قوه تخیل در کودکان، توسعه خلاقیت

هر کودکی با توان بالقوه خلاقیت متولد می‌شود اما اگر از آن‌ها به طور طبیعی مراقبت به عمل نیاید و ذهن و تفکر آن‌ها برانگیخته و تحریک نشود، این استعدادهای بالقوه ، سرکوب شده و از بین می‌روند. اصولاً خلاقیت، منحصر به فرد بودن را در این عالم نشان می‌دهد. خلاقیت، توانایی دیدن چیزها با یک روش جدید غیر معمول است، دیدن مسایلی است که ممکن است هیچ شخص دیگری به وجود آن‌ها پی نبرده باشد و ارائه‌ی راه‌حل‌های جدید و غیر معمول برای آن‌هاست. برای رشد و وسعت بخشیدن به خلاقیت کودکان، به نکات ذیل توجه نمایید.
1- کنترل و اعمال فشار بر کودکان را کم کنید. بزرگسالانی که مدام به آن ها فشار می آورند و بر کارهای آن‌ها نظارت می‌کنند و دائماً آن‌ها را راهنمایی می‌کنند موجب از دست رفتن اعتماد به نفس کودک و حس خودانگیختگی و خود کاری اعمال آن‌ها می‌شوند و این امر برای خلاقیت ضروری هستند تا کودک خود انگیخته و با اعتماد باشد.
۲- الهام‌بخش پشتکار و استقامت در آن‌ها باشید. تمام انرژی و توان خلاقیت در سراسر دنیا در صورتی که منجر به نتیجه یا محصولی نشود بی‌فایده است و باید به آن‌ها یاد داد که کارشان را تا به آخر تکمیل و انجام دهند و در این صورت، آن‌ها را تشویق کنید. اگر شما کارهای آنها را انجام دهید، انگیزه‌ها و میل به حرکت را در آن‌ها خاموش خواهید کرد.
3- رفتارها و اندیشه‌های غیر معمول و عجیب آن‌ها را تحمل کنید و به آنها بفهمانید که اگر گاهی به پاسخ‌های صحیح دست نیافتند و نتوانستند مساله‌ای را حل کنند، این موضوع امری طبیعی است و نباید مورد انتقاد قرار گیرند.
۴- فضای خلاقیت را فراهم کنید. مواد و ضروریات خلاقیت باید در دسترس کودک قرار گیرند. این امکانات می‌توانند کتاب‌ها باشند یا وسایل نقاشی یا اشیا و موادی که با آن‌ها چیزهای بسیار بسازند مانند خاک و گل و مکعب‌ها و هم چنین ابزار و وسایل تخیل مانند اسباب‌بازی‌های در هم ریخته مثل جورچین‌ها را در اختیارشان قرار دهید. بازی‌هایی را تدارک ببینید که تخیل آن هارا برانگیزانند. همین تخیل‌ها، گاهی اوقات همان پاسخ‌ها برای حل مساله هستند.
5- فرایند نقشه و طرح دادن و حل مساله را ایجاد کنید و آن‌ها را تشویق کنید که برای حل مساله از روش های متنوعی استفاده کنند. به او آموزش دهید که انتخاب‌ها و گزینه‌های گوناگون را در نظر گرفته، ارزیابی کرده و سپس تصمیم بگیرید که آن را چگونه اجرایی و عملی کند تا به موفقیت دست یابد.
۶- به طور کلی به آنها پیشنهاداتی ارائه کنید ولی اصرار نکنید که فلان کار را انجام دهند. البته در مقابل شلوغی و بی‌نظمی کودکان مقاومت کنید و سعی کنید برای پرورش خلاقیت آن‌ها، فعالیت‌هایشان را نظم و ترتیب دهید. گاهی اوقات این فرصت را به او بدهید که تنها باشد زیرا خلاقیت به نوعی وابسته به فرد است و او می‌باید به عنوان یک فرد، تنها هم باشد. از آن‌ها بخواهید که گام به گام مثلاً با تکه‌ها و قطعات مختلف، یک ماشین بسازند.
7- یک داستان را بخوانید و از آن‌ها بخواهید که هر یک به نوبت، ادامه‌ی آن را خودشان تکمیل کنند و همه‌ی آن‌ها در تکمیل داستان، به طور خلاقانه‌ای شرکت کنند.
۸- یک نمایش‌نامه بنویسید. یکی از بهترین راه‌هایی که کودکان احساسات و هیجانات خود را بیان می‌کنند، اجرای نمایش خلاق است. این نمایش‌ها در زندگی روزمره آن‌ها هم اتفاق می‌افتد مثلاً رفتن به فروشگاه خرید کردن یا روبرو شدن با مردم و... را به صورت نمایش درآورید یا این که بیسکویت حیوانات را بین آنها پخش کنید و فرضاً اگر کودکی بیسکویت یک گربه را می‌خورد یا هر شکل دیگری که هست، یکی دو دقیقه باید به صورت آن حیوان درآید و رفتار و اعمال آن را به نمایش بگذارد.
