عفونت روده نوزاد _ علائم عفونت مدفوع نوزاد + راه‌های درمان

سوال مخاطب نی‌نی‌بان: دختر ۴ ماهه دارم که یک هفته است شکمش سبز کار می‌کنه و دکتر گفته عفونت روده داره که سفیکسیم تجویز کردند و مصرف کرد به مدت یک روز و مدفوعش زرد بود اما امروز دوباره سبز چسبنده البته بدون بو بود. آیا هنوز عفونت داره؟

پاسخ دکتر رویا طاهری تفتی، فوق تخصص نوزادان:

رنگ سبز مدفوع در نوزادان طبیعی است و اهمیتی ندارد چون تغییر رنگ در مدفوع نوزاد، آبکی و شل بودن آن از مواردی است که کاملاً طبیعی است ولی بدبو شدن مدفوع می‌تواند نشان دهنده رشد باکتری‌ها باشد. به شما توصیه می‌کنم در صورتی که فرزندتان علائمی مانند اسهال، استفراغ، تب و بی اشتهایی هم داشت، به پزشک اطلاع دهید. همچنین در صورتی که نوزاد شما شیر مادر می خورد، تغییر رنگ مدفوع کودک وابسته به رژیم غذایی شما است و جای نگرانی وجود ندارد اما برای اطمینان بیشتر، می‌توانید یک آزمایش مدفوع انجام دهید.

عفونت روده نوزاد چیست؟

عفونت روده در نوزادان معمولاً به‌دلیل ویروس‌هایی مانند روتاویروس یا نوروویروس ایجاد می‌شود و باعث اسهال نوزاد، استفراغ و بی‌حالی می‌شود. این بیماری به‌سرعت بین افراد منتقل می‌شود و نوزادان به‌دلیل جثه کوچک و حساس بودن بیشتر در معرض کم‌آبی قرار می‌گیرند. تشخیص آن معمولاً بر اساس علائم بالینی انجام می‌شود و در بیشتر موارد نیازی به آزمایش وجود ندارد.

بیشتر بخوانید: چه موقع استفراغ نوزاد خطرناک است؟ - ۴ عارضه + ۵ دلیل مهم

علائم عفونت روده در نوزاد کدام‌اند؟

نشانه‌های رایج عفونت روده در نوزادان شامل اسهال آبکی، استفراغ‌های مکرر، تب بالای ۳۸ درجه و گاهی درد شکم است. نوزاد ممکن است تعداد پوشک‌های خیس کمتری داشته باشد که این موضوع می‌تواند علامت کم‌ آبی بدن نوزاد باشد. در موارد شدید، علائمی مانند خشکی دهان، بی‌حالی یا ادرار تیره نیز دیده می‌شود و نیازمند توجه فوری است.

علل عفونت روده نوزاد کدام‌اند؟

عفونت روده در نوزادان و کودکان معمولاً به دنبال ورود میکروب‌ها از راه‌های مختلف به دستگاه گوارش رخ می‌دهد. یکی از دلایل مهم، تماس کودک با افراد مبتلا است؛ چرا که میکروب‌ها می‌توانند از طریق دست‌های آلوده، اسباب‌ بازی‌ها یا سطوح مشترک منتقل شوند.

عوامل محیطی هم نقش مهمی دارند. زندگی در شرایط بهداشتی نامناسب، استفاده از آب آلوده یا شست‌وشوی ناکافی دست‌ها می‌تواند زمینه ابتلا را ایجاد کند.

مصرف غذاهای آلوده نیز از علل شایع است. مواد غذایی نپخته یا آلوده ممکن است حاوی ویروس‌ها و باکتری‌هایی باشند که پس از ورود به بدن کودک، موجب ناراحتی‌های گوارشی می‌شوند.

در کنار این‌ها، باکتری‌هایی مانند سالمونلا، شیگلا، اشریشیا کلی و کمپیلوباکتر از جمله عوامل شناخته ‌شده‌ای هستند که می‌توانند باعث بروز التهاب و عفونت روده شوند. البته در بسیاری از کودکان، دلیل اصلی عفونت، ویروس‌ها هستند. ویروس‌هایی مانند روتاویروس، نوروویروس و آدنوویروس معمولاً منجر به اسهال، استفراغ و بی‌قراری در کودکان می‌شوند.

