درمان بی اشتهایی کودکان، یک سالگی به بعد

اغلب مادر‌ها از غذا خوردن کودک خود ناراضی هستند و از بی اشتهایی کودکان خود شکایت می‌کنند. این بی اشتهایی به سن کودک، سطح انرژی او و عوامل دیگر بستگی دارد و در میان بچه‌های ۲ تا ۶ ساله معمول‌تر است.
اگر بی اشتهایی کودکان با کاهش وزن همراه باشد، باید به پزشک متخصص اطفال مراجعه نمود تا علت را بررسی کند و در صورت لزوم برای کودک مکمل و یا دارو تجویز نماید.
دلایل بی اشتهایی کودکان چیست؟
در ادامه ۹ دلیل مشترک که در بسیاری از کودکان باعث از دست رفتن اشتها می‌شود، بیان می‌گردد:
۱. نرخ آهسته رشد
تغییرات در رشد می‌تواند باعث کاهش اشتها در کودکان شود. در طول سال اول کودکان به سرعت رشد می‌کنند، اما بعد از آن رشد کودک کند می‌شود و آن‌ها غذای کمتری می‌خورند. در طول این دوره کاهش اشتها کاملاً طبیعی است.
۲. بیماری
بیماری‌ها اغلب می‌تواند باعث بی اشتهایی در کودکان شود. اگر کودک شما از گلو درد، مشکلات معده، اسهال ، سردرد، تب و یا دیگر علائم بیماری رنج می‌برد، خیلی طبیعی است که اشتهایش را هم از دست می‌دهد، ولی با بازگشت بهبودی، مجدداً اشتهای خود را به دست می‌آورد.
۳. استرس
استرس می‌تواند اثرات منفی مانند از دست دادن اشتها در کودکان داشته باشد. اگر متوجه شدید کودک شما علاقه کمتری به خوابیدن و غذا خوردن دارد، احتمال دهید که دچار استرس شده است که برای رفع آن باید علت استرس را بررسی کرد و آن را کاهش داد. برخی از علل معمول استرس کودکان عبارتند از:
- مسائل خانوادگی مانند مرگ یکی از عزیزان، مرگ یک حیوان خانگی و یا حتی تولد خواهر و یا برادر
- دعوا کردن
- ناتوانی در برابر فشارهای مدرسه و یا حتی انتظارات والدین
۴. افسردگی
افسردگی می‌تواند دلیل دیگر بی اشتهایی کودکان باشد. اکثر والدین به اشتباه فکر می‌کنند افسردگی کودکان همان غم و اندوه داشتن است در حالی که افسردگی با غم و اندوه یکسان نیست. اندوه با گذشت زمان از بین می‌رود، ولی افسردگی نه، افسردگی نه تنها باعث غمگینی کودک می‌شود بلکه زندگی طبیعی‌اش را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اگر فرزند شما به کار‌هایی که قبلاً به آن علاقه داشته است، دیگر علاقه‌ای نشان نمی‌دهد به احتمال زیاد دچار افسردگی شده است. تغییر در عادات غذایی یک نشانه شاخص افسردگی است. در این حالت باید کودک خود را نزد پزشک ببرید تا دوره درمان را طی کند.
۵. بی اشتهایی عصبی
بی اشتهایی عصبی یک اختلال تغذیه‌ای است که باعث می‌شود کودک در مورد وزن خود و غذایی که می‌خورد، وسواس فکری داشته باشد. در این وضعیت کودک تلاش می‌کند تا حد امکان غذا نخورد و زمانی هم که می‌خواهد غذا بخورد غذا‌های کم چرب را انتخاب می‌کند. اگر کودک شما غذا‌هایی خاص را انتخاب می‌کند و بیش از حد حساس شده است و در عین حال دچار کاهش وزن شده است، ممکن است مبتلا به بی اشتهایی عصبی شده باشد که با مراجعه به یک متخصص تغذیه می‌توانید مشکل کودک خود را حل کنید.
۶. داروها
آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند سبب بی اشتهایی کودک شوند. از دست دادن اشتها می‌تواند عارضه‌ی برخی از دارو‌های خاص مانند آنتی بیوتیک‌ها باشد.
۷. کم خونی
کم خونی یکی دیگر از دلایل بی اشتهایی کودکان است. کودکان مبتلا به کم خونی، دچار ضعف و خستگی بیشتری نسبت به سایر کودکان هستند. کم خونی کودک اگر بدون درمان بماند، ممکن است در روند زندگی و یا حتی تحصیلی کودک تداخل ایجاد کند. در صورت وجود نشانه‌های کم خونی در کودک، آزمایش خون از کودک گرفته می‌شود.
