اضطراب جدایی کودکان، پنج راهکار کنترلی

«اضطراب جدایی» یکی از دردسرهای آغاز ماه مهر و بازگشایی مدارس برای والدین بچه‌های کوچک‌تری است که برای نخستین بار قرار است پا به مهدکودک یا مدرسه بگذارند. برای درمان اضطراب جدایی روانشناسان چند راهکار عملی کارآمد را پیشنهاد می‌کنند.

اضطراب جدایی چیست؟
اضطراب جدایی در بچه‌های مختلف به اشکال گوناگون خودش را نشان می‌دهد و در حقیقت یک اختلال محسوب می‌شود. این اختلال معمولا بین سنین ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی رخ می‌دهد و در برخی کودکان تا سنین پیش دبستانی و دبستان هم پیش می‌رود و اگر درمان نشود گاهی تا بزرگسالی هم ادامه پیدا می‌کند. به طور متوسط ۳ تا چهار درصد کودکان دچار این اختلال هستند. برخی کودکان حتی اگر یک لحظه پدر و مادر خود را نبینند دچار این اختلال می‌شوند و در برخی موارد جدایی بیش از حد کودک از مادر او را دچار این اضطراب می‌کند که قرار است باز هم مادرش را نبیند، این مورد در کودکانی که مادرشان شاغل است بیشتر خودش را نشان می‌دهد.
گاهی اضطراب جدایی به خاطر شرایط محیطی رخ می‌دهد و اکتسابی است و گاهی اوقات این اضطراب ریشه ژنتیکی دارد. مواردی مثل عوض کردن محل زندگی، قرار گرفتن در شرایط استرس زا مثل طلاق والدین یا مرگ یکی از نزدیکان یا حتی مرگ حیوان خانگی و والدین سخت‌گیر و بیش از حد مراقب می‌تواند از جمله عوامل اکتسابی ابتلا به این اختلال باشد. از سوی دیگر معمولا کودکان سرسخت و لجباز بیشتر از نظر ژنتیکی آمادگی ابتلا به این اختلال را دارند. با این‌همه معمولا کودکان تا سن ۶ ماهگی درک چندانی از اضطراب و جدایی ندارند و اگر در کنار افراد قابل اعتماد و مطمئن باشند در ماه‌های بالاتر بهتر با این مسئله کنار می‌آیند. اضطراب جدایی معمولا از ۹ ماهگی آغاز می‌شود و عواملی مثل گرسنگی، خستگی یا بی‌حوصلگی در مواقعی آن را تشدید می‌کند. در این گونه موارد اضطراب جدایی گذراست و اگر نوزاد روز خسته کننده‌ای داشته با استراحت این مشکل حل می‌شود.
برخی از کودکان از مرحله اضطراب جدایی دوران نوزادی به سلامت عبور می‌کنند اما از ۱۵ تا ۱۸ ماهگی قابلیت ابتلا به این اختلال را پیدا می‌کنند. در این‌گونه موارد هم عواملی مثل بیماری، خستگی و گرسنگی اضطراب جدایی را تشدید می‌کند. زمانی که کودک شروع به مستقل شدن می‌کند و معنی استقلال را کمی متوجه می‌شود بیشتر متوجه جدایی از پدر و مادرش می‌شود و با نشانه‌هایی مثل گریه کردن، جیغ کشیدن و مقاومت نشان دادن در مقابل جدایی خودش را نشان می‌دهد.
*کودکان سه ساله قطعا بهتر از خردسالان و نوزادان متوجه جدایی می‌شوند و دچار اضطراب می‌شوند. در این گونه موارد نباید کوتاه بیایید و برنامه‌های خود را کنسل کنید. کودک را درک کنید اما با او همدردی نکنید ،مسخره‌اش نکنید، کودکان به راحتی متوجه می‌شوند که شما آن‌ها را درک می‌کنید و احساس‌شان را می‌فهمید و در این صورت راحت‌تر از شما جدا می‌شوند. به کودک بفهمانید که امنیت دارد اما به هیچ‌وجه تسلیم خواسته او نشوید.

۶ راهکار برای کنترل و مدیریت اضطراب جدایی کودکان
۱- خداحافظی را کش ندهید
اگر قرار است از منزل بیرون بروید و کودک شاهد این بیرون رفتن شماست مراسم خداحافظی را طولانی نکنید. سریع کودک را ببوسید و با او خداحافظی کنید. کش دادن بیش از حد مراسم خداحافظی کودک را مضطرب می‌کند. یادتان باشد هیچ‌وقت بدون خبر کودک را ترک نکنید. به او بگویید که بیرون می‌روید و پیش او برمی‌گردید.
۲- جدی و مصمم باشید
اگر شاغل هستید سعی کنید هر روز سر یک ساعت مقرر از منزل خارج شوید تا این امر برای کودک تبدیل به یک مسئله عادی شود. سعی کنید زمانی این کار را انجام دهید که کودک خواب است. برای این مورد جدی و ثابت قدم باشید. این مسئله دلهره کودک را کاهش می‌دهد و سبب می‌شود نسبت به استقلال خودش و شما اعتماد و اطمینان بیشتری داشته باشد.
۳- به کودک بی‌توجهی نکنید
منظور از خداحافظی سریع این نیست که به کودک بی‌توجهی کنید. کودک‌تان را ببوسید و سریع از او خداحافظی کنید تا مقدمه را برای گریه و بی‌تابی او فراهم نکنید.
۴- زیر قول‌تان نزنید
شما احساس اعتماد و استقلال را از همان دوران کودکی در فرزند خود به وجود می‌آورید و پرورش می‌دهید. به همین خاطر برای این‌که کودک با احساس جدایی از شما کنار بیاید باید روی قول‌تان بمانید و به وعده خود عمل کنید. مثلا اگر به کودک قول داده‌اید ۲ ساعت یا مثلا چهار ساعت دیگر نزد او برمی‌گردید بدقولی نکنید.
۵- جدایی را تمرین کنید
بهتر است به جای این‌که کودک‌تان را یک مرتبه ترک کنید (مثلا بعد از پایان مرخصی زایمان و فرا رسیدن زمان بازگشت به سر کار) پیش از موعد مقرر این کار را تمرین کنید. مثلا نوزاد یا کودک را به خانه مادربزرگش ببرید و از او بخواهید چند ساعت از فرزندتان نگهداری کند. حتی می‌توانید آخر هفته را برای این تمرین انتخاب کنید و کودک را حداقل یک ساعت با مادربزرگ یا شخص قابل اعتماد و نزدیک دیگری تنها بگذارید. قبل از شروع سن پیش دبستانی یا مدرسه ،این کار را با فرزندتان تمرین کنید. مهدکودک بهترین گزینه برای این تمرین است. به این ترتیب به فرزندتان این شانس را می‌دهید که آماده شود، تجربه کسب کند و خودش را برای جدایی چند ساعته در روز از شما مهیا کند.