علائم فقر آهن در کودکان، نکات مهم

آهن از سری مواد معدنی مورد نیاز برای رشد و نمو کودک است. فقر آهن با علائمی مثل سردرد، سرگیجه، ضعف و بی حالی بروز می کند و بیشتر کودکان و دختران نوجوان و زنان باردار و سالمندان در معرض فقر آهن یا کم خونی هستند.

بیشترین میزان آهن، در هموگلوبین موجود در گلبول قرمز است که وظیفه اصلی آن حمل اکسیژن از ریه به بافت‌ ها است. اگر آهن کافی به بدن نرسد گلبول قرمز به میزان کافی تولید نمی ‌شود و در نتیجه فقر آهن پدید می‌ آید.

کودکان برای رشد و خونسازی به آهن نیاز دارند که باید از برنامه غذایی روزانه آنها تامین شود. در صورتی که کودک بخصوص در ۲ سال اول زندگی دچار کمبود آهن شود، سرعت رشد او کم می شود و بهره هوشی او کمتر از کودک سالم است. قدرت یادگیری و پیشرفت تحصیلی در کودکان مبتلا به کم خونی فقر آهن کاهش می یابد، مقاومت بدنشان در مقابل بیماریها کم می شود و مکررا دچار بیماریهای عفونی می شوند.

چه میزان آهن مورد نیاز است؟

برای رشد و تکامل کودک باید مقدار ثابتی آهن در رژیم غذایی‌اش وجود داشته باشد؛ کودکان ۷ تا ۱۲ ماهه ۱۱ میلی‌ گرم، یک تا ۳ ساله ۷ میلی ‌گرم، ۴ تا ۸ ساله ۱۰ میلی ‌گرم، ۹ تا ۱۳ ساله ۸ میلی ‌گرم، دختران ۱۴ تا ۱۸ ساله ۱۵ میلی‌ گرم و پسران در این سنین ۱۱ میلی‌ گرم آهن به صورت روزانه احتیاج دارند.

نوزاد تا حدود شش ماهگی، از ذخیره‌های آهن موجود در بدن خود استفاده می ‌کند اما بعد از آن باید برنامه غذایی او طوری تنظیم شود که مواد حاوی آهن در آن گنجانده شود.

متخصصان تغذیه معتقدند میزان آهن موجود در شیر مادر کم است، با این وجود به دلیل این که جذب آهن شیر مادر بسیار خوب است، شیرخوار تا حدود چهار یا شش ماهگی نیاز به تجویز آهن ندارد و به ‌ندرت در قبل از شش ماهگی نیاز به تجویز آهن پیدا می‌ کند، اما به دلیل این که به تدریج میزان هموگلوبین خون شیرخوار کم می ‌شود لازم است بعد از چهار یا شش ماهگی از قطره آهن استفاده شود.

عوارض کم خونی فقر آهن در سنین مدرسه

کم خونی فقر آهن در سنین مدرسه موجب کاهش قدرت یادگیری می شود. ضریب هوشی این کودکان ۵ تا ۱۰ امتیاز کمتر از حد طبیعی بر آورد شده است. هم چنین در این کودکان میزان ابتلا به بیماری های عفونی بیش تر است زیرا سیستم ایمنی آنان قادر به مبارزه با عوامل بیماریزا نیست. کودکان و دانش آموزانی که دچار کم خونی فقر آهن هستند، همیشه احساس خستگی و ضعف می کنند. این افراد اغلب از ورزش و فعالیت های بدنی دوری می کنند و یا در هنگام ورزش خیلی زود خسته می شوند. در این افراد تغییرات رفتاری به صورت بی حوصلگی و بی تفاوتی مشاهده می شود. کم خونی فقر آهن به علت تاثیر بر قدرت یادگیری و کاهش آن ، افت تحصیلی دانش آموزان را باعث می شود.

علائم و نشانه‌های فقر آهن در کودکان

کمبود آهن می ‌تواند توانایی کودک را در انجام کارها مختل کند. با این حال اغلب علائم و نشانه ‌های کمبود آهن در کودکان تا زمانی که کم ‌خونی فقر آهن رخ ندهد، بروز نمی‌ کنند.

خستگی و ضعف، رنگ پریدگی چهره، بی‌ اشتهایی، تنگی نفس،‌ تحریک ‌پذیری، افزایش احتمال عفونت، ضربان قلب نامنظم، مشکلات رفتاری و اشتیاق به خوردن مواد غیرخوراکی مانند یخ یا خاک از جمله علائم کم ‌خونی فقر آهن هستند.

پیشگیری از فقر آهن

به منظور پیشگیری از فقر آهن والدین به توصیه های زیر توجه نمایند:

- برای شیر خواران شیر مادراز ۶ ماهگی و برای شیر خشک خواران از ۴ ماهگی قطره خوراکی سولفات آهن به مقدار ۱ تا ۲ قطره به ازای هر کیلوگرم وزن بدن شیرخوار داده شود. اگر وزن تولد شیرخوار از۲۵۰۰گرم کمتر باشد پس از اینکه وزن او به ۲ برابر وزن موقع تولد رسید ( حدود ۶ هفتگی ) قطره آهن شروع می شود.

- در سال اول تولد شیر گاو به کودک داده نشود زیرا احتمال حساسیت مخاط روده ها به پروتیین شیر گاو وجود دارد و ممکن است سبب دفع خون به صورت مخفی از طریق روده و مدفوع گردد.

- اضافه کردن مواد حاوی ویتامین ث مثل آب میوه جذب آهن را بیشتر می کند.

-اگر قطره آهن نیم ساعت قبل از شیر یا غذا داده شود بهتر جذب می شود. قطره آهن با کلسیم مصرف نشود زیرا جذب آن کاهش می یابد.

- مصرف شیر خشک باید محدود به ۵۰۰ تا ۱۰۰۰سی سی در ۲۴ ساعت شود و میزان مصرف غذاهای غنی از آهن افزایش یابد.

- گاهی شیرخوار ممکن است قطره آهن را تحمل نکرده و استفراغ کند در این صورت باید تعداد قطرات آهن را کم ولی در ۲ تا ۳ وعده در روز به او داد.(در مجموع آهن مورد نیاز را باید دریافت کند.

- عوارض جانبی مصرف ترکیبات آهن را باید به والدین آموزش داد:

تهوع، استفراغ و بی اشتهایی، مدفوع تیره رنگ، یبوست، رنگی شدن دندانها

- برای پیشگیری از رنگی شدن غیر قابل برگشت دندانها باید قطره آهن را عقب زبان شیر خوارچکانده شود. تا با دندانها تماس پیدا نکند و بعد از مصرف آهن دندانها یا لثه های کودک را با مسواک یا پارچه تمیز و پاک کرد و یا بعد از مصرف آهن به کودک آب خوراند.

- منابع مهم آهن گوشتها ( قرمز و سفید ) جگر، ماهی، تخم مرغ، حبوبات، سبزیجات و میوه های خشک مثل برگه ها، کشمش و خرما می باشد.

- مصرف چای به ویژه چای پر رنگ باید محدود شود به خصوص بعد از صرف غذا.