۸. کرم روده
کرم روده می‌تواند سبب بی اشتهایی کودکان شود. کرم‌ها به سیستم گوارش کودک وارد می‌شوند و در روده به عنوان انگل زندگی می‌کنند که می‌توانند باعث خونریزی روده، بی اشتهایی، اسهال خونی و ... شوند.
۹. یبوست
حرکات نامنظم روده در کودکان می‌تواند سبب یبوست کودکان شود. بی اشتهایی کودکان از علائم یبوست نیز می‌باشد.
بی اشتهایی کودکان دلیل خاصی برای نگرانی نیست، ولی باید علت آن شناخته شود و با مراقبت می‌توان از آن پیشگیری کرد.
برای پیشگیری از بی اشتهایی کودکان چه کنیم؟
- وعده‌های غذایی را برای کودک جذاب کنید. شما می‌توانید غذا‌های سالم را در قالب تصاویر زیبا به عنوان یک غذای خوشمزه به کودک خود ارائه کنید.
- در مورد غذا خوردن با کودک بحث و گفتگو نکنید و یا کودک را سرزنش نکنید.
- برنامه غذایی را طوری تنظیم کنید که زمانی که کودک گرسنه است، غذا بخورید.
- کودک را تشویق کنید که غذا‌های سالم را انتخاب کند.
- اجازه دهید کودک میان وعده هم داشته باشد. میان وعده‌ها را در زمان‌های مشخص و فواصل منظم سرو کنید.
- کودک را تشویق کنید فعالیت فیزیکی و بدنی داشته باشد.
- اگر کودک گرسنه نیست او را مجبور نکنید غذا بخورد. همچنین خوردن همه غذا‌های بشقاب زمانی که کودک میل ندارد و نمی‌تواند، کار اشتباهی است.

چگونه اشتهای کودکمان را زیاد کنیم؟
در ادامه روش‌هایی برای بهبود اشتها و یا افزایش آن برای کودک وجود دارد. همچنین برخی از مکمل‌ها نیز ذکر شده است که می‌توانید از آن‌ها برای افزایش اشتهای کودک خود استفاده کنید:
- کودکان اسنک و غذا‌های ساندویچی را دوست دارند؛ می‌توانید اسنک و یا ساندویچ‌های سالم به کودک خود بدهید. والدین باید غذا‌های سالم را به صورت هوشمندانه انتخاب کنند. مثلاً به جای چیپس، سیب زمینی و یا سبزیجات پخته شده به کودک بدهید.
- بادام زمینی دارای پروتئین‌های با کیفیتی است که برای افزایش اشتها نیز مفید است. بادام زمینی را به غذا‌ها و یا میان وعده‌های کودک اضافه کنید.
- بسیاری از کودکانی که اشتهای خود را از دست می‌دهند، شیر می‌تواند جایگزین خوبی باشد. اگر کودک دوست دارد می‌توانید مکمل‌های شیر مانند ماست، پنیر و ... را در وعده‌های غذایی او بگنجانید.
- فعالیت بدنی و فیزیکی برای داشتن یک اشتهای خوب، بسیار مفید است. بازی با دوچرخه، اسکیت یا بازی‌های گروهی می‌تواند یک راه عالی برای افزایش اشتهای کودک باشد.
- اگر کودک شما اشتهای کمی دارد، مقدار کمی غذا به او بدهید تا او خودش بخورد. همین مقدار کم غذا می‌تواند باعث افزایش سوخت و ساز در بدن کودک شود و اشتهای کودک را افزایش دهد.
- فهرستی از غذا‌هایی که کودکتان علاقمند است را تهیه کنید و برای او در زمان غذا خوردن از همان غذا‌ها فراهم کنید. کودک با دیدن غذا‌های مورد علاقه اش در بشقاب، به احتمال بیشتری غذا را می‌خورد.
- غذاهای پر کالری برای کودک خود انتخاب کنید تا وزن او زیاد شود.
- ۳۰ دقیقه قبل از غذا خوردن، کودک آب بنوشد.
