ناسازگاری های خونی مادر و جنین، بیشتر بدانید
اگر مادر دارای گروه خون Rh منفی و پدر Rh مثبت باشد، جنین ممکن است گروه خونی Rh مثبت داشته باشد.
اکثریت جمعیت (۸۵ تا ۹۰ درصد )دارای عامل Rh می باشند. چنین افرادی Rh مثبت و افراد بدون این عامل، Rh منفی نامیده می شوند. به طور طبیعی این عامل مشکلی ندارد، ولی در صورتی که مادر Rh منفی دارای جنین Rh مثبت باشد، مشکلاتی به وجود می آید. ناسازگاری Rh جنین و مادر منجر به تخریب گلبول‌های قرمز جنین (کم‌خونی همولیتیک) در طی بارداری و پس از تولد در اثر پادتن‌های منتقله از خون مادر می شود.
علایم شایع در طی بارداری:
کاهش رشد جنین
کاهش حرکت جنین
پس از تولد:
رنگ‌پریدگی
یرقان (زردی چشم‌ها و پوست) که در طی ۲۴ ساعت اول پس از تولد بروز می کند.
کبودی یا نقاط خونریزی در پوست (بدون توجیه)
ورم بافتی (ادم)
مشکل تنفسی
تشنج
نبود حرکت طبیعی در نوزاد
ضعیف بودن رفلکس‌های نوزادی
علل
اگر مادر دارای گروه خون Rh منفی و پدر Rh مثبت باشد، جنین ممکن است گروه خونی Rh مثبت داشته باشد. در طی زایمان این نوزاد، مقدار اندکی از خون نوزاد از طریق جفت وارد جریان خون مادر می شود و در نتیجه بدن مادر شروع به تولید پادتن‌هایی بر ضد Rh مثبت می کند.
این پادتن‌ها پس از زایمان تولید می شوند. بنابراین بچه اول دچار مشکلی نمی شود، ولی در بارداری های بعدی، پادتن‌های موجود در خون مادر، با عبور از جفت، گلبول‌های قرمز جنین را تخریب می کنند. کم‌خونی ناشی از این پدیده ممکن است آن قدر شدید باشد که باعث مرگ جنین گردد.
اگر جنین زنده بماند، پادتن‌ها می توانند در طی فرآیند زایمان به بدن نوزاد انتقال یافته و باعث ایجاد یرقان (زردی) و سایر علایم، در مدت کوتاهی پس از تولد گردند.
عوامل افزایش‌دهنده خطر
سابقه تزریق خون. خون‌های تزریقی ممکن است حاوی گروه‌های خونی ناسازگار باشند، بدون آن که تشخیص داده شوند.
پیشگیری
- شرکت در برنامه مراقبت‌های قبل از زایمان در تمام دوران بارداری مهم است. توجه پزشکی در مراحل اولیه بارداری، جهت تعیین خطر ناسازگاری Rh ضروری است.
- تزریق گاماگلوبولین اختصاصی ضد Rh (روگام) به مادر در هفته ۲۸ بارداری و در طی ۷۲ ساعت پس از زایمان، سقط یا بارداری نابجا. این کار از تشکیل پادتن‌هایی که ممکن است جنین‌های بعدی را تحت تأثیر قرار دهند پیشگیری می کند.
- اگر به دلیل بالا بودن عیار این پادتن‌ها در مادر، آمنیوسنتز لازم شود، این اقدام از هفته 28 بارداری باید شروع شود.
عواقب موردانتظار
با تشخیص فوری این اختلال می توان با تعویض خون، از آسیب نوزاد پیشگیری کرد.
عوارض احتمالی
آسیب عصبی دایمی، نظیر فلج مغزی یا از دست دادن شنوایی (به ندرت)
واکنش به تزریق خون
اگر مادر دارای گروه خون Rh منفی باشد:
- این موضوع را در هر مراجعه پزشکی باید با پزشک یا فرد مسؤول مراقبت‌های پزشکی در میان بگذارد. این موضوع باید حتماً در سوابق پزشکی فرد ثبت شود.
