چسبندگی جفت به رحم، چرا پیش می آید؟

در طول دوران بارداری، جفت به دیواره رحم میچسبد و بعد از زایمان از آن جدا میشود. چسبندگی جفت (چسبندگی اکرتا) یکی از عوارض جدی در دوران بارداری است که در آن عروق جفت به طور عمیقی به درون دیواره رحم نفوذ می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود که در طی زایمان، بخشی از جفت یا تمام آن محکم به دیواره رحم بچسبد. چسبندگی جفت ممکن است باعث خونریزی شدید بعد از زایمان شود. در بعضی از موارد، نفوذ عروق جفت به دیواره رحم خیلی عمیق است تا حدی که تا عضله رحمی نیز نفوذ می‌کند. این نوع چسبندگی، چسبندگی اینکرتا نامیده می‌شود. چسبندگی جفت ممکن است عمیق‌تر هم بشود و از دیواره رحم عبور کرده به ارگان‌های دیگر بدن مثل مثانه برسد که به آن چسبندگی پرکرتا می‌گویند. طبق آمار، حدود ۱۵ درصد زنانی که به چسبندگی جفت دچار می‌شوند چسبندگی اینکرتا را تجربه می‌کنند و حدود ۵ درصد چسبندگی پرکرتا.

چرا باید چسبندگی جفت زودتر تشخیص داده شود؟
چسبندگی جفت یکی از عوارض جدی و تهدید کننده جان مادر در دوران بارداری است. در بعضی موارد چسبندگی جفت در حین زایمان و در بسیاری از موارد در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود. اگر مشکل قبل از زایمان تشخیص داده شود، پزشک معمولا زایمان سزارین پیش از موعد انجام می‌دهد و سپس رحم مادر را خارج میکند. خارج کردن رحم هیسترکتومی نامیده میشود. زایمان سزارین احتمال خطر چسبندگی جفت را در بارداری‌های بعدی افزایش می‌دهد به طوری که ۶۰ درصد زنانی که دچار چسبندگی جفت هستند، بیش از یک زایمان سزارین داشته‌اند. به عبارتی هرچه تعداد زایمان‌های سزارین بیشتر باشد احتمال چسبندگی جفت نیز بیشتر می‌شود.

علت ایجاد چسبندگی جفت چیست؟
دلایل بوجود آمدن چسبندگی جفت دقیق معلوم نیست. اما پزشکان فکر میکنند این مشکل به دلیل ناهنجاری‌های موجود در لایه‌های رحمی و میزان بالای آلفا-فیتوپروتئین ( پروتئینی که توسط جنین تولید میشود و میتوان آن را در خون مادر شناسایی کرد) است. این ناهنجاری‌ها ممکن است در اثر اسکار یا جای زخمی که بعد از یک زایمان سزارین یا عمل رحم ایجاد شده بوجود آمده باشد. این اسکارها به جفت اجازه میدهد که به طور عمیقی درون دیواره رحم رشد کند. زنان بارداری که جفت آنها بخشی از گردن رحم یا تمام آن را دربر میگیرد (جفت سرراهی یا پلاسنتا پرویا) بیشتر در معرض ابتلا به چسبندگی جفت هستند. اما در بعضی موارد، چسبندگی جفت در زنانی که هیچگونه سابقه جراحی رحمی یا جفت سرراهی نداشته‌اند هم رخ میدهد.

نشانه‌های چسبندگی جفت چیست؟
زنانی که به چسبندگی جفت مبتلا هستند معمولا هیچ علامت یا نشانه خاصی را در طول دوران بارداری تجربه نمی‌کند. در بعضی مواقع پزشک طی سونوگرافی‌های عادی و همیشگی این مشکل را تشخیص می‌دهد. اما در بعضی موارد نیز چسبندگی جفت باعث بروز خونریزی واژینال در سه ماهه سوم بارداری (هفته ۲۷ تا ۴۰) می‌شود. اگر در این دوره خونریزی واژینال را تجربه کردید هرچه سریع‌تر با پزشکتان در میان بگذارید. اگر خونریزی خیلی شدید باشد به گونه‌ای که در کمتر از ۴۵ دقیقه پد بهداشتی را کاملا خیس کند، یا با دردهای شکمی درد زیر و بالای شکم در بارداری همراه باشد باید به اورژانس مراجعه کنید.

