بستن شریان رحمی، چگونگی و عوارض

دلیل اصلی بستن شریان رحم، درمان تومورهای فیبرومی رحم است که باعث درد یا مشکلات دیگر می‌شوند. تقریبا تمام تومورهای فیبرومی رحم از نوع خوش خیم و غیر سرطانی هستند. وجود فیبروم‌های سرطانی بسیار نادر است. حدود یک سوم تا یک دوم از زنانی که در سن بارداری قرار دارند، فیبروم دارند. فیبروم‌ها ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند، یا علائمی همچون خونریزی غیر طبیعی از رحم، بی‌اختیاری ادرار، احساس فشار در لگن، یا درد داشته باشند. همچنین ممکن است فیبروم‌ها در اثر مشکلات بارداری، مانند ناباروری و سقط جنین ایجاد شده باشند. تمام تومورهای موجود تشخیص داده نمی‌شوند زیرا تومورها بسیار کوچک هستند. اگر فیبروم‌ها خیلی بزرگ باشند، بستن شریان رحم توصیه نمی‌شود.
بستن شریان رحم برای کاهش یا از بین بردن فیبروم‌های رحم انجام می‌شود. بستن شریان رحم یک روش درمان برای خانم‌هایی است که نمی‌خواهند رحمشان را بردارند، نمی‌خواهند در آینده باردار شوند و هنوز به سن یائسگی نرسیده‌اند. هرچند در بستن شریان رحم هیچ محدودیت سایزی وجود ندارد اما این روش برای تمام انواع فیبروم‌ها توصیه نمی‌شود. اگر علائم وجود فیبروم مزمن رحم را دارید، می‌توانید با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید تا اگر بستن شریان رحم برای شما مناسب است، پزشک این روش را برای شما تجویز کند.

مزایا
بستن شریان رحمی مزایایی نسبت به هیسترکتومی، میومکتومی و درمان با روش GnRH-a (داروی سرکوب کننده هورمون‌ها که برای بهبود فیبروم استفاده می‌شود) دارد.
برای بستن شریان رحمی نیاز به بیهوشی عمومی و ایجاد شکاف در شکم نیست.
خونریزی وجود ندارد.
همزمان تمام فیبروم‌ها درمان می‌شوند.
باعث ایجاد پوکی استخوان (استئوپنی) یا دیگر عوارض درمان با روش GnRH-a نمی‌شود.

متقاضیان
پزشک بستن شریان رحمی را برای بیمارانی تجویز می‌کند که:
در اثر خونریزی رحمی ناشی از فیبروم‌ها به کم خونی مبتلا شده باشد.
احساس پر بودن یا درد در شکم داشته باشد.
رحمشان بزرگ شده باشد.
شکمشان بزرگ‌تر از اندازه طبیعی شده باشد.
ناباروری داشته باشند.
فشار مثانه (که باعث می‌شود بیمار همیشه احساس نیاز به تخلیه ادرار داشته باشند) را تجربه کنند.
فشار به شکم و روده‌ها که باعث یبوست و نفخ می‌شود داشته باشند.
درد و سوزش هنگام نزدیکی داشته باشند.
درد در پاها و کمر که ممکن است در اثر فشار فیبروم‌ها بر روی اعصاب ایجاد شده باشد داشته باشند.
بستن شریان رحمی، درمان مناسبی برای خانم‌هایی است که نمی‌خواهند خون دریافت کنند (بعد از میومکتومی معمولا به تزریق خون نیاز است) یا خانم‌هایی که به بیماری سخت دیگری مبتلا بوده و بیهوشی عمومی برایشان خطرناک است. بستن شریان رحمی برای خانم‌هایی که به ماده کنتراست حساسیت دارند (ماده کنتراست برای انجام فلوروسکوپی در حین بستن شریان رحمی مورد استفاده قرار می‌گیرد) نیز خطرناک است. بستن شریان رحمی برای خانم‌هایی که قصد بارداری دارند گزینه مناسبی نیست. پس از بستن شریان رحمی نیز احتمال بارداری وجود دارد اما معلوم نیست احتمال موفقیت در بارداری چقدر خواهد بود. احتمال دارد در حین بستن شریان رحمی، به رحم یا تخمدان آسیبی وارد شود و در نتیجه باردار شدن سخت‌تر شده و احتمال ایجاد مشکلات بارداری بیشتر شود.

