احتمال چند قلوزایی، چه عوارضی برای مادر دارد؟

علت ایجاد چندقلویی ها در دهه گذشته استفاده از داروهای تحریک تخمک گذاری است. در روشهای تحریک تخمک گذاری با روش طبیعی ، برای جلوگیری از چندقلویی شدن می توان تخمدان های فرد را با سونوگرافی مورد بررسی قرار داد و در صورت تشکیل فولیکول های متعدد که خطر چندقلویی شدن را افزایش می دهد ، فرد را از تلاش برای باردار شدن منع کرد.

شیوه های معمول جلوگیری از چندقلوزایی چه هستند؟

در روشهای تحریک تخمک گذاری با روشهای آزمایشگاهی مثل ایی وی اف، برای جلوگیری از چندقلو شدن باید تعداد جنین های کمتری را به رحم بیمار منتقل کرد که متقابلا شانس باردار شدن بیمار را نیز کاهش خواهد داد. امروزه در کشورهای غربی به خانمهای زیر ۳۵ سال که از روش ای وی اف استفاده می کنند ، فقط یک جنین انتقال داده می شود و به بالای ۳۵ سال حداکثر ۲ جنین. در ایران نیز برای انتقال جنین ، محدودیت خاصی وجود ندارد.

چندقلوزایی چه عوارضی را برای مادر به همراه دارد؟

در حاملگی های چندقلویی تقریبا خطر ایجاد همه عوارض و مشکلات بارداری در مادر افزایش می یابد. به عنوان مثال فشار خون حاملگی ، کم خونی ، مسمومیت حاملگی ، دیابت بارداری ، خونریزی های دوران بارداری و پارگی کیسه آب را می توان نام برد. حاملگی های چندقلویی به خودی خود پرخطر هستند و به مراقبت های ویژه نیاز دارند.

این حاملگی ها برای خود جنین ها نیز عوارض بیشتری به دنبال دارند. خطر مرده زایی ، مرگ پس از تولد و نوزادان که دچار عقب ماندگی ذهنی هستند ، بخصوص زایمان های زودرس در این حاملگی ها بیشتر است.بسیاری از چندقلوها به علت زایمان زودرس به بستری شدن طولانی مدت در بخش مراقبتهای ویژه ی نوزادان نیاز دارند که برای خودشان خطر عوارض بعدی و برای پدر و مادر مشکلات روحی و مخارج و هزینه های بالا را دربر دارد.

تشخیص چندقلویی در چه مقطعی از بارداری ممکن است؟

بهترین زمان برای تشخیص چندقلویی ها در ۳ ماهه اول بارداری با سونوگرافی است. بارها شنیده شده است که مادری باردار بوده و تا پس از تولد از چندقلو بودن جنین ها اطلاعی نداشته است.

سونوگرافی در ۳ ماهه اول بخصوص در حدود ۸ تا ۱۰ هفته اگر با دقت کافی انجام شود ، چندقلویی را مشخص و از عوارض بعدی آنها نیز جلوگیری خواهد کرد. تعداد جنین ها اگر از ۲ تا بیشتر باشد ، عوارض بیشتری را در پی خواهد داشت.

انواع چندقلوزایی

دو قلوی همسان:

عبارت است از تقسیم شدن یک تخمک بارور شده به دو نیمه مساوی و ایجاد دو کودک مجزا و هم شکل. این دو قلوها از لحاظ ژنتیکی شبیه یکدیگر هستند و کروموزوم ها و خصوصیات جسمانی یکسانی دارند. آنها از جنس، مو، رنگ چشم و گروه خونی مشابهی برخوردار هستند.

دوقلوی غیر همسان:

از دو تخمک که توسط دو اسپرم مجزا بارور شده اند، حاصل می گردند. این دوقلوها بیشتر از خواهر و برادرهای معمولی که از والدین مشترک هستند، چیزی به هم شباهت ندارند. ممکن است هم جنس و یا از دو جنس متفاوت باشند. این نوع از دوقلوزایی رایج تر است و تنها این نوع است که تحت تاثیر عوامل: ژنتیک، سن مادر، نژاد و تعداد بارداری های قبلی می باشند.

