهٔ شخصیت و داستان سؤال مطرح کنند.

اگر نمی‌توانید با صدای بلند داستان‌های انگلیسی برای کودک‌تان بخوانید، کتاب‌های صوتی و قصه‌های آنلاین هم جایگزین‌های فوق‌العاده‌ای هستند.

۴. شبکهٔ رادیویی انگلیسی‌زبانی را در پس‌زمینه پخش کنید
بینِ در معرض زبان بودن و یادگیری زبان، تفاوت بزرگی وجود دارد. معمولا وقتی به یادگیری زبان جدیدی فکر می‌کنیم، یاد کلاس‌های دستورزبان مدرسه می‌افتیم؛ همان کلاس‌هایی که صفحه‌های کتاب را ورق می‌زدیم و مدام فعل‌ها را تکرار می‌کردیم. اما در سال‌های نخست کودکی، باید به‌جای دستورالعمل‌های صریح و مستقیم، یادگیری با روش قرارگیری در معرض صداها و ریتم‌های زبان جدید آغاز شود.
وقتی بچه‌ها زبان مادری‌شان را می‌آموزند، فرایند ذهنی باورنکردنی‌ای را تجربه می‌کنند. آن‌ها به هر چیزی که دوروبرشان است گوش می‌کنند؛ بعد اطلاعات را با هم ترکیب و در نهایت هم از آن‌ها استفاده می‌کنند. کودک اولین باری که به‌طور مثال واژهٔ« عروسک» را می‌شنود، آن را تقلید نمی‌کند، بلکه بارها و بارها این واژه را از آدم‌های مختلف می‌شنود تا در نهایت خودش آن را به زبان بیاورد؛ همین مسئله در مورد زبان‌های خارجی هم صادق است؛ یعنی کودک باید بارها و بارها در معرض واژه قرار بگیرد تا در نهایت آن را به زبان بیاورد.

رادیو این فرصت را فراهم می‌کند تا زبان دیگری را از زبان گویشورهای مختلف با لهجه‌های متفاوت بشنوید. کار مفیدی که می‌توانید برای آموزش زبان به کودکان انجام بدهید، این است که در پس‌زمینهٔ کارهای روزمره، رادیو را هم روشن کنید.

۵. روی آواها کار کنید
در هر زبانی صداهای خاصی وجود دارند که یادگیری و استفاده از آن‌ها مانند گویشور بومی، برای زبان‌آموز، به‌ویژه زبان‌آموز بزرگسال دشوار است. مانند r غلطان در زبان‌های ایتالیایی و اسپانیایی. به همین دلیل است که قرار گرفتن در معرض صداها در سنین کودکی، برای تسلط به آن زبان در سنین بالاتر، مهم است.
مؤسسه‌های آموزش زبان در سراسر دنیا، برنامه‌های آواشناسی برگزار می‌کنند که در سیستم آموزش بریتانیا هم طی ده سال گذشته، بسیار محبوب شده است. برنامه‌های آواشناسی در اصل برای کمک در خواندن و نوشتن از طریق تمرین صداها و شناسایی حروفی که نشانهٔ آن صداها هستند، طراحی شده‌اند. سپس کودکان شروع به ترکیب صداها می‌کنند تا واژه‌ها را بسازند و این تمرین، از آن به بعد پایه‌ای برای خواندن و نوشتن می‌شود.
برای کمک به کودکان در بیان صداهایی که با صداهای موجود در زبان مادری آن‌ها متفاوت است، می‌توانیم از فعالیت‌های آواشناسی مبتنی بر تکرار فراوان استفاده کنیم. برنامه‌های تلویزیونی ویژ‌هٔ کودکان مانند سسمی استریت (Sesame Street) نزدیک به نیم قرن است که چنین فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند.

