اختلالات دوران جنینی، عوامل خطرزا را بشناسید

علل ژنتیک، اختلالات کروموزومی و عوامل محیطی مانند: بیماری‎های عفونی در مادر، بیماری‏‎های غیر عفونی، سوءتغدیه مادر، توکسمی حاملگی و نارسایی جفت، اشعه ایکس و برخی از داروها، از جمله عوامل ایجاد بیماری‌های جنینی یا بیماری‌هایی با منشأ جنینی هستند. ویژگی‌های خاص جنین موجب می‌شود که او در معرض بیماری‌های مختلفی قرار گیرد. این بیماری‌ها ممکن است در مواردی منجر به مرگ جنین گردد و یا در رشد، تشکیل اعضا و دستگاه‌ بدن او اختلال ایجاد کند و یا در دوره جنینی، مشکلی پیش نیاید اما پس از تولد، کودک را دچار بیماری نماید که مورد اخیر، بیماری‌های کودکی با منشأ جنینی را تشکیل می‌دهد.علل بیماری‌های جنینی و یا با منشا جنینی را می‌توان به سه دسته تقسیم نمود:

علل ژنتیک

تشکیل جنین و ایجاد کلیه صفات بیولوژیکی انسان، توسط ژن‌هایی که نیمی از آن‎ها از مادر و نیمی از پدر به جنین می‌رسد، تکوین و تنظیم و کنترل می‌شود و تعداد این ژن‌ها به میلیون‌ها می‌رسد. در صورتی که به جای ژن‌ طبیعی، ژن غیرطبیعی یا ژن دگرگون شده، از پدر و مادر به جنین برسد، ژن تغییر یافته، ممکن است موجب اختلالاتی شود که در مرحله جنینی، این اختلالات بروز نموده و یا پس از تولد، موجب بیماری خاصی می‌شود. مجموعه این بیماری‌ها به نام بیماری‌های ژنتیکی یا ارثی نامیده می‌شود. بسیاری از ناهنجاری‌های مادرزادی و اکثر بیماری‌های متابولیک، دارای منشأ ژنتیکی هستند.

اختلالات کروموزومی

در حالت طبیعی، تعداد ۲۳ کروموزوم سالم از پدر و ۲۳ کروموزوم سالم از مادر به جنین می‌رسد و تخم اولیه و سلول‌های بعدی ناشی از تقسیم و تکثیر آن، دارای ۶۴ کروموزوم سالم است. در صورتی‎که در شرایط غیرطبیعی، تعداد کروموزوم‌های رسیده به جنین، کمتر یا بیشتر بوده و یا کروموزوم‌ها طبیعی نباشند، این اختلال و عدم تعادل کروموزومی، موجب اختلالاتی در جنین می‌گردد و در بسیاری از مواقع، حتی منجر به سقط جنین می‌شود و در مواردی که جنین زنده بماند، بیماری‌هایی که اکثراً با ناهنجاری‌های مادرزادی همراه است، به‎وجود می‌آید.

عوامل محیطی

عوامل محیطی متعددی ممکن است دارای اثر سوء شدید بر روی جنین بوده و موجب مرگ او شود و یا در رشد و نمو جنین و تشکیل اعضاء و ساختار بدن، اختلال ایجاد کرده و موجب بیماری‌های مختلفی در جنین گردند که در زیر به آنها اشاره می‌شود:

