عوامل رشد کودک، نقش پدرها چیست؟

محققینی که روی مسئلۀ تأثیر پدر بر رشدِ اجتماعی، احساسی و آگاهیِ کودک کار می‌کنند، به دورنمائی (دو وجهی) دست پیدا کردند. بدین‌سان که رابطۀ مادر_فرزندی از تمام روابط دیگر_به‌خصوص رابطۀ پدر_مجزا است.

چگونگی نقش پدرها بر رشد کودک
پدرها به صورت مستقیم بر روی رشدِ آگاهیِ کودکان‌شان تأثیر دارند. بدین شکل که، بچه‌هائی که پدر تحصیل کرده‌ای دارند، سعی می‌کنند تا در مدرسه و دانشگاه عملکردِ بهتری داشته باشند. پدرانی که بیشتر با بچه‌های‌شان حرف می‌زنند، موجب گستردگی دامنه لغات فرزندان‌شان می‌شوند. این قبیل کودکان مهارت‌های زبانی مختلفی را نیز دارا هستند.
پدرها بر رشد احساسی و اجتماعی کودکان‌شان تأثیر گذارند. بچه‌هائی که پدرشان حامی و مشوق آن‌ها در امور مختلف مثل بازی کردن بوده، حس رقابت‌طلبیِ بیشتری دارند. دوستی آن‌ها ابعاد مثبت بیشتری دارند و همچنین قادر به کنترل احساسات خود هستند.
همچنین به‌طور غیرمستقیم می توانیم نقش پدرها بر رشد کودک را ببینیم. به‌طور مثال، می‌توانند چینش و فضای خانه را به سمت و سوی هدر ندادن سرمایه و وقت هدایت کنند. ارتباط حمایتی آن‌ها با همسرشان، دخلِ نسبتاً زیادی با رشد کودکشان دارد. ستیز و استرس در رابطه زناشویی آسیب‌هائی سنگین به همراه دارند. و بالعکس، گروهی متشکل از والدینِ حامی ( هم والدی) ارتباط نزدیکی با رشد مهارت‌های اجتماعی و احساسی کودکان دارد.
اگرچه پدرهاهم می‌توانند مثل مادران حامی احساسی فرزند خود باشند، و میانگین‌ها نشان می‌دهد که برعکس مادران، پدرها راه‌های مختلفی را برای حمایت استفاده می‌کنند. مثلاً، در مقایسه با مادرها، پدرها بیشتر فرزند خودرا دست می‌اندازند. بیشتر آن‌هارا به سمت ریسک‌های کنترل‌شده و بازی های سخت سوق می‌دهند. تحقیقات نشان داده که همۀ این‌ها حامل تأثیر مثبتی بر روی رشد کودک است. لازم است تا به این مسائل به عنوان بخش مهمی از رشد کودک توجه شود.
البته گفتنی است که تمام این مقایسه‌ها به گرایش افراد مربوط است و برگرفته از هنجارها و اولویت‌های شخصی است، وگرنه چه بسیار مادرهایی که کودکان‌شان را برای شرکت در بازی های سخت تشویق می‌کنند، و چه بسیار پدرهایی که به احساسات کودک توجه به خرج می‌دهند. هر دو نفر براساس نیاز کودک نقش خودشان را از راه های متفاوتی ایفا می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد که انواع مختلفی از حمایت، بهترین نوعِ آن است.

چرا نقش پدرها بر رشد کودک دست کم گرفته می‌شوند؟
تحقیقات و تمرین‌های سنتیِ پدر و مادر بودن، همیشه نقش و نقش پدر بر رشد کودک را ناچیز انگاشته، و در مقایسه با تأثیرِ مادر به کلی از بین می‌رود.
نتایج تحقیقات دو دلیلِ ممکن برای این افول را پیشنهاد می‌کند.
مورد اول، مفهوم پرستارِ (اولیه) است، که به زمانی که پدر یا مادر برای سرپرستی از کودک صرف می‌کنند، ارجاع داده می‌شود. اگر یکی از این دو اولیه باشد، دومی نامِ (ثانویه) را به خود می‌گیرد. اگر پدر به کرّات وقت خود را بیرون از خانه صرف کند، (غایب) تلقی می‌شود، حال آنکه این‌طور نباشد. پدر یا مادری که غایب باشد، زحمات‌اش نیز به راحتی از انظار پوشیده می‌ماند.
ایدۀ پرستار اولیه در واقع خطِّ رابطی به همان مفهوم دارد که: وابستگی فقط بین طفل و مادر اتفاق می‌افتد. در این دیدگاه، رابطۀ مادر_فرزندی بر تمام وابستگی‌های دیگر (ارجحیت) دارد. این حرف، قدم کوتاهی‌است تا والد دیگر را، تنها به عنوان یک کمک‌کننده یا پرستار موقتی بچه درنظر بگیریم، مثل بقیۀ خویشاوندان.
نتیجۀ تحقیقات حاکی از این است که در اهمیتِ مقدار زمانِ صرف شده برای پرستاری از بچه، بسیار بزرگ‌نمایی شده. نکتۀ اصلی در کیفیت این پرستاری است، نه مقدار زمان آن.
دومین مفهومی که نقش بسزای پدر را به اعماق اذهان هدایت می‌کند، این تفکر است که پدر، بیشتر از سرپرستی، در امر تهیه نقش‌آفرینی می‌کند. این حرف به این نتیجه می‌رسد که پدرها وقت کافی را برای سپری کردن با فرزندان‌شان صرف نمی‌کنند و همان وقت اندک هم تأثیر خاصی روی احساسات کودک ندارد. چنین تقسیم و جداسازی‌ای نمی‌تواند حتی بهترین خانواده‌ها را برای مدت طولانی کنار هم نگه دارد. اگرچه حتی پدران سنتی هم می‌توانند روی رشد کودک‌شان تأثیرگذار باشند.

باید روی نقش پدرها بر رشد کودک عمیقاً فکر و تمرین شود
پدرها هم از نظر مالی و هم از نظر احساسی دارای اختیار هستند. مشارکت آن‌ها در امر حمایت عموماً برای کودکان منبعی حل نشده است، در تفکر آن‌ها، شاید فقط در حد تهیه وسائل مورد نیاز و بازی کردنِ نقش پدر. حتی اگر هیچ‌کدام از این موارد هم به درستی رعایت نشوند، باز هم پدران می‌توانند در تأثیرگذاری و پرستاری کودک مشارکت و تأثیر شگرفی داشته باشند.