چه کسانی در خطر ابتلا به چسبندگی جفت هستند؟
عوامل مختلفی در افزایش احتمال ابتلا به چسبندگی جفت نقش دارند که عبارتند از:
پس از زایمان
ناهنجاری رحمی، مثل اسکار یا فیبروئید رحم
زایمان سزارین یا دیگر جراحی‌های رحمی. با هرگونه جراحی رحمی مثل برداشتن فیبروئید رحم خطر ابتلا به چسبندگی رحم افزایش میابد. (این یکی از دلایل برای مناسب نبودن زایمان سزارین بدون هیچ دلیل پزشکی است)
محل اتصال جفت. اگر بخشی از جفت یا تمام آن به گردن رحم (جفت سرراهی) یا به قسمت زیرین رحم بچسبد احتمال ابتلا به چسبندگی جفت افزایش میابد .
تعداد زایمان. با هر زایمان احتمال بوجود آمدن چسبندگی جفت افزایش میابد.
سایر مشکلات خاص رحمی. وجود اسکار یا جای زخم، یا فیبروئید رحمی احتمال ایجاد چسبندگی جفت را بالا میبرد.
سیگار کشیدن. مصرف سیگار احتمال بوجود آمدن مشکلات مربوط به جفت را افزایش میدهد.
سن مادر. چسبندگی جفت در زنان بالای ۳۵ سال شایع‌تر است.

چسبندگی جفت چگونه تشخیص داده می شود؟
گاهی اوقات پزشکان چسبندگی جفت را از طریق سونوگرافی‌های معمولی تشخیص میدهند. اما اگر چند فاکتور خطر برای ابتلا به چسبندگی جفت داشته باشید، پزشکتان آزمایش‌های مختلفی را برایتان مینویسد تا مطمئن شود جفت در دیواره رحم نفوذ نکرده است. یکسری آزمایش‌های رایج برای تشخیص چسبندگی رحم عبارتند از: آزمایش‌های تصویری مثل سونوگرافی، IRM، و آزمایش خون برای بررسی میزان آلفا-فیتوپروتئین.

روشهای درمانی چسبندگی جفت
هر مورد چسبندگی جفت با دیگری متفاوت است. اگر پزشک چسبندگی جفت را در شما تشخیص داد، برنامه‌ای را ترتیب میدهد که مطمئن شود جنین تا حد امکان سالم است. چسبندگی‌های مزمن باید با جراحی درمان شوند. ابتدا پزشک با عمل سزارین بچه شما را به دنیا می‌آورد، سپس ممکن است هیسترکتومی انجام دهد یا رحم را خارج کند.با این کار از بروز خونریزی شدید جلوگیری میکند زیرا اگر بعد از زایمان، بخشی از جفت یا تمام آن چسبیده به رحم باقی بماند باعث خونریزی و از دست رفتن میزان زیادی از خون مادر میشود.
اگر مایل باشید دوباره باردار شوید، یک راه درمانی بعد از زایمان وجود دارد که توانایی باروری شما را حفظ میکند. این یک روش جراحی است که مقدار زیادی از جفت را در رحم باقی میگذارد. اما زنانی که این درمان را انجام میدهند در معرض مشکلات و عوارض زیادی قرار میگیرند. اگر خونریزی واژینال همچنان بعد از درمان ادامه پیدا کرد، ممکن است پزشک هیسترکتومی را توصیه کند. اما بعد از این عمل باردار شدن بسیار سخت خواهد بود. درباره تمام گزینه‌های درمان با پزشکتان صحبت کنید. آنها میتوانند بر اساس وضعیت و شرایط شخصی شما بهترین راه حل را ارائه دهند.
اگر چسبندگی جفت تشخیص داده و به خوبی درمان شود، زنان میتوانند بدون هیچ مشکل و عوارضی کاملا بهبود یابند. اما اگر زنی عمل هیسترکتومی انجام دهد دیگر نمیتواند باردار شود. اگر رحم شما بعد از درمان سالم باقی بماند، باید درباره تمام حاملگی‌هایی که میخواهید در آینده داشته باشید با پزشکتان صحبت کنید. تحقیقات نشان میدهد میزان بازگشت چسبندگی جفت در زنانی که قبلا این مشکل را داشتند بیشتر است.