بیش از دو قلو :

شامل سه قلو و یا بیشتر(مثل چهار قلو و یا پنج قلو) می باشد. این کودکان می توانند همسان، غیر همسان و یا ترکیبی از هر دو باشند. ولی این تولدها نادر هستند؛ برای مثال سه قلوزایی تقریبا به میزان یک تولد از ۷۰۰۰ تا ۸۰۰۰ تولد اتفاق می افتد و چهار قلو زایی به میزان یک تولد از ۴۷ میلیون تولد.

خطراتی که احتمال آنها در چند قلوزایی بیشتر است، عبارتند از:

تولد وزاد نارس، مسمومیت حاملگی، دیابت بارداری، مشکلات جفت و مشکلات وابسته به رشد جنین

احتمال زایمان زودرس چقدر است؟

نزدیک به ۶۰% از کسانی که دوقلو حامله هستند و % از کسانی که سه قلو حامله هستند، زایمان زودرس (قبل از ۳۷ هفتگی) دارند. حاملگیهای دوقلو به طور متوسط حدود ۳۵ هفته طول می کشند. حاملگیهای سه قلو نیز به طور متوسط حدود ۳۳ هفته و حاملگیهای چهار قلو نیز حدود ۲۹ هفته طول می کشند.

زایمان پیش از موعد چه خطراتی دارد؟

نوزادانی که زودرس به دنیا می آیند، ممکن است برای زندگی در دنیای خارج از رحم هنوز کاملا آماده نباشند. ریه، مغز و دیگر اندامهای آنها ممکن است به طور کامل رشد نکرده باشد، سیستم ایمنی آنها نیز ممکن است برای مبارزه با عفونتها آماده نباشد و این کودکان ممکن است برای مکیدن یا بلعیدن نیز آمادگی لازم را نداشته باشند.

هر چه کودک زودتر به دنیا آمده باشد، با خطرات بیشتری مواجه است. نوزادان زودرسی که بین هفته های 34 تا 37 به دنیا می آیند، معمولا وضعیت مناسبی داشته و با مشکلی مواجه نمی شوند. کودکانی که قبل از هفته بیست و هشتم به دنیا بیایند، ممکن است نهایتا زنده بمانند، اما به مراقبتهای ویژه پزشکی و البته کمی هم شانس نیاز دارند.

اگر زایمان شما قبل از 34 هفتگی آغاز شود، پزشک متخصص و تیم پزشکی ممکن است بتواند زایمان را چند روز به تاخیر بیندازد. پزشک معالج شما در این زمان از کورتیکواسترویید استفاده خواهد کرد؛ این داروها به ریه ها و سایر اندامهای جنین کمک می کنند تا سریعتر رشد کرده و در نتیجه احتمال زنده ماندن او را افزایش دهند.

عوارض احتمالی دیگر ناشی از بارداری چند قلویی چه مواردی می تواند باشد؟

صرفنظر از زایمان زودرس، مشکلات مختلف دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشند:

تولد نوزادان کم وزن:

دوقلوها و سه قلوها معمولا پیش از تولد به وزن مناسب نمی رسند. در حالی که یک کودک سالم بطور متوسط در زمان تولد در حدود ۳ تا ۳.۵ کیلو وزن دارد، دوقلوها به طور متوسط هر کدام ۲.۵ کیلو وزن دارند. سه قلوها نیز هر کدام حدود ۱.۸ تا ۲ کیلو، و چهارقلوها نیز هر کدام ۱.۳ تا ۱.۵ کیلو وزن دارند. نوزادانی که وزن آنها هنگام تولد کمتر از ۲.۵ کیلو باشد، کم وزن تلقی می شوند.

نوزادانی که در زمان تولد با کم وزنی مواجه باشند، حتی اگر با زایمان زودرس نیز به دنیا نیامده باشند، ممکن است به مشکلات مختلف دچار شوند. این کودکان معمولا نمی توانند خودشان به صورت طبیعی تنفس کنند. آنها ممکن است آمادگی کامل برای مبارزه با بیماریها و عفونتها، کنترل دمای بدن و یا افزایش وزن متناسب نداشته باشند. به همین دلایل، تقریبا همه این کودکان باید پیش از رفتن به خانه، مدتی را در مرکز مراقبتهای ویژه نوزادان بگذرانند.