شما هم می‌توانید این فعالیت‌ها را به‌راحتی برای یادگیری انگلیسی در خانه انجام دهید. این هم چند نمونه برای شروع: واژه‌های جدید را برای کودکان طوری ادا کنید که بتوانند صداها را به‌طور جداگانه بشنوند. برای مثال b-a-t بعد به دنبال واژه‌هایی بگردید که با حرف b آغاز می‌شوند. واژه‌های سادهٔ سه حرفی را واضح ادا کنید. بعد حرف اول یا آخر را تغییر دهید تا به‌طور مثال واژهٔ bat تبدیل به cat یا mat شود. لی‌لی بازی کنید، اما در خانه، به‌جای اعداد از حروف استفاده کنید. با بچه‌هایی که کمی انگلیسی بلدند و می‌فهمند، زبان‌پیچان (به عبارتی گفته می‌شود که برای سخت بیان شدن طراحی شده‌ که به‌نوعی برای بازی با کلمات استفاده می‌شود. برخی زبان-پیچان‌ها هنگام گفته شدن به‌اشتباه به عباراتی خنده‌دار یا عبارتی مبتذل تبدیل می‌شوند) تمرین کنید. در نهایت هم با استفاده از مواد مختلفی مانند خمیر بازی، حرف‌ها را بسازید و صداها را تمرین کنید تا پیش از آنکه کودکان شروع به نوشتن کنند، بتوانند شکل حروف را تشخیص دهند.

۶. کمی حیله به خرج بدهید!
در آموزش زبان برای کودکان از ترفندهایی هم می‌توانید استفاده کنید. بچه‌ها از هر فرصتی برای کثیف‌کاری استقبال می‌کنند. آن‌ها عاشق کارهایی مانند بُریدن و چسباندن و رنگ کردن هستند. این فرصت را به فرزندتان بدهید، اما به زبان انگلیسی. لازم نیست این فعالیت حتما دربارهٔ انگلیسی باشد، بلکه می‌توان از زبان انگلیسی برای اجرای فعالیت استفاده کرد. پس به او اجازه دهید به جانِ چسب و کاغذ بیفتد، و همین‌طور که مشغول است، عبارت‌های ساده‌ای مثل این‌ها را به کار ببرید:
Could you pass me the glue, please?
Thank you
Why don't you paint a picture?
Can you help me tidy up?

عبارت‌های این‌چنینی، مفیدترین مواد زبانی هستند که می‌توانید به کودک‌تان بیاموزید. اگر خودتان هم انگلیسی زیادی بلد نیستید، می‌توانید مثلا موقع پخت کیک، از عبارت‌های موجود در دستورتهیه‌های صوتی یا نوشتاری به زبان انگلیسی استفاده کنید. به این صورت، از همان انگلیسی روزمره‌ای استفاده می‌کنید که مدرسین زبان در کلاس به کار می‌برند. در نتیجه فرزندتان را آمادهٔ چیزهایی می‌کنید که در کلاس و مدرسه خواهد شنید.

۷. با هم شعر بخوانید
اگر هم خودتان نمی‌توانید بخوانید، از فایل‌های صوتی و تصویری استفاده کنید. کودکان پس از چند بار گوش کردن به ترانه یا لالایی، سریع شروع به زمزمه کرده و با خواننده هم‌خوانی می‌کنند. بعد هم کم‌کم واژه‌های بیشتر و بیشتری را کنار هم قرار می‌دهند. موسیقی و ریتم به بچه‌ها کمک می‌کنند از جمله‌ها و لحن و ریتم و… طوری استفاده کنند که اگر تلاش می‌کردیم این قابلیت‌های زبانی را مستقیما به آن‌ها آموزش دهیم،‌ این‌قدر موفق نمی‌شدیم؛ و به همین خاطر اعتمادبه‌نفس فراوانی هم پیدا می‌کنند.
از طریق موسیقی، حتی می‌توانیم بچه‌ها را با ساختارهای بسیار دشوار زبانی هم آشنا کنیم. برای مثال:
If you're happy and you know it, clap your hands.
این جمله ساختار گرامری واقعا پیچیده‌ای دارد که اگر بخواهیم آن را آموزش دهیم، برای کودک خردسال فوق‌العاده دشوار و چالش‌برانگیز خواهد بود. از سوی دیگر، موسیقی هر کاری را بدون فشار و تحمیل برایمان انجام می‌دهد و مواد آموزشی را طوری به کودکان ارائه می‌کند که به‌راحتی آن‌ها را تشخیص بدهند.