- مادر باید از یک دستبند یا گردنبند هشداردهنده طبی که حاوی مشکلات طبی اوست استفاده کند.
درمان
- آزمایش‌هایی جهت تعیین گروه خونی مادر، پدر و نوزاد
- اندازه‌گیری میزان پادتن‌های ضد Rh در مادر و شناسایی کم‌خونی همولیتیک در نوزاد
- آمنیوسنتز (مقدار کمی مایع آمنیوتیک از داخل کیسه آمنیون که اطراف جنین داخل رحم را احاطه کرده است، جهت اقدامات تشخیصی با سوزن بیرون کشیده می شود)
- تزریق خون به جنین در داخل رحم (گاهی اوقات)
- تعویض کامل خون جنین پس از تولد
- بستری شدن در بیمارستان: نوزاد تا دو هفته پس از تعویض خون در بیمارستان می ماند.
داروها
اگر مادر باردار، Rh منفی باشد، با تزریق عضلانی آمپول روگام (RHOGAM) (که گاماگلوبولین ضد D می باشد) به مادر یک بار در هفته ۲۸ حاملگی و علاوه بر این، چنانچه نوزاد Rh مثبت باشد ۷۲ ساعت پس از زایمان، می توان از بروز این اختلال جلوگیری به عمل آورد. در این حالت آنتی بادی های ضد D قبل از آنکه در خون مادر آنتی بادی ضد D تولید شود، اقدام به نابود کردن سلول های RH مثبت می کنند. این آمپول در مادرانی استفاده می شود که Rh منفی هستند و همسرانشان Rh مثبت. همچنین ممکن است عیار پادتن‌ها در طی بارداری اندازه‌گیری شود تا مشخص شود بدن مادر پادتن ضد Rh تولید می کند یا خیر.
فعالیت
پس از درمان محدودیتی وجود ندارد.
رژیم غذایی
تغذیه نوزاد مانند حالت طبیعی می تواند از پستان مادر یا شیشه باشد.
در کم خونی همولیتیک، برای نجات زندگی نوزاد، تعویض خون (یعنی تخلیه کامل خون RH مثبت از بدن نوزاد و تزریق خون RH منفی به جای آن) انجام می گیرد
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید. بروز هریک از علایم زیر در نوزاد پس از تولد:
ـ تب
ـ یرقان
ـ کم‌اشتهایی یا وزن‌گیری ضعیف
ـ گریه بیش از حد که با بغل کردن نوزاد نیز متوقف نمی شود.
عامل RH و یا آنتی ژن D
چنانچه سطح گلبول های قرمز فردی واجد این آنتی ژن(D) باشد، گروه خونی فرد RH+- و چنانچه فاقد این آنتی ژن باشد RH- می باشد، که در کنار سیستم ABO به صورت (+) و یا (-) نشان داده می شود.
نکته:85 تا 90 درصد ایرانیان RH+ می باشند.
پیش بینی گروه خونی فرزندان بر حسب آنتی ژن RH D:
چنانچه هر دو والدین RH+ باشند، فرزندانشان ممکن است RH+ و یا RH- شوند.
چنانچه هر دو والدین RH- باشند، فرزندانشان RH- خواهند بود.
چنانچه یکی از والدین RH+ و دیگری RH- باشد، فرزندانشان RH+ و یا RH- خواهند شد.
نکته: بنابراین مثلا حتی اگر گروه خونی پدر و مادر هر دو O+ باشد ممکن است فرزندی با گروه خونی O- به دنیا آورند.
اشخاص RH مثبت و RH منفی، هیچکدام دارای آگلوتینین ضد D به طور طبیعی در پلاسمایشان نیستند، و آگلوتینین ضد D فقط در نزد اشخاص RH منفی در صورتی به وجود می آید که به آن ها خون RH مثبت داده شده باشد.
