درمان استمنای کودکان، بهترین برخورد با آن ها چیست؟

والدین و مربیان کودک معمولا در مورد رفتار خود ارضایی کودکان سوال های زیادی دارند و ممکن است نگران این رفتار کودکان بشوند. آیا خود ارضایی در کودکان طبیعی است؟ در چه سنی بیشتر رخ می‌دهد؟ آیا خودارضایی نشانه یک اختلال روانی است؟ آیا نتایج بدی دارد یا منجر به آسیب به کودک می‌شود؟ چگونه می‌توان متوقفش کرد؟ تربیت جنسی کودکان در این زمینه چه نقشی دارد؟ روش‌های ترک خود ارضایی چیست؟ همه این سوالات و نگرانی‌های والدین در مورد خود ارضایی فرزندشان آن هم در سنین کم، آن‌ها را به این فکر فرو می‌برد که "کجا اشتباه کردم". باور به اینکه خود ارضایی مساوی با میل جنسی است، والدین را نگران‌تر می‌کند. اما مگر خود ارضایی دلیل دیگری هم دارد؟

خود ارضایی کودکان
خود ارضایی یک رفتار خود تحریکی است که کودکان برای کسب لذت انجام می‌دهند. آن‌ها معمولا نواحی تناسلی خود را مورد مالش قرار می‌دهند یا به وسیله یک شی آن را لمس می‌کنند. برخی کودکان ممکن است هرگز این کار را انجام ندهند، برخی به میزان کمتر و برخی بیشتر. طبق نظر متخصصان، خود ارضایی کودکان، عملی نسبتا شایع و طبیعی است و جایی برای نگرانی ندارد. هرچند که خود ارضایی، نرمال محسوب می‌شود ولی به این معنی نیست که کاملا به آن بی توجهی کنید. بهترین کار این است که رفتار خود ارضایی را پایش کنید و تحت نظارت قرار دهید. توجه کنید که چه مواقعی این کار را انجام می‌دهد؟ چند بار؟ با چه فواصلی؟

نشانه‌های خود ارضایی در کودکان
کودکانی که خود ارضایی می‌کنند اغلب خود را بر روی زمین می‌کشند؛ ممکن است خود را به عروسک و یا سایر اشیا بمالند. کودکان اغلب در زمان‌های استرس و اضطراب دست به خود ارضایی می‌زنند؛ مثلا با دست سعی در تحریک اندام جنسی خود می‌کنند. خود ارضایی در کودکان اغلب به صورت ناگهانی است و علائمی همچون گر گرفتگی، تنفس سریع و عرق کردن را از خود بروز می‌دهند. در این وضعیت ممکن است برخی والدین تصور کنند کودک بیمار است و یا در حال تشنج کردن است.

زمان شروع خود ارضایی کودکان
تا قبل از دوسالگی کودکان همان قدر که به نواحی غیر جنسی شان توجه می‌کنند به نواحی جنسی شان اهمیت می‌دهند. عملا خود ارضایی و خود تحریکی در این سنین دیده نمی‌شود. از دو سالگی به بعد کودکان مشغول به نواحی جنسی شان می‌شوند. ممکن است رفتار بازی کردن با نواحی تناسلی در این سن آغاز شود. هنگامی که توجه کودک به نواحی جنسی اش جلب می‌شود، آن را لمس می‌کند و متوجه می‌شود با لمس نواحی تناسلی، لذت بیشتری نسبت به سایر قسمت‌های بدن می‌برد.
دیر یا زود کودک متوجه نگرانی والدینش از این عمل می‌شود. ولی برای کسب لذت علیرغم ممنوعیت‌هایی که والدین قائل می‌شوند، به خود ارضایی ادامه می‌دهد. در سن 6سالگی کودکان به خوب و بد بسیار اهمیت می‌دهند. و از آنجایی که می‌خواهند دختر یا پسر خوبی باشند، رفتارشان کاهش می‌یابد یا یاد می‌گیرند این عمل را به شکل خصوصی انجام دهند.