هر کودکی قادر است که شخصیتش را از راه‌های خاص خودش به نمایش بگذارد و آن را اجرا کند در بازی‌های مختلف آن‌ها را تشویق کنید که نقش‌های مختلف زندگی را ایفا کنند و شما هم می‌توانید از طریق نحوه‌ی رفتار و اعمال و... آن‌ها، به شناخت بیشتر کودکانتان دست یابید. آن‌ها از طریق این گونه نمایش‌ها می‌توانند یاد بگیرند که بر هیجانات و احساسات خود مسلط باشند. شما می توانید یک فرد را به عنوان رهبر و راهنمای گروه انتخاب کنید و هر کاری را که او انجام می‌دهد، سایر کودکان نیز همان کار را انجام دهند. مثلاً اگر لی‌لی می‌کنند و می‌پرد، همه همان کار ار انجام دهند تا یاد بگیرند که چگونه پیروی کنند یا این که بازی حدس بزن من کیستم؟ برای آن‌ها خیلی سودمند است و اندیشه‌ی آن‌ها را تحریک و رشد می‌دهد. در این بازی، یک کودک بدون این که کلامی بر زبان بیاورد، چیزهایی را نشان می‌دهد که کودکان دیگر باید حدس بزنند که کودکان دیگر باید حدس بزنند که منظور او چیست؟ مثلاً دست‌های خودش را مثل بال هواپیما باز می‌کند و طوری رفتار می‌کند که همه بفهمند واژه‌ی مورد نظر هواپیما بوده‌است یا یک نوعی با حالت راست و متکبرانه راه برود که با سایر کارهای دیگرش، کودکان حدس بزنند که او یک خروس است و...
۹- بازی و ساختن چیزها با شن و خاک: این کار ضمن فعال کردن ذهن آن‌ها باعث تقویت ماهیچه‌های بزرگ بدن آن‌ها هم می‌شود.
10- از آن‌ها سوالات باز و آزاد کنید. یک عکس یا تصویر را به آن ها نشان دهید و سوالاتی را برای تحریک و برانگیختن ذهن آن‌ها مطرح کنید مثلاً بگویید: افراد درون عکس یا تصویر دارند چه کار می‌کنند؟ آن‌ها چه می‌گویند؟ اگر فلان چیز رخ می‌داد چه می‌شد؟
۱۱- از کودکان بخواهید تا احساس خود را به کار ببرند. کودکان جوان، استعدادهای خود را با سوال کردن از آن‌ها رشد می‌دهند. از راه‌های غیر معمول استفاده کنید مثلاً از آن‌ها بخواهید که چشمانشان را ببندند و حدس بزنند که شما چه چیزی در دستان آن‌ها قرار می‌دهید؟ فرضاً یک تکه سنگ، یک اسفنج یا...؟ یا با همان چشم‌های بسته حدس بزنند که صداهایی که شما در می آورید مربوط به چیست؟ فرضاً یک سری کارت را ورق بزنید، صدای سکه‌هایی که در دست خود تکان می‌دهید، صدای مالیدن سمباده، صدای پاره کردن کاغذ و غیره.
12- از آن‌ها در مورد تغییراتی که در محیط اطرافشان ایجاد می‌کنید سوال کنید. مثلاً چشم‌هایشان را ببندند و شما با تغییر اشیاء بخواهدی که چه چیزهایی جابه‌جا شده‌اند یا این که از آنها سوال‌هایی کنید که فکرشان را بیشتر به کار بیندازد مثلاً بگویید: اگر فلان چیز شیرین‌تر می‌شد چه می‌شد؟ ایا اگر فلان وسیله یا فلان چیز تندتر حرکت می‌کرد بهتر بود یا نه؟ و غیره.
۱۳- از آن‌ها بخواهید که در برابر یک سوال، پاسخ‌های متعدد و زیادی ارائه کنند که در عین حال متنوع هم باشند مثلاً: چه چیزهایی زیر آب می‌مانند؟ کاربردهای آب چه هستند؟ چه چیزهایی روی آب شناور می‌مانند؟ رنگ چه چیزهایی در آب تغییر می‌کند؟ و همین سوالات متنوع را درمورد آتش یا ماشین یا هر چیز دیگری می‌تواند مطرح کنید.
14- کاربردهای متفاوت چیزها را سوال کنید مانند یک قاشق یا دکمه که در چه موارد دیگری کاربرد دارند ؟