پس از یک بار انتقال خون RH مثبت، آگلوتینین ضد D در تمام طول زندگی شخص باقی خواهد ماند و این شخص دیگر نخواهد توانست خون RH مثبت دریافت کند. این موضوع فقط در مورد اشخاص RH منفی صدق می کند.
افراد RH مثبت، فاقد آگلوتینین ضد D در پلاسمای خود بوده، بنابراین می توانند هم از خون Rh منفی و هم از خون RH مثبت استفاده کنند.
RH مثبت و زنان:
در مورد مردان اگر RH منفی باشند، و بر اثر اشتباه به آن ها خون RH مثبت داده شود، تنها ناراحتی که پیش می آید این است که آگلوتینین ضد D در آن ها تولید می شود و از این به بعدT انتقال خون باید محدود به خون RH منفی گردد.
در مورد زنان هرگز نباید در سنین باروری و یا جوان تر از آن، آگلوتینین ضد D ایجاد شود، زیرا آگلوتینین ضد D ممکن است زن را از به دنیا آوردن نوزاد زنده محروم سازد.
۱- چنانچه مرد RH مثبت با زن RH منفی صاحب فرزند شوند، جنین ممکن است RH مثبت و یا RH منفی گردد(بسته به ژنوتیپ پدر).
2- چنانچه جنین RH مثبت باشد، از آنجایی که برخی سلول های خونی جنین می تواند از جفت عبور کرده و وارد خون مادر گردد، در خون مادر آگلوتینین ضد D تولید خواهد شد.
۳- در زایمان نخست مشکلی برای نوزاد پیش نخواهد آمد.
4- در چنین مواقعی برای نجات زندگی نوزاد، تعویض خون (یعنی تخلیه کامل خون RH مثبت از بدن نوزاد و تزریق خون RH منفی به جای آن) انجام می گیرد.
۵- تزریق عضلانی آمپول روگام به مادر Rh منفی از بروز مشکالت جلوگیری می کند.
علایم شایع در طی بارداری:
کاهش رشد جنین
کاهش حرکت جنین
پس از تولد:
رنگ‌پریدگی
یرقان (زردی چشم‌ها و پوست) که در طی ۲۴ ساعت اول پس از تولد بروز می کند.
کبودی یا نقاط خونریزی در پوست (بدون توجیه)
ورم بافتی (ادم)
مشکل تنفسی
تشنج
نبود حرکت طبیعی در نوزاد
ضعیف بودن رفلکس‌های نوزادی
علل
اگر مادر دارای گروه خون Rh منفی و پدر Rh مثبت باشد، جنین ممکن است گروه خونی Rh مثبت داشته باشد. در طی زایمان این نوزاد، مقدار اندکی از خون نوزاد از طریق جفت وارد جریان خون مادر می شود و در نتیجه بدن مادر شروع به تولید پادتن‌هایی بر ضد Rh مثبت می کند.
این پادتن‌ها پس از زایمان تولید می شوند. بنابراین بچه اول دچار مشکلی نمی شود، ولی در بارداری های بعدی، پادتن‌های موجود در خون مادر، با عبور از جفت، گلبول‌های قرمز جنین را تخریب می کنند. کم‌خونی ناشی از این پدیده ممکن است آن قدر شدید باشد که باعث مرگ جنین گردد.
اگر جنین زنده بماند، پادتن‌ها می توانند در طی فرآیند زایمان به بدن نوزاد انتقال یافته و باعث ایجاد یرقان (زردی) و سایر علایم، در مدت کوتاهی پس از تولد گردند.
عوامل افزایش‌دهنده خطر
سابقه تزریق خون. خون‌های تزریقی ممکن است حاوی گروه‌های خونی ناسازگار باشند، بدون آن که تشخیص داده شوند.