التهاب روده نوزاد چیست؟

التهاب روده نوزاد معمولاً به‌دلیل عفونت‌های ویروسی رخ می‌دهد و باعث تحریک دستگاه گوارش و اختلال در جذب آب می‌شود. این وضعیت منجر به اسهال شدید، بدخوابی و کاهش اشتها می‌شود. چون سیستم ایمنی نوزادان هنوز به‌طور کامل تکامل نیافته، التهاب روده در آن‌ها سریع‌تر پیشرفت می‌کند و نیاز به مراقبت و پیگیری دارد.

درمان التهاب روده نوزاد

مهم‌ترین اصل درمان التهاب روده، جلوگیری از کم‌آبی بدن است. نوزاد باید به‌طور مرتب مایعات مناسب مانند محلول او آر اس دریافت کند تا املاح از دست‌رفته جبران شود. نوزادان شیرمادرخوار باید همچنان شیر بخورند و دفعات شیردهی افزایش یابد. در نوزادانی که شیر خشک می‌خورند نیز معمولاً شیرخشک با غلظت معمول ادامه داده می‌شود و محلول او آر اس نیز اضافه می‌شود. در موارد شدید، ممکن است نیاز به بستری و دریافت سرم وجود داشته باشد.

درمان عفونت مدفوع نوزاد

منظور از «عفونت مدفوع نوزاد» در واقع همان عفونت یا التهاب روده است، که به‌ دنبال آن ظاهر و دفعات مدفوع نوزاد تغییر می‌کند. درمان آن شامل جبران مایعات، ادامه تغذیه طبیعی نوزاد و کنترل تب است. استفاده از داروهای ضداسهال یا ضداستفراغ معمولاً توصیه نمی‌شود زیرا می‌تواند برای نوزادان خطرناک باشد. اگر نوزاد کمتر از ۶ ماه دارد یا علائم شدید دارد، باید حتماً توسط پزشک معاینه شود.

بیشتر بخوانید: اسهال عفونی در نوزادان، نحوه پیشگیری

درمان خانگی عفونت روده در کودکان

درمان خانگی عفونت روده بیشتر شامل جبران مایعات از دست ‌رفته است. محلول او آر اس بهترین انتخاب برای بازگرداندن املاح و آب مورد نیاز بدن است. دادن مایعات به مقدار کم اما در دفعات مکرر بهتر تحمل می‌شود. در نوزادان بزرگ‌تر از ۶ ماه می‌توان در صورت عدم پذیرش او آر اس، کمی آب ‌سیب رقیق‌ شده هم استفاده کرد. حفظ بهداشت دست‌ها و جلوگیری از تماس نوزاد با سایر کودکان نیز به بهبود و پیشگیری کمک می‌کند.

کودکان مبتلا به گاستروانتریت یا عفونت روده باید مایعات بنوشند. رعایت نکات زیر اهمیت زیادی دارد:

• نوزادان زیر ۶ ماه خیلی سریع در اثر گاسترو بدحال می‌شوند، بنابراین باید مایعات بیشتری دریافت کنند تا آب از دست ‌رفته بر اثر اسهال و استفراغ جبران شود.
• اگر به نوزاد شیر می‌دهید، شیردهی را ادامه دهید. اگر کودک با شیشه تغذیه می‌شود، در ۱۲ ساعت اول مایعات شفاف بدهید و سپس شیرخشک معمولی را در مقدار کمتر اما دفعات بیشتر به کودک بدهید.
• هر بار که نوزاد استفراغ می‌کند، به او مایعات بدهید.
• به کودکان بزرگ‌تر بعد از هر بار استفراغ شدید یا اسهال، ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلی‌لیتر مایعات بدهید.
• اگر کودک زیاد استفراغ می‌کند، مقدار کمی مایعات اما در دفعات زیاد بدهید (هر ۱۵ دقیقه یک جرعه).

