تغییر رنگ ادرار در بارداری، هر آنچه باید بدانید
تغییر رنگ ادرار در بارداری یک امر رایج است که می‌تواند به دلیل عواملی مانند میزان آب بدن، رژیم غذایی، مصرف مکمل‌های ویتامینی و بیماری‌ها ایجاد شود. آگاهی از این تغییرات، به تشخیص و درمان به موقع مشکلات احتمالی کمک می‌کند.
پاسخ دکتر مینو آیرملو، جراح و متخصص زنان و زایمان: عفونت ادراری در دوران بارداری بسیار شایع است. یکی به دلیل هورمون‌هایی که در دوران بارداری ترشح می‌شود و دوم به خاطر فشار رحم روی لگن، یک مقدار اسپاسم ادراری ایجاد می‌شود که شانس عفونت‌ها را بالا می‌برد. از طرفی در دوران بارداری به طوری کلی ایمنی بدن کاهش می‌یابد. عفونت های ادراری بسیار حائز اهمیت هستند، چون می‌توانند سبب سقط یا زایمان زودرس بشوند. بنابراین این موضوع را جدی بگیرید.
تغییرات ادرار در اوایل بارداری
با شروع بارداری، تغییرات هورمونی چشمگیری در بدن رخ می‌دهد که مهم‌ترین آن‌ها، افزایش سطح هورمون‌های گنادوتروپین جفتی انسانی (hCG)، پروژسترون و استروژن هستند. این هورمون‌ها نقش کلیدی در حافظت از بارداری دارند، اما بر دستگاه ادراری نیز تاثیر می‌گذارند و عوارضی ازجمله افزایش دفعات و تغییر رنگ ادرار را ایجاد می‌کنند.
افزایش دفعات ادرار در بارداری
بسیاری از زنان باردار در سه ماهه اول دچار افزایش دفعات ادرار می‌شوند که اغلب، این موضوع به چند دلیل زیر اتفاق می‌افتد:
- تغییرات هورمونی: افزایش hCG و پروژسترون بر عملکرد کلیه تاثیر گذاشته و میزان تولید ادرار را افزایش می‌دهد.
- فشار بر مثانه: با رشد رحم، فشار بیشتری بر مثانه وارد می‌شود و باعث می‌شود که مثانه سریع‌تر پر شده و نیاز به تخلیه بیشتری داشته باشد.
تغییر رنگ ادرار در بارداری
زنان باردار ممکن است در رنگ ادرار خود نیز تغییر ببینند. به‌طور کلی، رنگ ادرار می‌تواند از زرد کم‌رنگ تا کهربایی تیره متغیر باشد، اما بارداری عوامل جدیدی را وارد این معادله می‌کند که عبارتند از:
- میزان آب بدن: هیدراته بودن یا نبودن بدن در تغییر رنگ ادرار در بارداری نقش پررنگی ایفا می‌کند و نوشیدن آب کافی در این دوران ضروری است. ادرار زرد تیره می‌تواند نشان‌دهنده کم‌آبی باشد که ممکن است خطر عفونت‌های ادراری را افزایش دهد.
- ویتامین‌ها و مکمل‌ها: بسیاری از مکمل‌های بارداری حاوی ویتامین‌های گروه B و آهن هستند که می‌توانند رنگ ادرار را تغییر دهند. مخصوصاً ویتامین B می‌تواند ادرار را به رنگ زرد روشن درآورد که معمولاً بی‌خطر است، اما نگرانی ایجاد می‌کند.
آزمایش‌های ادرار در دوران بارداری
آزمایش‌های ادرار نقش مهمی در بررسی سلامت زنان باردار و جنین دارند. این آزمایش‌ها معمولاً در ویزیت‌های دوره‌ای بارداری انجام می‌شوند و اطلاعات ارزشمندی را درباره وضعیت کلی بدن و روند بارداری ارائه می‌دهند. هدف از آزمایش‌های ادرار در این دوران عبارتند از:
- بررسی عفونت‌ها: این آزمایش‌ها می‌توانند عفونت‌های دستگاه ادراری (UTI) را شناسایی کنند. این عفونت‌ها در دوران بارداری شایع هستند و در صورت عدم درمان ممکن است باعث بروز عوارض شوند.
- بررسی عملکرد کلیه: کلیه‌ها در دوران بارداری وظیفه مهمی در تصفیه مواد زائد بر عهده دارند و آزمایش‌های ادرار می‌توانند به بررسی سلامت و عملکرد کلیه‌ها کمک کنند.
- تشخیص سطح پروتئین: وجود مقدار زیاد پروتئین در ادرار ممکن است نشانه مشکلاتی مانند پره‌اکلامپسی باشد که نیاز به نظارت و مدیریت دقیق دارد.
- ارزیابی سطح آب بدن: غلظت و رنگ ادرار می‌تواند اطلاعاتی درباره میزان آب بدن ارائه دهد و به پزشک کمک کند تا مطمئن شود شما به اندازه کافی هیدراته هستید.
انواع آزمایش‌های ادرار در بارداری
برای تغییر رنگ ادرار در دوران بارداری یا صرفاً اهداف نام برده شده در بالا، چندین نوع آزمایش ادرار قابل انجام است که عبارتند از:
- آنالیز ادرار: این آزمایش رایج، اجزای مختلف ادرار مانند رنگ، شفافیت، pH، پروتئین، گلوکز و وجود گلبول‌های قرمز را بررسی می‌کند و نتایج آن می‌تواند عفونت‌ها، اختلالات متابولیک یا مشکلات کلیوی را نشان دهد.