پره اکلامپسی:

عارضه ای است که علائم آن فشار خون بالا و وجود پروتئین در ادرار می باشد. این عارضه تقریبا در ۱۰ تا ۱۵ درصد از خانمهایی که دوقلو حامله هستند رخ می دهد، یعنی شیوع این عارضه در این دسته، تقریبا دو برابر خانمهایی است که تنها یک جنین در شکم دارند. همچنین بروز این حالت در خانمهایی که چندقلو حامله هستند، زودتر رخ می دهد. بعلاوه هنگامی که این حالت در خانمهایی که چندقلو حامله هستند بروز می کند، به احتمال زیاد شدیدتر بوده، می تواند بر اندامهای مختلف اثر بگذارد و مشکلات جدی یا حتی خطرناک و کشنده ای نیز ایجاد کند.

دیابت حاملگی:

بروز این عارضه در خانمهایی که بیش از یک جنین در شکم دارند، شایعتر به نظر می رسد. در صورتی که شما به دیابت حاملگی مبتلا شوید، پزشک به دقت شما را تحت نظر می گیرد. شما به احتمال زیاد خواهید توانست با استفاده از رژیم غذایی مناسب و یک برنامه ورزشی (و نیز استفاده از انسولین در صورت لزوم)، سطح قند خون خود را کنترل کنید. در صورتی که دیابت به خوبی کنترل نشود، می تواند پیامدهای جدی برای شما و فرزندانتان داشته باشد.

جداشدگی جفت:

در این عارضه، جفت پیش از زایمان از دیواره رحم جدا می شود؛ که احتمال بروز این مشکل نیز در خانمهایی که بیش از یک فرزند در شکم دارند، بیشتر است. این عارضه ممکن است در هر مقطعی در نیمه دوم حاملگی رخ دهد و ممکن است موجب بروز مشکلات رشدی، زایمان زودرس، یا حتی مرده زایی شود.در بارداریهای چندقلویی، بروز این عارضه پس از زایمان طبیعی نوزاد اول، بسیار شایع است. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است لازم باشد که نوزاد یا نوزادان بعدی بلافاصله با جراحی سزارین به دنیا بیایند.

سندرم انتقال خون بین جنین ها:

این عارضه نیز یک مورد نادر ولی بسیار جدی است که در دوقلوهای همسان رخ می دهد، هنگامی که خون از طریق جفت مشترک از یک کودک به کودک دیگر انتقال پیدا می کند.

تقریبا ۱۵% از دوقلوها به این سندرم دچار می شوند. معمول درمان این عارضه با تخلیه مایع آمنیوتیک از کیسه آب کودکی که خون اضافی را دریافت کرده است، انجام می شود. در حدود ۶۰% از موارد، این درمان موثر بوده و موجب نجات جان کودک می شود (که این میزان، ۲ تا ۳ برابر بیشتر از حالتی است که از این درمان استفاده نشود).

آیا من باید استراحت مطلق داشته باشم؟

پزشک ممکن است استراحت مطلق را برای شما تجویز کند، خصوصا اگر عوارضی همچون زایمان زودرس در شما بروز کند. دلیل محکمی وجود ندارد که استراحت مطلق بتواند از زایمان زودرس در خانمهایی که چندقلو حامله هستند جلوگیری کند، اما شواهدی وجود دارد که نشان می دهد این کار می تواند وزن زمان تولد نوزادان را بهبود بخشد. در صورتی که این کار توسط پزشک به شما توصیه شد، می توانید از او بخواهید که درباره مزایا و معایب آن با شما صحبت کند.