شربت عفونت روده کودکان

در برخی موارد، پزشک ممکن است برای کنترل علائم عفونت روده، داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضداسهال را تجویز کند. با این حال، تجویز آنتی‌بیوتیک همیشه مناسب نیست؛ به‌ویژه زمانی که منشأ عفونت ویروسی باشد، چون این داروها روی ویروس‌ها اثری ندارند و حتی می‌توانند روند درمان را مختل کنند. بنابراین نوع داروی خوراکی یا شربتی که کودک دریافت می‌کند کاملاً به تشخیص پزشک و علت اصلی عفونت بستگی دارد.

مراقبت‌های پس از درمان عفونت روده نوزادان

رسیدگی پس از پایان درمان التهاب یا عفونت روده در نوزاد بسیار مهم است، چون هم روند بهبودی را کامل می‌کند و هم احتمال بازگشت بیماری را کاهش می‌دهد.

• در این دوره باید به علائمی مانند اسهال، استفراغ، تب یا بی‌قراری دقت کنید و در صورت مشاهده نشانه‌های هشداردهنده سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
• تغذیه نوزاد باید طبق نظر پزشک ادامه یابد؛ یعنی استفاده از شیر مادر یا شیر خشک مناسب و پرهیز از دادن غذاهای جامد یا مواد حساسیت‌زا تا زمانی که اجازه داده شود.
• رعایت بهداشت از جمله شست‌وشوی دست‌ها پیش از تماس با نوزاد، ضدعفونی کردن شیشه شیر و پستانک و دور نگه داشتن نوزاد از افراد بیمار یا محیط‌های آلوده نقش مهمی در جلوگیری از عفونت مجدد دارد.
• کنترل منظم وزن نوزاد و اطمینان از رشد مناسب پس از بیماری ضروری است.

در کنار این موارد، رعایت واکسیناسیون‌های لازم، به تقویت سیستم ایمنی و بهبود سریع‌تر نوزاد کمک می‌کند.

چه زمانی برای درمان عفونت روده نوزاد باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر، کودک را فوراً نزد پزشک ببرید:

• مدام استفراغ می‌کند
• مایعات نمی‌نوشد
• هر نشانه‌ای از کم‌آبی دارد
• در مدفوعش خون دیده می‌شود
• درد قابل ‌توجه شکمی دارد

نوزادان زیر ۶ ماه که عفونت روده دارند، ممکن است به ویزیت‌های بیشتری نیاز داشته باشند، چون باید پس از ۶ تا ۱۲ ساعت دوباره چک شوند. پزشک به شما می‌گوید چه اقدامات دیگری لازم است.

دفعات مدفوع نوزاد چقدر است؟

تعداد دفعات مدفوع در بین نوزادان بسیار متفاوت است. برخی از نوزادان بعد از هر وعده‌ شیر خوردن و برخی تنها یک یا دو بار در هفته مدفوع می‌کنند. مهم این است که مدفوع کودک تا حدی نرم باشد. نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، اغلب بعد از هر بار شیر خوردن یعنی تقریباً شش تا ۱۰ بار در روز مدفوع می‌کنند اما پس از حدود سه تا شش هفته، این تعداد می‌تواند کاهش یابد و دفع کمتری داشته باشند. به‌طورکلی، تعداد دفعات مدفوع نوزادی که فقط از شیر مادر خود تغذیه می‌کند، بیشتر از نوزادی است که شیر خشک می‌خورد و قوام آن نیز خیلی نرم‌تر است.  اگر یک تغییر ناگهانی در الگوی مدفوع کودکتان ایجاد شد یا متوجه نشانه‌هایی از ناراحتی در او شده‌اید، با متخخص اطفال تماس بگیرید.