- کشت ادرار: اگر احتمال وجود عفونت ادراری مطرح باشد، ممکن است آزمایش کشت ادرار انجام شود تا نوع دقیق باکتری‌های عامل عفونت مشخص شود و موثرترین آنتی‌بیوتیک نیز برای درمان انتخاب گردد.
- جمع‌آوری ادرار ۲۴ ساعته: در برخی موارد، پزشک ممکن است درخواست کند که طی ۲۴ ساعت ادرار خود را جمع‌آوری کنید تا عملکرد کلیه‌ها و میزان پروتئین یا کراتینین در آن بررسی شود.
عفونت ادراری در بارداری
زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی و ساختاری در دستگاه ادراری، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به عفونت‌های ادراری قرار دارند. عفونت‌های ادراری معمولاً در اثر ورود باکتری‌ها به مجاری ادراری ایجاد می‌شوند و در صورت عدم درمان می‌توانند هم برای مادر و هم برای جنین خطرناک باشند. علائم عفونت ادراری عبارتند از:
- احساس مکرر نیاز به ادرار کردن
- سوزش یا درد هنگام ادرار
- ادرار کدر یا با بوی شدید
- درد یا ناراحتی در ناحیه لگن
در صورت مشاهده هر کدام از این علائم، باید به پزشک مراجعه کنید. اگر عفونت ادراری در بارداری درمان نشود، می‌تواند عفونت کلیه (پیلونفریت) ایجاد کند که ممکن است هم برای مادر و هم برای جنین خطرات جدی به همراه داشته باشد.
تغییرات ادرار از اواسط تا اواخر بارداری
با ورود به سه ماهه دوم و سوم بارداری، تغییرات بیشتری در ویژگی‌های ادرار ممکن است رخ دهد که شامل موارد زیر هستند:
بی‌اختیاری ادرار در بارداری
بسیاری از زنان باردار در طول این دوران، دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شوند. این مشکل به دلایل مختلفی رخ می‌دهد که عبارتند از:
- افزایش فشار بر مثانه: با رشد جنین، فشار بیشتری به مثانه وارد می‌شود و این می‌تواند منجر به نشت ناخواسته ادرار شود. (مخصوصاً موقع فعالیت‌های فیزیکی، سرفه یا عطسه کردن)
- ضعف عضلات کف لگن: تغییرات هورمونی دوران بارداری می‌توانند باعث شل شدن عضلات کف لگن شوند که از مثانه حمایت می‌کنند و در نتیجه احتمال نشت ادرار را افزایش می‌دهند.
تغییر در بوی ادرار در بارداری
برخی از زنان، علاوه بر تغییر رنگ ادرار در بارداری یا بی‌اختیاری و سایر عوارض، متوجه تغییر در بوی ادرار نیز می‌شوند که می‌تواند دلایل مختلف زیر را داشته باشد:
- تغییر رژیم غذایی: تمایلات غذایی و حساسیت‌های بارداری ممکن است رژیم غذایی شما را تغییر دهند و در نتیجه بوی ادرار متفاوت شود. به عنوان مثال، مارچوبه به تولید بوی خاص در ادرار معروف است و برخی ادویه‌ها نیز می‌توانند بوی ادرار را تغییر دهند.
- افزایش متابولیسم: بارداری باعث افزایش متابولیسم بدن می‌شود که می‌تواند غلظت مواد زائد در ادرار را تغییر داده و گاهی یک بوی قوی‌تر ایجاد کند.
نکات حفظ سلامت دستگاه ادراری در بارداری
برای این‌که دستگاه ادراری شما در دوران حساس بارداری سالم بماند، از توصیه‌های زیر کمک بگیرید:
- هیدراته بمانید: سعی کنید روزانه ۸ تا ۱۰ لیوان آب بنوشید و در صورت فعالیت زیاد یا گرم بودن هوا، مصرف مایعات خود را افزایش دهید. آب کافی می‌تواند از عفونت‌های ادراری جلوگیری کرده و ادرار را رقیق کند. در نتیجه خطر کم‌آبی و تیرگی ادرار کاهش می‌یابد.
- رژیم غذایی خود را کنترل کنید: به آنچه می‌خورید توجه کنید، زیرا برخی از غذاها و نوشیدنی‌ها ممکن است رنگ و بوی ادرار را تغییر دهند. بهترین کار این است که یک رژیم غذایی متعادل و غنی از میوه، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین‌های سالم داشته باشید.
- بهداشت مناسب را رعایت کنید: رعایت بهداشت فردی در دوران بارداری، به ویژه برای پیشگیری از عفونت‌های ادراری، بسیار مهم است. بنابراین، همیشه مقعد خود را از جلو به عقب پاک کنید، قبل و بعد از رابطه جنسی ادرار کنید و لباس زیر نخی و قابل تنفس بپوشید.
کلام آخر
در مجموع، تغییر رنگ ادرار در بارداری می‌تواند تحت تاثیر عواملی مانند میزان مصرف آب، تغذیه، مکمل‌های ویتامینی و بیماری قرار بگیرد. برخی از تغییرات رنگی، طبیعی و بی‌خطر هستند، اما رنگ‌های غیرعادی مانند قرمز یا قهوه‌ای ممکن است نشانه مشکلاتی مانند عفونت یا کم‌آبی شدید باشند. آگاهی از این تغییرات و مشورت با پزشک در صورت مشاهده علائم غیرطبیعی می‌تواند از مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