همچنین، کارهایی را که می توانید انجام دهید و کارهایی را که نباید انجام دهید و همچنین مدت زمان مربوط به این کارها را بپرسید. استراحت مطلق می تواند معانی مختلفی داشته باشد: از کاهش میزان فعالیت تا استراحت دائمی در تختخواب و خارج نشدن از آن به هیچوجه! حتی اگر دوران حاملگیِ شما با آرامش در حال طی شدن است، اکثر پزشکان و ماماها توصیه می کنند که از اوایل سه ماهه سوم حاملگی، فعالیت بدنی خود را کاهش داده و به خودتان سخت نگیرید.

فهرستی از سوالات را در زمینه استراحت مطلق آماده کنید تا در هنگام مراجعه به پزشک، دقیقا بدانید که چه چیزی می خواهید بپرسید.

احتمال اینکه من یک یا چند تا از بچه ها را از دست بدهم چقدر است؟

در یک بارداری دوقلو، ممکن است یکی از نوزادها در اوائل حاملگی سقط شود در حالی که مشکل خاصی برای نوزاد دوم پیش نیاید. این اتفاق برایِ حدود ۲۰% از همه دوقلوها می افتد. اگر سه قلو حامله باشید، به احتمال ۴۰% یک یا تعداد بیشتری از نوزادان را در نیمه اول حاملگی از دست خواهید داد.

در دورانی که سونوگرافی وجود نداشت، این سقط جنینها در اکثر موارد به نظر نمی رسیدند. تنها نشانه این موارد هم خونریزی مهبلی بود و جنین یا جنین های باقیمانده نیز معمول به صورت طبیعی رشد می کردند.مرده زایی (از دست دادن یک بچه پس از بیست هفتگی) در خانمهایی که چندقلو حامله هستند، اندکی شایعتر است؛ اما به هر حال، این عارضه نادر است. مرده زایی تنها در ۱ تا ۲ درصد از دوقلوها و سه قلوها مشاهده می شود، که این مقدار در خانمهایی که تنها یک کودک در شکم دارند در حدود ۰.۵ درصد است .

برخی از کودکان در انتهای دوران بارداری می میرند و زایمان آنها همراه با کودکی که زنده مانده است، انجام می شود. در مواردی نادر، هنگامی که یکی از دوقلوها مرده است، جنین مرده می تواند چندین هفته پیش از کودک زنده از رحم خارج شود.اگر دوقلوهای همسان در شکم داشته باشید که از یک جفت به صورت مشترک استفاده می کنند، از دست دادن یکی از آنها پس از هفته بیستم می تواند برای کودک دیگر نیز بسیار خطرناک باشد.

در صورتی که کودکانی که در شکم دارید از جفت مشترک استفاده نمی کنند، کودک باقیمانده به احتمال زیاد به صورت طبیعی رشد خواهد کرد.در هر حالت، پزشک شما به احتمال زیاد نظارت دائمی بر وضعیت سلامت شما و جنین ها خواهد داشت. اگر کودک باقیمانده با مشکل جدی مواجه نباشد، معمولا دلیلی برای القای زایمان بطور پیش از موعد وجود ندارد.

من برای کاهش احتمال بروز مشکلات مختلف، چه کار می توانم بکنم؟

هر چند بسیاری از عوارض مربوط به حاملگی دوقلوها ربط چندانی به رفتار و سبک زندگی شما ندارند، اما اگر دوقلو حامله بودن شما در همان اوائل مشخص و تائید شود، پزشک یا مامای شما زمان بیشتری برای شناسایی و درمان عوارضی که ممکن است رخ دهند در اختیار خواهد داشت.سعی کنید اطلاعات بیشتری در مورد شایعترین عوارض و خطرات مربوط به حاملگی دوقلوها به دست آورید، اما لازم نیست دائما به مشکلاتی که فقط "ممکن است" رخ دهند فکر کنید. نشانه های زایمان زودرس را بشناسید. اطمینان حاصل کنید که مواد غذایی و همینطور مایعات و آب کافی مصرف می کنید. نهایتا، در همه نوبتهای معاینات و مراقبتهای دوران حاملگی به دیدار پزشک بروید و اطمینان حاصل کنید که دستورات و راهنماییهای پزشک خود را به دقت رعایت می کنید.