چه زمانی خود ارضایی کودکان نرمال نیست؟
در واقع نمی‌توان به طور دقیق مشخص کرد چه زمانی خود ارضایی کودکان عادی نیست. اما علائمی را می‌توان نام برد که نشان دهنده نیاز به مداخله است:
هنگامی مسئله خود ارضایی می تواند نگران کننده باشد که به شکل یک رفتار پر بسامد درآمده باشد. یعنی کودک هروقت که کارتون می‌بیند باید این کار را بکند. یا اگر این کار را نکند خوابش نبرد.
کودک این کار را واضحا جلوی همه در جمع انجام دهد یا این کار را به سایر هم سالانش آموزش دهد.
هنگامی که والدین قصد پرت کردن حواس او را بکنند یا بخواهند متوقفش کنند، پرخاشگرانه پاسخ دهد.
خود ارضایی در کودک همراه شده باشد با تغییرات بزرگ و واضح در رفتارش. مثلا پرخاشگری، بی قراری و ... .
اگر کودک بالاتر از 6 سال، در ملاء عام این کار را می‌کند. یا برای لجبازی یا جلب توجه شما دست به این کار می‌زند. در این موارد باید با یک روانشناس و مشاوره کودک صحبت کنید و از او کمک بخواهید تا از بروز مشکلات بعدی و یا ادامه این رفتار تا نوجوانی و یا بزرگسالی فرزندتان جلوگیری کنید.

علل خود ارضایی کودک
خود ارضایی در کودکان دلایل متفاوتی نسبت به خود ارضایی بزرگسالان دارد، در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1- اولین علت که طبیعی‌ترین حالت آن است، هنگامی است که کودک در جریان کشف بدنش به یک منبع لذت بخش و آرامش بخش در بدنش بر می‌خورد. در این شرایط برای کسب لذت به آن مراجعه می‌کند.
۲- وقتی کودک دچار تنش شده باشد و مضطرب باشد، احتمال رفتار خود ارضایی در وی بالا می‌رود. کودک برای کسب لذت و دوری از تنش‌هایش به خود ارضایی روی می‌آورد. یکی از علل بالارفتن تنش‌های کودک، جدایی پدر و مادر ( طلاق )، از دست دادن یکی از والدین، روابط چالش برانگیز با همشیر‌ها، کمبود محبت و توجه می‌باشد.
3- فشارهای هیجانی و جسمانی که به کودک تحمیل می‌شود می‌تواند زمینه ساز خود ارضایی شود.
۴- وقتی کودک لذت و سرگرمی‌های دیگر نداشته باشد و تنها منبع لذتی که می شناسد خود ارضایی باشد، تناوب این کار را زیاد می‌کند.
5- چالش‌های خانوادگی و خشونت در خانواده از عوامل مهم دیگر می‌باشد.

آسیب‌های خود ارضایی در کودکان
خود ارضایی در کودکان برای آنان مشکلاتی را ایجاد می‌نماید که از مهم‌ترین عوارض خود ارضایی در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره داشت :
ایجاد احساس گناه و شرم در کودک
تنبیه کردن کودک
پرخاشگری نسبت به کودک
بستن دستان کودک یا هر کار دیگری از این قبیل
باج دادن به کودک برای اینکه این رفتار را نکند
جلب توجه ویژه به او هنگام انجام این کار (در این زمینه مطالعه مقاله ترک خود ارضایی می‌تواند مفید باشد.)

