رادیوگرافی در دوران بارداری، پنج نکته مهم

یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوران برای هر خانمی، بارداری محسوب می‌شود و بسیاری از خانم‌های باردار تمام تلاش خود را می‌کنند تا بارداری خوب و کم خطری را پشت سر بگذارند.

نخوردن خیلی از غذاها، احتیاط در مصرف دارو، بلند نکردن وسایل سنگین و خیلی موارد دیگر، مورد توجه خانم‌های باردار قرار می‌گیرد. گاهی آن‌قدر خانم‌ها نسبت به بارداری حساس هستند که عملا دچار نوعی وسواس و باورهای نادرست می‌شوند، مثلا برخی خانم‌های باردار برای سلامت جنین، حتی پای خود را در مراکز رادیولوژی نمی‌گذارند یا در شرایطی که انجام رادیوگرافی برای آنها بسیار ضروری است، از انجام آن پرهیز می‌کنند. اگر باردار هستید و پزشک انجام رادیوگرافی را به شما توصیه کرده ولی برای انجام آن نگرانی زیادی دارید، صحبت‌های دکتر عبدالرسول صداقت، متخصص رادیولوژی و رئیس سابق انجمن رادیولوژی را بخوانید.

حساب هفته‌ها را داشته باشید

زمانی که یک خانم باردار می‌شود، در سه هفته اول جنین در مرحله سلولی قرار دارد و سلول‌های آن در حال تکثیر هستند تا در هفته‌های بعدی، تبدیل به ارگان شوند. در این دوران، چنانچه حتی در تصویربرداری اشعه ایکس روی لگن تابیده شود هم جای نگرانی نیست. اگر خانمی در هفته‌های اول بارداری رادیوگرافی انجام بدهد و از بارداری خود بی اطلاع باشد، باز هم جای هیچ نگرانی نیست و می‌تواند با خیال راحت به بارداری خود ادامه بدهد. بعد از پایان هفته سوم و با شروع هفته چهارم، مرحله تشکیل شدن ارگان‌ها (ارگانوژنز) آغاز می‌شود و تا هفته چهاردهم، این مساله ادامه دارد. این دوران، برای یک خانم باردار بسیار حساس است و بیشترین خطر و ضرر برای جنین در این دوران می‌تواند وجود داشته باشد به همین دلیل حتی خوردن بسیاری از داروها، مکمل‌ها و قرص‌های ساده سرماخوردگی، عملا با احتیاط و تحت نظر پزشک مصرف می‌شود. انجام رادیوگرافی در این دوران می‌تواند با خطراتی همراه باشد ولی بعد از هفته چهاردهم، خطرات به حداقل می‌رسد و می‌توان تصویربرداری و رادیوگرافی را با رعایت اصول ایمنی خاص انجام داد که برای این منظور در ناحیه لگن و رحم، باید حتما روپوش سربی قرار داد.

اگر دندان‌تان درد بگیرد

یکی از نگرانی‌های خانم‌ها در زمان بارداری، مشکلات و درمان دندان‌ها در این دوران است و برخی خانم‌ها از ترس رادیوگرافی دندان، پیش از اقدام به بارداری به دندان‌های خود رسیدگی می‌کنند. نگرانی در رابطه با رادیوگرافی تک دندان، بی مورد است چون میزان اشعه در این نوع رادیوگرافی ناچیز محسوب می‌شود و با پوشیدن روپوش سربی ناحیه لگن و رحم، خطری جنین را تهدید نمی‌کند البته بهتر است خانم‌ها تا جای ممکن انجام این نوع رادیوگرافی را در هفته‌های ۴ تا ۱۴ بارداری انجام ندهند مگر در شرایط ضروری. اما در رابطه با رادیوگرافی پانورکس (OPG) که محدود به یک دندان نمی‌شود، مساله بسیار فرق دارد و میزان اشعه در این نوع رادیوگرافی بیشتر است به همین دلیل خانم‌های باردار تنها در موارد ضروری باید این کار را انجام بدهند و اگر این نوع رادیوگرافی به منظور انجام کارهای زیبایی یا پروتزهای دندان باشد، بهتر است که به بعد از دوران بارداری موکول شود.