شما همچنین می توانید این نکات پخت و پز را در دستور تهیه غذایی کودک خود قرار دهید:
- برخی از محرک‌های اشتها می‌توانند موثر باشند؛ گیاهان و چاشنی‌ها می‌توانند تفاوت ایجاد کنند. ادویه جات، روغن زیتون و چاشنی‌ها می‌توانند در طعم غذا، تغییر شگرفی ایجاد کنند.
- آب لیمو، زنجبیل و سرکه می‌توانند باعث افزایش اشتها شوند.
- سبزیجات در رنگ‌های مختلف می‌تواند تنوع در غذای کودک ایجاد کند.
- ‌می‌توانید یک اسموتی با عسل، موز، یخ و بستنی برای کودک خود درست کنید.

محرک‌های افزایش اشتهای کودکان چیست؟
راه‌های مختلفی برای افزایش اشتهای کودکان وجود دارد. اما گاهی لازم است کودک حتماً غذا را بخورد، که در اینجا باید از محرک‌های اشتها استفاده شود. اگرچه مکمل‌ها و محرک‌های اشتهایی در همه داروخانه‌ها در دسترس هستند، ولی بهتر است قبل از مصرف با پزشک، درباره مصرف آن صحبت کنید. یکی از این مکمل‌های افزایش اشتها، شربت افزایش اشتها و افزایش وزن پدیاکید است که ترکیبات آن اقاقیا، جلبک دریایی خشک، عصاره ریشه زردچوبه، عصاره ریشه شنبلیله، عصاره ریشه کاسنی، عصاره برگ شاهی آبی می‌باشد و دارای ویتامین C، ویتامین B۱۲، منگنز و مس است.

توجه داشته باشید که با حضور او بر سر سفره و خوردن یا نخوردن غذای تهیه‌شده نباید هیجانی از خود نشان دهید.
از یکسالگی به بعد روند رشد کودک نسبت به سال اول کندتر می‌شود و نیاز کودکان به مواد غذایی کاهش می‌یابد; بنابراین ‌باید میزان شیر روزانه کاهش یافته (حداکثر چهار بار در روز با شیر خودتان، که در سال دوم نیز از ارزش و اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، کودک را تغذیه کنید) و با حذف غذاهای دوران شیرخواری، کودک با سفره خانواده آ‌شنا شود.
اما توجه داشته باشید که با حضور او بر سر سفره و خوردن یا نخوردن غذای تهیه‌شده نباید هیجانی از خود نشان دهید، چرا که هرگونه عکس‌العمل مثبت یا منفی و تشویق و توبیخ شما در این مورد کودک را متوجه خواهد کرد که چقدر غذا خوردن او برای اعضای خانواده اهمیت دارد؛ بنابراین از این حربه برای به کرسی نشاندن خواسته‌های کودکانه خود استفاده می‌کند. در این موارد:
۱- در مورد زمان، مکان و نوع غذای عرضه‌شده قاطع باشید ولی عصبانی نشوید تا نظم لازم در کودک ایجاد و نهادینه شود.
2- گرچه باید به تمایل و علاقه کودک توجه کرد، ولی نباید اجازه داد که او همواره عقیده خود را مبنی بر دوست داشتن یا نداشتن غذایی خاص به خانواده تحمیل کند.
در چنین مواردی مادر باید غذای تهیه‌شده را در بشقاب کودک ریخته و به او بگوید اگر دوست دارد غذا را بخورد، زیرا غذای دیگری وجود ندارد.
3- باید توجه کنید که اگر در قبال خواسته فرزندتان به هر دلیلی مخالفت کردید تحت هیچ شرایطی، حتی با وجود توصیه‌های دلسوزانه خانواده، عقب‌نشینی نکنید; چرا که اولین تسلیم شما در قبال خواسته نامعقول فرزندتان آ‌خرین انصراف شما از تصمیم‌گیری‌های عاقلانه و مشفقانه‌تان نخواهد بود و همواره مجبور خواهید شد تسلیم خواسته‌های ناتمام کودک‌تان شوید. به این ترتیب کودک‌سالاری به تدریج بر تمام امور تربیتی شما حاکم خواهد شد و نمی‌توانید به طور صحیح و شایسته به تربیت او بپردازید.
۴- بهتر است با توجه به شناخت و تجربه خود در مورد کودک غذاهایی را تهیه کنید که مورد علاقه او باشد; اما در این موارد نیز اصرار زیادی به خوردن یا تمام کردن غذای او نداشته باشید.