پیشگیری
- شرکت در برنامه مراقبت‌های قبل از زایمان در تمام دوران بارداری مهم است. توجه پزشکی در مراحل اولیه بارداری، جهت تعیین خطر ناسازگاری Rh ضروری است.
- تزریق گاماگلوبولین اختصاصی ضد Rh (روگام) به مادر در هفته ۲۸ بارداری و در طی ۷۲ ساعت پس از زایمان، سقط یا بارداری نابجا. این کار از تشکیل پادتن‌هایی که ممکن است جنین‌های بعدی را تحت تأثیر قرار دهند پیشگیری می کند.
- اگر به دلیل بالا بودن عیار این پادتن‌ها در مادر، آمنیوسنتز لازم شود، این اقدام از هفته 28 بارداری باید شروع شود.
عواقب موردانتظار
با تشخیص فوری این اختلال می توان با تعویض خون، از آسیب نوزاد پیشگیری کرد.
عوارض احتمالی
آسیب عصبی دایمی، نظیر فلج مغزی یا از دست دادن شنوایی (به ندرت)
واکنش به تزریق خون
اگر مادر دارای گروه خون Rh منفی باشد:
- این موضوع را در هر مراجعه پزشکی باید با پزشک یا فرد مسؤول مراقبت‌های پزشکی در میان بگذارد. این موضوع باید حتماً در سوابق پزشکی فرد ثبت شود.
- مادر باید از یک دستبند یا گردنبند هشداردهنده طبی که حاوی مشکلات طبی اوست استفاده کند.
درمان
- آزمایش‌هایی جهت تعیین گروه خونی مادر، پدر و نوزاد
- اندازه‌گیری میزان پادتن‌های ضد Rh در مادر و شناسایی کم‌خونی همولیتیک در نوزاد
- آمنیوسنتز (مقدار کمی مایع آمنیوتیک از داخل کیسه آمنیون که اطراف جنین داخل رحم را احاطه کرده است، جهت اقدامات تشخیصی با سوزن بیرون کشیده می شود)
- تزریق خون به جنین در داخل رحم (گاهی اوقات)
- تعویض کامل خون جنین پس از تولد
- بستری شدن در بیمارستان: نوزاد تا دو هفته پس از تعویض خون در بیمارستان می ماند.
داروها
اگر مادر باردار، Rh منفی باشد، با تزریق عضلانی آمپول روگام (RHOGAM) (که گاماگلوبولین ضد D می باشد) به مادر یک بار در هفته ۲۸ حاملگی و علاوه بر این، چنانچه نوزاد Rh مثبت باشد ۷۲ ساعت پس از زایمان، می توان از بروز این اختلال جلوگیری به عمل آورد. در این حالت آنتی بادی های ضد D قبل از آنکه در خون مادر آنتی بادی ضد D تولید شود، اقدام به نابود کردن سلول های RH مثبت می کنند. این آمپول در مادرانی استفاده می شود که Rh منفی هستند و همسرانشان Rh مثبت. همچنین ممکن است عیار پادتن‌ها در طی بارداری اندازه‌گیری شود تا مشخص شود بدن مادر پادتن ضد Rh تولید می کند یا خیر.
فعالیت
پس از درمان محدودیتی وجود ندارد.
رژیم غذایی
تغذیه نوزاد مانند حالت طبیعی می تواند از پستان مادر یا شیشه باشد.
در کم خونی همولیتیک، برای نجات زندگی نوزاد، تعویض خون (یعنی تخلیه کامل خون RH مثبت از بدن نوزاد و تزریق خون RH منفی به جای آن) انجام می گیرد
در این شرایط به پزشک خود مراجعه نمایید. بروز هریک از علایم زیر در نوزاد پس از تولد:
ـ تب
ـ یرقان
ـ کم‌اشتهایی یا وزن‌گیری ضعیف
ـ گریه بیش از حد که با بغل کردن نوزاد نیز متوقف نمی شود.
