کودک و لکنت زبان، راهکارهای درمانی

لکنت زبان نوعی اختلال در گفتار است که در آن روانی کلام مختل شده و فرد مبتلا نمی تواند به طور پیوسته و روان صحبت کند. لکنت با تکرار، کشیدن، گیر کردن و قفل شدن کلمه یا بخشی از کلمه همراه است. مشخصه‌ی لکنت زبان آشفتگی غیرارادی در فصاحت، روانی و جریان کلام است.

لکنت ممکن است شامل یک یا چند مورد از این موارد باشد

- تکرار اصوات

- طولانی کردن

- وارد کردن اصوات اضافی

- مکث در بین کلمات

- جایگزینی کلمات برای اجتناب از وقفه

- وقفه‌ی کلام

لکنت شدید ممکن است با خصوصیات ثانویه‌ی دیگری مثل اختلال در تنفس، لب‌ورچیدن، شکلک، حرکات ناگهانی سر و حرکات غیرطبیعی بدن همراه باشد. تلاش برای بیان کلام ممکن است با حرکات سر وگردن، پلک زدن، شکلک در آوردن، کج کردن سر، لرزش لب ها و فک همراه باشد. لکنت معمولا در دوران کودکی شروع می‌شود. شروع آن به‌طورمعمول از ۱۸ ماهگی تا ۹ سالگی است ولی دوران اوج آن حدود ۳ تا ۵ سالگی است و در زمانی که کودک به سرعت در حال یادگیری زبان است به طور تدریجی آغاز می شود. در پسرها شایع‌تر است. تا ۸۰ درصد موارد خفیف به‌مرور زمان و به‌طور خودبه‌خود بهبود می‌یابند. اضطراب اجتماعی، امتناع از رفتن به مدرسه و انزوا در مبتلایان به لکنت زیاد دیده می‌شود. لکنت با تاخیر در رشد زبان و تلفظ، تیک و اختلال نقص‌تمرکز/ بیش‌فعالی هم ممکن است همراه باشد.

شیوع لکنت حدود یک در صد جامعه می باشد. در پسرها بیش تر از دخترها دیده می شود. اگر سابقه ی لکنت در والدین وجود داشته باشد احتمال بروز آن پنج برابر بیشتر دیده می شود. لکنت ممکن است پیشرفت و موفقیت های تحصیلی و اجتماعی فرد را تحت تاثیر قرار دهد ولی افراد موفق زیادی هم بوده اند که سابقه ی لکنت داشته اند. لکنت در بسیاری موارد زمینه ی ارثی دارد ولی تاثیر عوامل محیطی بر روی آن سبب بروز می شود. اضطراب و ترس، لکنت ایجاد نمی کنند ولی ممکن است سبب تسریع در بروز علائم و یا تشدید آن بشوند. تقلید از فرد مبتلا سبب ایجاد لکنت نمی شود. به ندرت ممکن است ضربه ی مغزی سبب ایجاد لکنت شود.

علت لکنت زبان به‌طور دقیق مشخص نیست. هیچ مدرک علمی برای اثبات این که ترس و اضطراب باعث لکنت شود وجود ندارد. با این حال لکنت در موقعیت‌های پراسترس و در همراهی با اضطراب تشدید می‌شود.

لکنت معمولا به‌طور ناگهانی شروع نمی‌شود و معمولا طی یک دوره‌ی چندهفته تا چندماهه با تکرار اصوات، کل‌کلمات اول‌ عبارت یا کلمات طولانی بروز می‌کند. به‌تدریج این تکرارها بیشتر و بیشتر می‌شود و سرانجام فرد در اکثر کلمات یا عبارات مهم دچار لکنت پایدار می‌شود. پنجاه تا هشتاد درصد موارد لکنت خود به خود بهبود می یابند. لکنت هرچه زودتر تشخیص داده شود و اقدامات درمانی انجام شود امکان بهبودی بالاتر می رود. در سنین دبستانی امکان بروز اختلال در ارتباط با همسالان وجود دارد و تاخیر در درمان ممکن است برقراری روانی کلام را سخت کند.