اولین مدفوع‌های نوزاد چگونه است؟

در روزهای اول بعد از تولد نوزاد، مدفوعی به رنگ سیاه مایل به سبز، قیرمانند و چسبنده دیده می‌شود که مکونیوم نام دارد. از آن‌جا که مکونیوم از مایع آمنیوتیک، مخاط، سلول‌های پوست و دیگر چیزهای قورت داده ‌شده در دوران جنینی ساخته شده است، بوی بدی ندارد. بنابراین امکان دارد متوجه نشوید که وقت تعویض پوشک رسیده است. پس بهتر است پوشک نوزاد را مدام بررسی کنید تا بتوانید در زمان درستی آن را عوض کنید. هنگامی که نوزاد شما بین دو تا چهار روزه است، مدفوع او روشن‌تر یعنی نوعی رنگ سبز دارد و چسبنده خواهد بود. این تغییر مدفوع، نشانه این است که نوزاد شروع به هضم اولین وعده‌های شیر مادر یا شیر خشک کرده و دستگاه گوارش او به خوبی فعالیت می‌کند.

مدفوع طبیعی نوزاد تغذیه‌ شده با شیر مادر

اگر نوزادتان تنها با شیر مادر تغذیه می‌شود، مدفوع او زرد یا کمی سبز است و قوام آن، خمیرمانند یا خامه‌ای خواهد بود یا حتی ممکن است آن‌قدر آبکی باشد که شبیه اسهال به نظر برسد. وقتی نوزاد با شیر مادر تغذیه می‌شود، بسیاری از رنگ‌ها برای مدفوع طبیعی است. یکی از رنگ‌هایی که ممکن است در پوشک نوزاد ببینید، یک رنگ سبزتر است که می‌تواند نشانه این باشد که شما چیزی متفاوت از بقیه روزها در طول روز خورده‌اید. اگر کودک شما هیچ‌گونه علائم دیگری ندارد، جای نگرانی نیست. همچنین لازم است بدانید که رنگ سبز مدفوع نوزادان برخلاف باورهای رایج نادرست، نشانه وجود یک بیماری نیست.

مدفوع نوزاد تغذیه‌ شده با شیر کم‌کالری مادر

اگر مدفوع سبز روشن و کف‌آلودی تقریباً شبیه جلبک در پوشک نوزاد خود مشاهده کنید، او احتمالاً فقط بیشتر شیر کم‌کالری‌ای را که در ابتدای یک وعده شیردهی از سینه مادر خارج می‌شود، خورده است و به قدر کافی از شیر پسین یا انتهایی مادر را که حاوی چربی مغذی بیشتری است نخورده و این یعنی احتمالاً شما به مدت کافی از هر سینه به او شیر نداده‌اید. برای جبران این اتفاق، وعده بعدی شیردهی را با سینه‌ای شروع کنید که آخرین بار با آن به کودکتان شیر داده‌اید تا ادامه شیردهی کامل شود و یادتان باشد لازم است در هر نوبت شیردهی، نوزاد شما یک سینه را کاملاً تخلیه کند.

مدفوع طبیعی نوزاد تغذیه‌ شده با شیر خشک

نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند، دفعات مدفوع کمتری نسبت به نوزادانی دارند که با شیر مادر تغذیه می‌شوند. همچنین آن‌ها مدفوعی خمیری و شبیه کره بادام‌‌ زمینی و در طیف رنگ‌های قهوه‌ای دارند. قهوه‌ای به رنگ برنز یا قهوه‌ای مایل به زرد یا سبز. بوی آن تندتر از مدفوع نوزادان تغذیه‌ شده با شیر مادر ولی خفیف‌تر از مدفوع کودکانی است که غذاهای جامد می‌خورند.

سخن پایانی

مدیریت صحیح عفونت روده در نوزادان، ترکیبی از جبران مایعات، ادامه تغذیه مناسب و مراقبت‌های بهداشتی است. والدین با توجه دقیق به علائم هشداردهنده و مراجعه به موقع به پزشک می‌توانند از شدت بیماری بکاهند و روند بهبودی کودک را تسریع کنند. شست‌وشوی منظم دست‌ها، ضدعفونی کردن وسایل و پیگیری واکسیناسیون‌ها، به کاهش خطر ابتلا و بازگشت بیماری کمک می‌کند و سلامت گوارش و رشد نوزاد را تضمین می‌کند.