شیمی درمانی و حاملگی، چگونه؟

موفقیت در درمان سرطان با به کارگیری روش‌هایی مانند شیمی‌درمانی، رادیوتراپی و پیوند مغز استخوان، بویژه پس از دهه‌ ۹۰ افزایشی چشمگیر یافته است. بیش از نیمی از بیماران سرطانی تحت یکی از انواع روش‌های مقابله با سرطان، مانند شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی قرار می‌گیرند. در بیشتر موارد، برای بیماران از روش‌های ترکیبی به‌کارگیری پرتو درمانی و شیمی درمانی در یک زمان استفاده می‌شود.

متأسفانه درمان با این روش‌های تهاجمی، عوارض جانبی و گاه شدیدی را بر جای می‌گذارد. به‌دنبال استفاده از مواد سمی و تشعشعات یونیزان در درمان سرطان، فعالیت غدد درون‌ریز و چرخه‌ تولیدمثل تخمدان‌ها و به دنبال آن «باروری» ایشان بشدت تهدید می‌شود. خانم‌های بیماری که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، مستعد ابتلا به نقص زودرس تخمدان می‌شوند؛ اما به‌دلیل نتایج قابل قبول در بهبود سرطان و با وجود آسیب‌های جانبی، درمان با تبعات آن ترجیح داده می‌شود. بنابراین، به‌منظور حفظ توانایی باروری، انجماد و پیوند بافت تخمدان برای خانم‌هایی که بر اثر شیمی درمانی، رادیوتراپی، نابهنجاری‌های ژنتیک یا بیماری‌های خاص دیگر به ناباروری مبتلا می‌شوند و برای دختران نابالغ نیز به‌عنوان تنها راه ممکن برای ذخیره‌ سلول‌های جنسی توصیه می‌شود. اگر چه در مردان بالغ که دچار سرطان می‌شوند، برای حفظ توانایی باروری، دادن اسپرم به بانک اسپرم قبل از شروع درمان سرطان امکان‌پذیر است، اما در پسرهای نابالغ مبتلا به سرطان، برای حفظ توانایی باروری، هیچ راهی بجز ذخیره بافت بیضه وجود ندارد.

شیمی درمانی، رادیوتراپی تهاجمی و پیوند مغز استخوان در بیشتر از ۹۰ درصد دختران و خانم‌های جوان مبتلا به سرطان انجام می‌شود. از طرفی تخمدان‌ها بخصوص وقتی با مواد آلکیله کننده (عواملی که یک گروه آلکیل را به مولکول دی.‌ان.‌ای پیوند می‌دهند و با این روش مانع همانندسازی دی.‌ان‌.ای می‌شوند) تماس پیدا کنند، به درمان‌های سمی بسیار حساس می‌شوند. تمام داروهای شیمی درمانی با مداخله در فرآیندهای حیاتی سلول عمل می‌کنند و چرخه طبیعی تکثیر سلولی را به حالت توقف در می‌آورند. بیشتر داروهای شیمی درمانی به علت اثرات کمکی آنها بر یکدیگر به صورت ترکیبی استفاده می‌شوند. در نتیجه اثرات زیان‌آور آنها نیز افزایش می‌یابد. اشعه‌های یونیزه‌کننده نیز اثراتی مخرب بر عملکرد غدد تولیدمثلی دارند. سیکلوفوسفامید، از جمله موادی است که به‌طور متداول در شیمی درمانی استفاده شده و جزو داروهای پر خطر برای گنادها (تخمدان و بیضه) به‌شمار می‌رود.

شواهد فوق نشان می‌دهد حفظ توانایی باروری در جمعیت بیمارانی که از روش‌های تهاجمی مانند شیمی درمانی و رادیوتراپی استفاده می‌کنند، قبل از شروع درمان سرطان، اهمیتی بسزا دارد تا احساس خوب مادر و پدر شدن، روزنه‌ای پر امید برای ادامه زندگی ایشان فراهم آورد. هفته آینده از انواع روش‌های حفظ باروری در بیماران سرطانی بالغ و نابالغ برایتان خواهیم گفت.