فرآیند درمان
به توصیه‌های پزشک درمورد زمان قطع خوردن و آشامیدن توجه کنید، در غیر این صورت فرایند درمان انجام نمی‌گیرد. اگر پزشک به بیمار اجازه دهد که در روز درمان نیز داروهای قبلی خود را مصرف کند، بیمار باید داروها را با یک جرعه آب بخورد. یک ساعت قبل از شروع درمان، داروی مسکنی به بیمار داده می‌شود تا در طول درمان از آرامش کافی برخوردار باشد. این دارو بیمار را خواب نمی‌کند زیرا بیمار باید در حین درمان بیدار باشد و به دستورات پزشک در حین درمان عمل کند.
ابتدا یک لوله انعطاف پذیر به نام کاتتر در رگ بالای ران (رگ فمورال) قرار داده می‌شود. برخی از پزشکان از یک کشاله ران برای درمان هر دو رگ چپ و راست رحم استفاده می‌کنند. برخی دیگر از پزشکان، از هر دو کشاله ران استفاده می‌کنند. سپس ماده‌ای به نام ماده کنتراست در کاتتر تزریق می‌شود. با بالا رفتن ماده کانتراست به سمت رحم، بیمار احساس گرما می‌کند. در همان زمان پزشکان با استفاده از اشعه ایکس می‌توانند رگ‌ها را روی یک صفحه ویدئویی مشاهده کرده و کاتتر را به سمت رگ‌هایی که خون به فیبروم‌ها می‌رسانند هدایت کنند. محلولی متشکل از ذرات الکل پلی وینیل از طریق کاتتر به رگ‌های ناقل خون به فیبروم‌ها تزریق می‌شود. ذرات الکل پلی وینیل در رگ‌های مورد نظر جمع شده و جریان خون به فیبروم را مسدود می‌کنند.

بستن شریان رحمی معمولا بین یک تا سه ساعت طول می‌کشد، که این زمان به مدت زمان مورد نیاز برای قرار دادن و هدایت کاتتر به شریان‌های رحم بستگی دارد. پس از اتمام عمل، کاتتر از محل در آورده شده و ۱۰ تا ۱۵ دقیقه به محل فشار وارد می‌شود، زیرا در غیر این صورت محل خونریزی خواهد کرد. سپس محل ورود کاتتر با بانداژی بسته می‌شود.

دوره نقاهت
پس از درمان، بیماران باید حداقل شش ساعت در تختخواب استراحت کنند. پس از گذشت شش ساعت، اگر درد بیمار قابل کنترل باشد، می‌تواند به منزل برود، یا ممکن است یک شب در بیمارستان بماند تا تحت مراقبت باشد و درد او کنترل شود. بستری شدن یا مرخص شدن بیمار به حال بیمار پس از عمل بستگی دارد.
وجود درد لگنی متوسط تا شدید به مدت ۶ تا ۱۲ ساعت پس از عمل، طبیعی است. در صورت نیاز، بیمار در بیمارستان مانده و از داروهای ضد درد برای کنترل درد استفاده می‌شود. اگر بیمار حالت تهوع یا استفراغ داشته باشد، می‌تواند از پزشک بخواهد داروی ضد تهوع برایش تجویز کند. در برخی از خانم‌ها، درد با داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن کنترل می‌شود.
پس از چند ساعت از بیمار خواسته می شود از تختخواب بیرون آید. همچنین بیمار باید سرفه کند و نفس عمیق بکشد و چند ساعت پس از درمان مایعات بخورد. به تدریج که بیمار بتواند غذاهای جامد بخورد، رژیم غذایی او تغییر خواهد کرد. در منزل، بیمار باید شکاف کشاله ران را تمیز و خشک نگه دارد. پزشک دستورالعمل‌هایی در مورد حمام کردن به بیمار می‌دهد. اگر از نوار چسب برای بیمار استفاده شود، باید نوار چسب‌ها خشک نگه داشته شوند. معمولا بعد از چند روز، نوار چسب‌ها برداشته می‌شوند. رژیم غذایی بیمار باید مایعات و فیبر کافی داشته باشد تا بیمار به یبوست مبتلا نشود. فشار وارد کردن برای تخلیه روده‌ها برای بیمار مشکل ساز خواهد بود. ممکن است پزشک یک داروی ملین خفیف تجویز کند. تا زمانی که پزشک اجازه نداده، بیمار نباید دوش گرفته، رابطه جنسی برقرار کرده، و از تامپون استفاده کند.
ممکن است بیمار چند هفته پس از درمان نیز خونریزی از واژن داشته باشد. خونریزی بخاطر فیبرومی است که تجزیه شده و خونریزی کرده است. در برخی موارد، خونریزی یا درد چندین ماه باقی می‌ماند. همچنین برخی از خانم‌ها نیز بین شش هفته تا سه ماه پس از عمل بستن شریان رحمی، فیبرومی را از واژن دفع می‌کنند. دفع فیبروم حتی ممکن است یک سال پس از درمان اتفاق افتد. اگر بیمار دفع بافت فیبروم داشت، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کند تا عفونت یا خونریزی ایجاد نشود.
بیمار باید بتواند ۷ تا ۱۰ روز پس از عمل به فعالیت‌های روزمره خود برگردد. بیمار باید بین ۱ تا ۳ هفته پس از بستن شریان رحمی برای معاینه و ۳ تا ۶ ماه پس از درمان برای انجام سونوگرافی یا ام آر آی مراجعه کند.

خطرات
عوارض عمل بستن شریان رحمی بسیار کم هستند اما عوارض احتمالی عبارتند از:
عفونت: عفونت جدی‌ترین عارضه پس از بستن شریان رحم و تهدید کننده زندگی است. در برخی موارد نادر، اگر رحم عفونی شود باید هیسترکتومی برای بیمار انجام شود.
یائسگی زودرس: یائسگی زودرس بیشتر در زنان بالای چهل سال اتفاق می‌افتد.
عدم قاعدگی
چسبندگی لوله رحم
دردی که چند ماه طول می‌کشد.