5- غذای کمتری در ظرف کودک بریزید و از ظروف و سفره و حتی غذاهایی استفاده کنید که رنگ‌های گرم و شاد دارند (مثل نارنجی یا قرمز)، زیرا رنگ‌ها و غذاهای خوشرنگ و بو موجب تحریک اشتهای کودک می‌شوند. در ضمن، هنگام صرف غذا، مرتبا به بشقاب کودک‌تان نگاه نکنید. همچنین توضیح درباره محسنات غذا یا اصرار برای خوراندن غذایی ‌خاص سبب خواهد شد بچه به طور دائم حتی در سنین بعدی از خوردن آ‌ن خودداری کند.
۶- بچه‌ها دوست دارند با دست خود غذا را لمس و با غذا بازی کنند، اجازه دهید کودک‌تان این کار را انجام دهد. مطمئن باشید در آ‌ینده‌ای نه چندان دور غذاخوردن با قاشق و چنگال را کاملا یاد خواهد گرفت و از لیوان آ‌ب یا شیر خود با مهارت بیشتری استفاده خواهد کرد.

7- اگر می‌خواهید کودک وعده‌های اصلی غذا، یعنی صبحانه، ناهار و شام را با اشتها بخورد، نباید خسته و خواب‌آ‌لوده دور میز یا سر سفره بنشیند. خانواده‌هایی که اجازه می‌دهند بچه‌ها تا پاسی از شب بیدار بمانند و همواره او را با کارتون و برنامه‌های تلویزیونی سرگرم می‌کنند، فرزندان آ‌نها رشد و نمو کامل و اشتهای چندانی به غذا ندارند و روند رشد مناسبی را طی نخواهند کرد.
۸- قاطعانه از دادن نوشابه‌های رنگارنگ، هله‌هوله، شکلات و بستنی‌های رنگی، چیپس و پفک که فاقد مواد مغذی لازم و دارای مواد نگهدارنده با طعم و رنگ‌دهنده‌های مختلف و یا بسیار شور یا شیرین و چرب هستند، خودداری کنید. هر ماده بی‌ارزشی اگر بیش از شش تا هشت بار در ماه به کودک عرضه شود، چنان او را وابسته می‌کند که تمام عمر قادر به کنار گذاشتن آ‌ن نخواهد بود.
9- سعی کنید محیط آ‌رام و در عین حال شادی هنگام صرف وعده‌های غذایی فراهم شود. گله و شکایت، بگو مگو، توصیه و تربیت و عصبانیت و تهدید را به زمان دیگری موکول کنید. همچنین اگر در روش‌های تربیتی و تغذیه کودک با همسرتان تضادی دارید بهتر است این موضوع را به طور خصوصی حل و فصل کنید نه در سر سفره و یا حین صرف غذا.
۱۰- در حضور کودک‌تان راجع به نحوه غذا خوردن یا نخوردن فرزندتان با مادران دیگری که کودک هم سن و سال دارند صحبت و ابراز خوشحالی و یا تاسف و دلتنگی نکنید. او نباید متوجه شود با نخوردن غذاهای موجود می‌تواند خود را در کانون توجه بیشتر پدر و مادر و خانواده قرار دهد و خواسته‌های خود را از این طریق عملی کند. از طرفی، هرگونه ابراز شادی و قدردانی شما موجب خواهد شد بچه پرخور و چاق شود.
11- اگر بنا به تشخیص متخصص کودک و تغذیه، کودک شما از نظر جسمی سالم است و روند رشد طبیعی دارد، جای نگرانی نیست. خواسته‌های معقول شما به مرور زمان و با کنترل منطقی عملکردتان تحقق خواهد یافت.
۱۲- نه تنها الگوی مصرف مواد غذایی در بین کودکان هم سن و سال و هم‌جنس متفاوت است، بلکه رفتارهای غذایی آ‌نها نیز غیرقابل پیش‌بینی می‌باشد. ممکن است بچه‌ها مدت‌ها غذایی را با میل و رغبت بخورند ولی بناگاه از خوردن غذای مورد علاقه‌شان خودداری کنند. این عکس‌العمل اغلب موقتی و زودگذر است; به شرط آ‌نکه مادران گرانقدر هیجان‌زده نشوند و به زور کودک را وادار به خوردن آ‌ن نکنند، زیرا در این صورت عدم میل و رغبت آ‌نها ماندگار خواهد شد و یا اشتهای کاذب و پرخوری‌های دائمی جایگزین احساس گرسنگی واقعی می‌شود.