بیماری‌های عفونی در مادر

بسیاری از بیماری‌های عفونی در مادر ممکن است از طریق آلودگی جنین و یا استرس‌هایی که در جریان بیماری به مادر وارد می‌شود، موجب بیماری‌ها و اختلالاتی در جنین گردد و حتی ممکن است آن‎قدر شدید باشد که موجب مرگ و سقط جنین شود. در مواردی ممکن است بیماری عفونی در مادر، علائم مهمی به‎وجود نیاورد و فقط عمدتاً جنین را گرفتار سازد. مهم‌ترین بیماری‌های عفونی که اگر مادر مبتلا شود، ممکن است موجب بیماری در جنین گردد عبارتند از: سرخچه، سرخک، آبله‌مرغان، هپاتیت ویروسی، اریون، توکسوپلاسموز، لیستریوز، مالاریا، سفلیس، سل، ویروس سیتومگال، تب‌خال و آنفولانزا. از میان عفونت‌های ذکر شده، سرخچه به علت اپیدمی‌های متعدد، بیشتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است و اگر مادر در سه ماه اول بارداری، دچار این بیماری شود، اغلب موجب ابتلا جنین می‌گردد و ضایعات شدیدی از قبیل اختلال رشد، کبد بزرگ، طحال بزرگ، کم‌خونی، زردی، پورپورا، کاتاراکت، ناهنجاری‌های مادرزادی قلب، میکروفتالمی و ضایعات مغزی در جنین و در نتیجه در نوزاد به‎وجود می‌آورد.

بیماری‌های غیرعفونی

بسیاری از بیماری‌های غیرعفونی مادر ممکن است موجب اختلالات و بیماری‌هایی در جنین گردد از جمله مهم‌ترین و شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به دیابت شیرین در مادر اشاره کرد. این بیماری حتی در موارد خفیف نیز ممکن است موجب مرگ جنین در رحم و یا موجب رشد بیش از حد و ارگانومالی در جنین شود و پس از تولد، نوزاد را دچار مشکلاتی از قبیل اختلالات تنفسی، تشنج و نارسایی قلب نماید. ناهنجاری‌های مادرزادی قلب در نوزادان مادران دیابتی، شایع‌تر است.

سوءتغذیه مادر

سوءتغذیه مادر هم از نظر مواد پروتئینی و کالری و هم از نظر مواد معدنی از قبیل کلسیم، ید، آهن و همچنین از نظر ویتامین‌ها، در صورتی‎که شدید باشد، بر روی جنین اثر می‌گذارد و ممکن است منجر به سقط جنین و مشکلات مختلفی در جنین و در نتیجه در نوزاد گردد که بستگی به نوع سوءتغذیه و کمبود مواد دارد.

توکسمی حاملگی و نارسائی جفت

توکسمی حاملگی و نارسائی جفت ممکن است موجب مرگ جنین و اختلال رشد جنین و زایمان زودرس گردد.

اشعه ایکس

در صورتی‎که جنین در معرض مقدار زیاد اشعه ایکس قرار گیرد، ممکن است دچار ناهنجاری‌های مختلف و به‎ویژه آسیب دستگاه عصبی مرکزی گردد یا پس از تولد، آمادگی بیشتری برای ابتلا به بیماری سرطان داشته باشد.

داروها

بسیاری از داروها، در صورتی‎که مادر مصرف نماید، ممکن است وارد گردش خون جنین شده و موجب اختلالات و ضایعاتی در جنین گردد. اثر سوء داروها، بستگی به نوع و مقدار دارو، زمان مصرف و رابطه آن با دوران بارداری دارد. داروهایی را که اثر سوء بر روی جنین دارند، تراتوژن می‌نامند. به‎طور کلی، داروهای دارای اثر سوء، در صورتی‎که طی سه ماه اول بارداری که مرحله تشکیل اعضاء و بخش‎های مختلف بدن است، مصرف شوند، موجب سقط جنین و یا ضایعات شدید و ناهنجاری‌های مختلف در جنین می‌گردند، اما داروهایی که در روزها و هفته‌های آخر بارداری مصرف شوند، بیشتر موجب اختلال فونکسیون اعضاء مختلف و سیستم‌های آنزیمی در جنین و نوزاد می‌شوند. مهم‌ترین داروهایی که ممکن است دارای اثر سوء بر روی جنین باشند، عبارتند از: آمفتامین، داروهای ضد تشنج، تتراسایکلین، داروهای ضدسرطان، داروهای ضدتیروئید و برخی هورمون‌ها. مصرف الکل تأثیر خیلی زیادی بر جنین داشته و موجب ناهنجاری‌ها و آسیب مغزی در او می‌شود و مصرف سیگار نیز موجب اختلال رشد در جنین می‎گردد.