عامل RH و یا آنتی ژن D
چنانچه سطح گلبول های قرمز فردی واجد این آنتی ژن(D) باشد، گروه خونی فرد RH+- و چنانچه فاقد این آنتی ژن باشد RH- می باشد، که در کنار سیستم ABO به صورت (+) و یا (-) نشان داده می شود.
نکته:85 تا 90 درصد ایرانیان RH+ می باشند.
پیش بینی گروه خونی فرزندان بر حسب آنتی ژن RH D:
چنانچه هر دو والدین RH+ باشند، فرزندانشان ممکن است RH+ و یا RH- شوند.
چنانچه هر دو والدین RH- باشند، فرزندانشان RH- خواهند بود.
چنانچه یکی از والدین RH+ و دیگری RH- باشد، فرزندانشان RH+ و یا RH- خواهند شد.
نکته: بنابراین مثلا حتی اگر گروه خونی پدر و مادر هر دو O+ باشد ممکن است فرزندی با گروه خونی O- به دنیا آورند.
اشخاص RH مثبت و RH منفی، هیچکدام دارای آگلوتینین ضد D به طور طبیعی در پلاسمایشان نیستند، و آگلوتینین ضد D فقط در نزد اشخاص RH منفی در صورتی به وجود می آید که به آن ها خون RH مثبت داده شده باشد.
پس از یک بار انتقال خون RH مثبت، آگلوتینین ضد D در تمام طول زندگی شخص باقی خواهد ماند و این شخص دیگر نخواهد توانست خون RH مثبت دریافت کند. این موضوع فقط در مورد اشخاص RH منفی صدق می کند.
افراد RH مثبت، فاقد آگلوتینین ضد D در پلاسمای خود بوده، بنابراین می توانند هم از خون Rh منفی و هم از خون RH مثبت استفاده کنند.
RH مثبت و زنان:
در مورد مردان اگر RH منفی باشند، و بر اثر اشتباه به آن ها خون RH مثبت داده شود، تنها ناراحتی که پیش می آید این است که آگلوتینین ضد D در آن ها تولید می شود و از این به بعدT انتقال خون باید محدود به خون RH منفی گردد.
در مورد زنان هرگز نباید در سنین باروری و یا جوان تر از آن، آگلوتینین ضد D ایجاد شود، زیرا آگلوتینین ضد D ممکن است زن را از به دنیا آوردن نوزاد زنده محروم سازد.
۱- چنانچه مرد RH مثبت با زن RH منفی صاحب فرزند شوند، جنین ممکن است RH مثبت و یا RH منفی گردد(بسته به ژنوتیپ پدر).
2- چنانچه جنین RH مثبت باشد، از آنجایی که برخی سلول های خونی جنین می تواند از جفت عبور کرده و وارد خون مادر گردد، در خون مادر آگلوتینین ضد D تولید خواهد شد.
۳- در زایمان نخست مشکلی برای نوزاد پیش نخواهد آمد.
4- در چنین مواقعی برای نجات زندگی نوزاد، تعویض خون (یعنی تخلیه کامل خون RH مثبت از بدن نوزاد و تزریق خون RH منفی به جای آن) انجام می گیرد.
۵- تزریق عضلانی آمپول روگام به مادر Rh منفی از بروز مشکالت جلوگیری می کند.
۶- در بارداری های بعدی، چنانچه نوزاد RH مثبت باشد، آنتی بادی های ضد D موجود در خون مادر، وارد گردش خون جنین شده و گلبول های قرمز جنین را تخریب می کنند. نوزاد به دنیا آمده در این شرایط دچار "بیماری همولیتیکی نوزادان" می شود.علایم این بیماری شامل: یرقان (به علت تجمع بیلی روبین در خون)، کم خونی، عقب ماندگی ذهنی، نارسایی قلبی، اشکال در تنفس، ادم شدید کل بدن، بزرگ شدن اندازه قلب، کبد و طحال و مرگ می باشد.
منبع:
تبیان
برای ارسال نظر کلیک کنید
▼