بارداری پوچ، چرا جنین تشکیل نشد؟

در مطب خانم دکتر شهرزاد زاده مدرس نشسته بودم و منتظر بودم تا نوبتم شود. به این فکر بودم که از خانم دکتر در رابطه با موضوعاتی که اکثر خانم ها با آنها مواجه اند، سوال کنم. خانم جوانی کنار من نشسته بود و به نظر می رسید یک ساعتی که در مطب منتظر بوده به کل حوصله اش را سر برده است. سر گفتگو را با او باز کردم تا وقت برای هر دوی مان سریع تر بگذرد.

می گفت تا به حال دو مرتبه باردار شده اما هر دو بار در ماه دوم سقط داشته است و دلیل آن را هم نمی داند. تمامی آزمایشات قبل از بارداری را انجام داده بود و می گفت حتی در سونوگرافی ها کیسه آب دیده می شود اما جنینی در آن وجود ندارد! نگران بود و برای آنکه این اتفاق برای بار سوم تکرار نشود، نتایج عکس از رحم و آزمایش ژنتیکی را که خانم دکتر برای او و همسرش تجویز کرده بودند آورده بود تا نشان دهد. به نظرم آمد که این مساله می تواند موضوع جالبی برای گفتگو با خانم دکتر باشد...


خانم دکتر! چند لحظه پیش در مطب شما با خانمی آشنا شدم که می گفت دو دفعه باردار شده اما هر دو بار سقط داشته و در سونوگرافی جنینی دیده نشده است. چنین چیزی ممکن است؟
ـ بله، البته! ایشان دچار بارداری پوچ بوده اند. پزشکان اصطلاحا به عدم تشکیل جنین در ساک بارداری می گویند بارداری پوچ.

چرا جنین تشکیل نمی شود؟
ببینید، برای تشکیل جنین باید مراحل تقسیم سلولی در زمان های خاصی انجام گیرد. دیده شده که ۷۲ ساعت بعد از باردار شدن سلول تخمک توسط اسپرم، یک مجموعه ۵۸ سلولی به دنبال تقسیمات متعددی که در همان سلول اولیه تخم ایجاد می شود، درست می شود که ۵۳ سلول آن برای تشکیلات جفت و ۵ سلول آن برای تولید بخش های مختلف یک جنین است.

حال اگر اختلالاتی در تعداد یا شکل یا هر دو در کروموزوم های سلول های تشکیل دهنده ای که قرار است تبدیل به جنین شود، وجود داشته باشد، این سلول ها از مسیر طبیعی تقسیم سلولی دور خواهند شد. به اصطلاح به نوعی از بین می روند و نتیجه آن تشکیل قسمتی از تشکیلات بارداری است که در واقع به همان شکل ساک اولیه بارداری در سونوگرافی قابل مشاهده است، در حالی که اثری از جنین به دنبال تحلیل رفتن آن یا عدم تشکیل آن نخواهد بود.

چه طور متوجه شویم که بارداری پوچ است؟
معمولا سونوگرافی با تصویر یک ساک خالی که هیچ گونه علایمی از قطب جنینی یا کیسه زرده یا جنین را دربرندارد با توجه به سن بارداری مطرح کننده بارداری پوچ است. البته با یک سونوگرافی و عدم دانستن سن بارداری نمی توان به نتیجه ای قطعی رسید.

خانمی که چند بار بارداری پوچ داشته چه آزمایشاتی باید انجام دهد؟ اصلا این مشکل، درمانی هم دارد؟
معمولا درصورت تکرار مساله توصیه می شود بررسی های ژنتیک روی محصول بارداری تازه دفع شده انجام شود. بررسی ژنتیک والدین نیز قابل انجام است.

چه عواملی سبب بروز چنین حالتی می شوند؟
بیشترین عامل اختلالات سلول تخم همراه با ناهنجاری های کروموزومی است که در اثر بالا بودن سن مادر یا پدر می تواند به وجود بیاید.

تکرار بارداری پوچ چه عوارضی می تواند برای خانم ها به وجود بیاورد؟
از جمله نشانه های بارداری پوچ، خون ریزی و تهدید به سقط در سه ماهه نخست است و گاهی اوقات نیاز به کورتاژ دارد. به همین دلیل می تواند بالقوه خطرات کورتاژ و دستکاری های رحمی را دربرداشته باشد که معمولا در شرایط درست و صحیح به حداقل می رسد. گاهی نیز عوارضی دیررس به دنبال کورتاژ مثل کیست های رحمی و مشکلاتی در زمینه بار وری به وجود می آید.

بارداری پوچ در ایران چه قدر شیوع دارد؟
آمار دقیقی در این رابطه در دست نیست ولی به طور کلی حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد سقط های زودرس، با اختلالات کروموزومی محصول بارداری همراه است که حدود ۲۵ درصد این اشکالات کروموزومی ناشی از اشکالاتی است که در تقسیمات سلولی تخمک مادر دیده می شود و ۵ درصد مربوط به سلول های گرفته شده از پدر است. مواردی هم هست که در بارداری پوچ بررسی های کروموزومی هیچ گونه اختلالی در محصول دفع شده بارداری نشان نمی دهد.

ناگفته نماند در بررسی محصول بارداری از نظر کروموزومی حتما باید بافت تازه باشد و در شرایطی خاص به آزمایشگاه ارسال شود. معمولا درمواردی که با سقط جنین مواجه ایم در صورتی که دفعه اول یا دوم باشد نیاز به بررسی نیست مگرآنکه سن مادر بالا باشد یا زوجین از خود حساسیت نشان دهند. در این زمان کافی است بررسی ها از نظر بعضی از عفونت ها، بیماری های غدد داخلی، دیابت، مشکلات هورمونی، مصرف برخی داروها و در مواردی شکل آناتومیک مورد ارزیابی قرار گیرد.