سرب چه کمکی می‌کند؟

برخی خانم‌ها در ایام بارداری، حتی از ورود به ساختمان‌های مراکز تصویربرداری ترس دارند و تصور می‌کنند با ورود به ساختمان برای آنها مشکل ایجاد می‌شود در حالی‌که این باور کاملا نادرست است و ساختمان‌هایی که برای این منظور در نظر گرفته می‌شود، طبق استانداردها و نظارت‌های ویژه، ایمن می‌شوند و جای هیچ نگرانی وجود ندارد. روش‌های زیادی برای حفاظت در نظر گرفته می‌شود برای مثال، داخل دستگاه‌های رادیولوژی، دیافراگم‌هایی وجود دارد که این قابلیت را به دستگاه می‌دهند که تنها از یک نقطه مورد نظر رادیوگرافی انجام شود و اشعه با سایر قسمت‌های بدن در تماس نباشد.

تمام دیوارهای اتاق رادیوگرافی تا ارتفاع حدود دو متر (یا دو متر و 30 سانتی‌متر) به وسیله لایه سرب پوشانده شده و روی آنها گچ و رنگ شده است. در تمام درها لایه‌ای از سرب وجود دارد. حتی در پنجره‌ای که متخصص رادیولوژی از آن داخل اتاق را نگاه می‌کند، سرب شفاف وجود دارد. علاوه بر این، در پنجره‌های اتاق‌های رادیولوژی که در نزدیکی آنها ساختمانی وجود دارد، سرب به کار رفته است. روپوش‌های سربی هم برای حفاظت از لگن و رحم خانم باردار به کار گرفته می‌شوند تا مشکلی به‌وجود نیاید. پس خانم‌های باردار یا آن دسته از خانم‌هایی که احتمال می‌دهند باردار باشند، بعد از اطلاع این مساله به متخصص رادیولوژی، نباید نگران باشند.

باز هم آگاه شوید

شاید این سوال به ذهن خیلی از خانم‌های باردار برسد که برای انجام سی تی اسکن (CT Scan) و ام.آر. آی (MRI) هم محدودیتی وجود دارد یا خیر، در جواب به این سوال باید گفت که این نوع تصویربرداری‌ها هم تا جای ممکن نباید در هفته‌های ۴ تا ۱۴ انجام شود ولی در شرایطی که جان خانم باردار در خطر باشد و پزشک انجام این کار را ضروری بداند، باید حتما تحت هر شرایطی انجام شود چون سلامت مادر و جان او در اولویت قرار دارد. به طور کلی در تصویربرداری به روش سی تی اسکن، اشعه پراکنده در اتاق تقریبا وجود ندارد و اگر انجام این نوع تصویربرداری ضرورت داشته باشد، با پوشیدن روپوش سربی و محافظت از ناحیه لگن و رحم این کار انجام می‌شود. در رابطه با ام.آر.آی نیز قانون کلی تصویربرداری در بارداری مصداق دارد و باید در سه ماهه اول بارداری، از قرار دادن خانم باردار در دستگاه ام.آر.آی خودداری کرد ضمن این‌که در شرایط ضروری، معمولا انجام ام.آر.آی، بدون تزریق ماده حاجب خواهد بود.

غربالگری مطرح است؟

ماموگرافی یکی از انواع دیگر تصویربرداری است که بسیاری از خانم‌ها به‌صورت دوره‌ای و برای غربالگری سرطان سینه، آن را زیر نظر پزشک انجام می‌دهند. خانم‌های باردار باید این نوع ماموگرافی را که با هدف غربالگری پیش از بارداری انجام می‌دادند، به بعد از بارداری موکول کنند. اما در صورتی که یک مساله حیاتی مطرح باشد و تعویق ماموگرافی برای خانم باردار خطراتی را به‌دنبال داشته باشد، انجام این کار هم تا جای ممکن به بعد از سه ماهه اول موکول می‌شود که در این نوع تصویربرداری هم پوشیدن روپوش سربی محافظ لگن و رحم ضروری است.