بهترین عکس العمل در مقابل خود ارضایی کودکان
در مقابل خود ارضایی کودک‌تان هول نکنید و نترسید. به یاد داشته باشید این عمل طبیعی است. نسبت به او پرخاش نکنید، عکس‌العمل شدید نشان ندهید، احساس خجالت یا شرم به او القا نکنید. بهترین کار این است که به رفتار خود ارضایی وی بی‌توجهی نشان دهید. اگر کودک‌تان متوجه شود که با این رفتارش می‌تواند توجه شما را جلب کند، آن را ادامه خواهد داد. اگر قصد دارید متوقفش کنید، حواسش را به امر دیگری پرت کنید. رعایت موارد زیر می‌تواند کمک کننده باشد:
1. با آرامش با کودک‌تان برخورد کنید
اگر نگران زیاد بودن دفعات این کار هستید، به سادگی و با آرامش با کودک‌تان صحبت کنید. با زبان خودش در مورد نواحی جنسی برایش توضیح دهید، به او توضیح دهید که این نقاط بدن نقاط خصوصی است و نباید کسی آن‌ها را ببیند. این مسائل به تربیت جنسی کودکان بر می‌گردد و لازم است اطلاعات خود را در این زمینه افزایش دهید. با این کار از کودک خود در برابر کودک آزاری جنسی نیز محافظت می‌کنید.
2. علت بد بودن خود ارضایی را شرح دهید
بگویید که انجام این کار به شکل زیاد ممکن است باعث آزردگی آن ناحیه شود. مثلا برایش مثال بزنید که اگر دائما گوشش را بخاراند، گوشش قرمز می‌شود و در نهایت زخم می‌شود. همچنین به او یاد دهید که اگر دست کثیف به نواحی جنسی اش بزند، احتمال ابتلا به مریضی در او زیاد می‌شود.
3. رفتارهای کودک را زیر نظر بگیرید
با نظارت کردن بر رفتار کودک‌تان متوجه علت این کار می‌شوید. اگر فقط از سر لذت یا کنجکاوی است، بی‌توجهی کردن و آموزش‌های فوق همراه با پرت کردن حواس کودک می‌تواند کفایت کند ولی اگر متوجه شدید علتش نداشتن فعالیت‌های لذت بخش دیگر است، کمبود توجه حس می‌کند، اضطراب‌های محیطی شروع کننده هستند و یا هر علت دیگری، سعی کنید علت را از بین ببرید. با از بین بردن علت، رفتار کاهش می‌یابد.
4. قبل درمان خود ارضایی فرزندتان خودتان را نیز تغییر دهید
اول بدانید که خود ارضایی کودکان کژکاری جنسی محسوب نمی‌شود. توقع نداشته باشید که کودک کاملا این کار را کنار بگذارد. رفتار خود ارضایی در خواب را نادیده بگیرید. در ضمن این مورد رفتاری آموخته شده است که نمی توان توقع داشت کودک کاملا آن را فراموش کند.
عشق و محبت خود را به کودکتان افزایش دهید. قبل از خواب ببوسیدش، نوازشش کنید و در اغوشش بگیرید. محبت فیزیکی به کودکتان را به طور کلی در طی روز افزایش دهید.

خطاهای رایج والدین در برخورد با خود ارضایی کودکان
برخی والدین در برخورد با خود ارضایی یکی از رفتارهای زیر را نشان می‌دهند که این مسئله می‌تواند مشکل ساز شود:
ایجاد احساس گناه و شرم در کودک
تنبیه کردن کودک
پرخاشگری نسبت به کودک
بستن دستان کودک یا هر کار دیگری از این قبیل
باج دادن به کودک برای اینکه این رفتار را نکند
جلب توجه ویژه به او هنگام انجام این کار (در این زمینه مطالعه مقاله ترک خود ارضایی می‌تواند مفید باشد.)

سؤالات متداول
آیا ترساندن کودک بر ترک خود ارضایی او تأثیر دارد؟
ترساندن کودک باعث ایجاد حساسیت بیشتر در او شده و باعث می‌شود کار خود را به صورت پنهانی‌تر انجام دهد. اغلب خود ارضایی در کودکان با علل روانی و ترس و استرس در آن‌ها ارتباط دارد؛ ترساندن کودک منجر به افزایش فشارهای روانی و در نتیجه تشدید رفتار خود ارضایی می‌شود.