شاید بعدها و در اوایل دورهٔ نوجوانی، وقتی کودکان شروع به یادگیری بیشتر دربارهٔ دستورزبان کردند، این ترانه‌ها به ذهن‌شان خطور کرده و به آن‌ها کمک کند تا ساختارهایی که می‌آموزند، برایشان به راحتی آب خوردن باشد.

۸. پلی‌استیشن یا ایکس‌باکس را روی زبان انگلیسی تنظیم کنید
هر ابزار تکنولوژیکی که در اختیار داریم، زبان‌های مختلفی را پشتیبانی می‌کند. در ضمن همان‌طور که می‌دانید، یکی از اصلی‌ترین روش‌های یادگیری زبان، تکرار است. وقتی برای تلویزیون، آی‌پد، لپ‌تاپ و موبایل از زبان انگلیسی استفاده می‌کنید، هر بار که فرزندتان شما را می‌بیند که به دنبال چیزی می‌گردید یا خودش تلاشی در این جهت می‌کند، انگلیسی را در زمینه‌ای طبیعی خواهد دید.

امروزه قبل از آنکه بچه‌ها خواندن و نوشتن بیاموزند، اغلب با تبلت و گوشی‌های هوشمند آشنایی کامل دارند. آشنایی با عبارت‌هایی مانند password و log-on و choose و press و game over نقطهٔ شروع مفیدی است.

۹. دوستان انگلیسی‌زبان را به خانه دعوت کنید
همهٔ ما فارغ از سن‌وسالمان، وقتی مجبور می‌شویم، از زبان دیگری استفاده می‌کنیم. بعضی‌ها که در خانواده‌های دوزبانه بزرگ شده‌اند، می‌دانند که باید حداقل تلاش کنند تا با هر کسی به زبانی که بهتر حرف می‌زند و راحت‌تر می‌فهمد، ارتباط برقرار کنند. مثل خانواده‌ای که به‌طور مثال عمه‌ها و عموها به زبان ترکی صحبت می‌کنند و برقراری ارتباط به زبان فارسی برایشان سخت است. اما کسانی هم در خانواده هستند که به هر دو زبان فارسی و ترکی تسلط دارند. در چنین خانواده‌هایی فرد آماده است تا از توانایی‌هایش در هر دو زبان، به‌موقع استفاده کند.

همین شرایط برای کودکان و در مورد زبان انگلیسی هم صادق است. برای آموزش زبان به کودکان و کمک به آن‌ها در یادگیری زبان دوم، اگر دوست انگلیسی‌زبانی دارید یا کسانی دوروبرتان هستند که به زبان انگلیسی تسلط خوبی دارند، آن‌ها را به منزل دعوت کنید. مراوده با چنین افرادی، برای فرزندتان بسیار مفید است.

۱۰. صبور باشید
اگر فرزندتان مدام اشتباه می‌کند یا اینکه سریعا به زبان انگلیسی صحبت نمی‌کند، نگران نشوید. در طی فرایند زبان‌آموزی، مغز باید رمزگشایی و الگویابی کند. تولید زبان معمولا پس از یک دورهٔ طولانی گوش کردن و فکر کردن آغاز می‌شود.
پس صبور باشید، با او تمرین کنید و به آموزش زبان برای کودکان زمان بدهید تا الگوهای زبانی در مغز کودک شکل بگیرند.
شواهدی وجود دارند مبنی بر اینکه بچه‌هایی که یک‌دفعه در معرض چندین زبان مختلف قرار می‌گیرند، کمی به زمان بیشتری نیاز دارند تا همهٔ اطلاعات را در جای خود قرار دهند. بنابراین شاید در مدرسه، کودکی که در حال یادگیری اطلاعاتی جدید به زبان دوم یا احتمالا سومش است، کمی عقب‌تر از کودکی باشد که همان اطلاعات جدید را به زبان اول و تنها زبانش می‌آموزد. نگران نباشید. بچهٔ چندزبانه هم به‌زودی بدون هیچ کمکی خودش را می‌رساند و شواهد بسیاری وجود دارند مبنی بر اینکه در زندگی آینده، توانایی صحبت به بیشتر از یک زبان، به تقویت حافظه هم کمک می‌کند.