لکنت ممکن است با دوره‌های بهبود موقت و نسبی و عود و تشدید همراه باشد. ممکن است افراد دچار لکنت در طی خواندن از روی کتاب، آوازخواندن و یا صحبت‌کردن با حیوانات خانگی یا اشیای بی‌جان لکنت نداشته باشند. افراد مبتلا با ترس لکنت خود را پیش‌بینی می‌کنند و از کلمات، اصوات و موقعیت‌ها می‌ترسند. از برخی کلمات، اصوات یا موقعیت‌هایی که لکنت در آن‌ها قابل پیش‌بینی است اجتناب می‌کنند. ممکن است در حین صحبت پلک بزنند ولب یا فک‌شان بلرزد. ناکامی، اضطراب و افسردگی در افراد دچار لکنت مزمن شایع است.

درمان لکنت شامل تمرینات تنفسی، فنون آرامش‌بخشی( آرمیدگی) و " گفتاردرمانی" است. لکنت درمان دارویی ندارد ولی در صورت وجود علائم یا اختلالات همراه مثل اضطراب و افسردگی می‌توان از دارو برای رفع آن‌ها سود جست. اصلی‌ترین و موثرترین روش درمانی لکنت " گفتاردرمانی " است. توصیه می‌شود گفتاردرمانی در اولین فرصت ممکن شروع شود تا ضمن بهبود سریع‌تر از بروز عوارض درازمدت لکنت پیش‌گیری شود. روش تربیتی کودک مبتلا به لکنت تفاوتی با دیگر کودکان ندارد. تمامی قوانین و قواعد تربیتی و تشویق ها و محدودیت های دیگر کودکان برای این کودکان هم به کار گرفته می شوند. باید توجه داشته باشیم که انتظار بیش از حد از کودکان مبتلا به لکنت ممکن است تنش را برایشان بالا ببرد و سبب تشدید لکنت شود.

برای کمک به کودک

با آرامش کامل به آن چه کودک می گوید گوش دهید نه به این که چگونه می گوید.

بگذارید خودش حرفش را تمام کند. شما جمله ی او را کامل نکنید.

هنگام صحبت کردن با او تماس چشمی داشته باشید.

کودک زمانی که خودش آغاز به صحبت می کند راحت تر از زمانی است که از او سوالی پرسیده می شود. پس برای این که خود به خود سر صحبت را باز کند با او در مورد فعالیت هایی که به آن ها علاقه مند است صحبت کنید و در فواصل چند لحظه سکوت کنید تا اگر مطلبی دارد بیان کند.

برای پاسخ دادن به سوال به کودک فشار نیاورید.

هرگز هنگام صحبت کردن از عباراتی چون " زود باش"،"الان صحبت نکن ، کار دارم." استفاده نکنید.

هرگز به او نگویید که چه کار کند تا لکنت نداشته باشد.عباراتی نظیر"یواش، آهسته، نفس عمیق بکش، آرام تر صحبت کن" از این قبیل اند.

حداکثر روزی پانزده دقیقه را به صحبت آرام با کودک اختصاص دهید، مثلا برای او کتاب بخوانید.

کودک را در فعالیت هایی که به خوبی از عهده ی آن ها بر می آید شرکت دهید و توانایی های او را تشویق کنید.

کودکانی که لکنت دارند، معمولا وقتی در گروه قرار می گیرند و هم راه با سایرین مطالبی را بیان می کنند و یا شعر و آوازی را از بر می خوانند مشکلی ندارند، این موقعیت ها را برای کودک فراهم کنید.

کودک را در بهترین شرایط بدنی نگه دارید. بیماری جسمی به احتمال زیاد باعث افزایش لکنت می شود.