چسبندگی جفت به رحم چه عوارضی را برای فرد در پی دارد؟
چسبندگی جفت میتواند عوارض جدی برای فرد در پی داشته باشد. این عوارض عبارتند از:
خونریزی شدید واژینال که ممکن است تزریق خون برای بیمار لازم شود.
مشکلات مربوط به لخته شدن خون، یا انتشار لخته‌های خونی درون رگ‌ها
نارسایی ریوی، یا سندرم تنگی نفس
نارسایی کلیوی
زایمان زودرس
از طرفی تمام جراحی‌ها مانند زایمان سزارین و هیسترکتومی برای برداشتن جفت نیز میتوانند عواض زیادی را در پی داشته باشند. خطراتی که این عمل‌ها برای مادر بوجود می‌اورند عبارتند از:
واکنش به بیهوشی
لخته شدن خون
عفونت زخم
افزایش خونریزی
جراحت‌های مربوط به جراحی
آسیب به سایر اندام‌ها مانند مثانه، اگر جفت به آن‌ها چسبیده باشد
مشکلاتی که برای کودک در عمل سزارین بوجود می‌آید بسیار نادر است و شامل جراحت‌های جراحی یا مشکلات تنفسی میشود.
گاهی اوقات پزشکان ترجیح میدهند که جفت را دست نخورده در بدن بگذارند زیرا میتواند با گذشت زمان از رحم جدا شود. اما این کار ممکن است عوارض خطرناکی را برای فرد بهمراه داشته باشد. مثل:
خونریزی واژینال شدید که میتواند زندگی بیمار را تهدید کند
عفونت
لخته شدن خون و مسدود شدن یک یا چندتا از رگ‌های ریه، یا آمبولی ریوی
نیاز به انجام عمل هیسترکتومی
بوجود آمدن مشکلات در رابطه با حاملگی‌های بعدی مثل سقط جنین، زایمان زودرس، و چسبندگی جفت

آیا می‌توان از چسبندگی جفت جلوگیری کرد؟
هیچ راهی برای جلوگیری از چسبندگی جفت وجود ندارد. اما در صورت تشخیص چسبندگی جفت، پزشک دوران بارداری شما را با دقت زیر نظر میگیرد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کند.

چگونه میتوان احتمال ابتلا به مشکلات مربوط به جفت را کاهش داد؟
یکی از راه‌هایی که میتوانید از طریق آن احتمال ابتلا به مشکلات مربوط به جفت را کاهش دهید زایمان طبیعی به جای سزارین است. زایمان سزارین را فقط زمانی انجام دهید که خطری جدی سلامتی شما یا فرزندتان را تهدید میکند. برای بعضی از مادران و کودکان که سلامتی آنها در خطر است، سزارین ایمن‌تر از زایمان طبیعی است. اما اگر دوران بارداری سالم و بدون خطری دارید، صبر کنید تا زمان زایمان به طور طبیعی فرا برسد. هیچ‌گاه برای دلایل غیرپزشکی سزارین را انتخاب نکنید. مثلا برای اینکه میخواهید فرزندتان در روز خاصی به دنیا بیاید، یا بخاطر راحتی خودتان، یا اینکه میخواهید فرزندتان زودتر به دنیا بیاید.
حتی اگر قبلا سزارین انجام داده‌اید باز هم میتوانید فرزند بعدیتان را طبیعی به دنیا بیاورید. این اتفاق زایمان طبیعی بعد از سزارین نامیده میشود (CABV). شما میتوانید با توجه به برشی که در زایمان سزارین قبلی داشتید و نیز سلامت کلی دوران بارداری CABV انجام دهید. اما قب از آن با پزشکتان صحبت کنید که آیا این کار برایتان مناسب است یا خیر.