آموزش اخلاق به کودکان، چگونه؟

بسیاری از والدین گمان می کنند نیازی نیست به کودکان در سنین پیش از دبستان اصول و ارزش های مهم اخلاقی و انسانی آموخته شود چون آنها کم سن و سال هستند و درک این مسائل برایشان دشوار است یا اینکه آموختن این مسائل را به آموزگاران واگذار می کنند. امروزه بیشتر والدین با فرزندانشان طوری رفتار می کنند که گویی فقط آنها در دنیا اهمیت دارند و بر همه مقدم هستند.

در حالی که این یکی از بزرگترین اشتباهاتی است که والدین در ارتباط با فرزندانشان مرتکب می شوند و در آینده حتی خودشان نیز گرفتار عواقب چنین رفتار نادرستی خواهند شد. فرزندان شما از لحظه تولد از قدرت فهم و درک برخوردارند و از همان لحظه ورود به دنیا باید تربیت شوند.

آموزش اخلاق به کودکان

شاید برای بسیاری از پدر و مادرها عجیب باشد که بخواهند ارزش ها و برخی اصول اخلاقی را به کودکان خردسال خود آموزش دهند. اما باید بدانید آموزش اخلاق به کودکان از همان دوران کودکی به آن ها کمک می کند تا در بزرگسالی، زندگی سالم تر و شاداب تری داشته باشند. همچنین کودکان با اخلاق در زمان تجربه بحران نوجوانی، کمتر به سمت انحرافات کشیده می شوند. در ادامه به برخی از روش های آموزش اخلاق به کودکان اشاره خواهیم کرد.

آموزش پشتکار داشتن و ثابت قدم بودن به بچه ها

۱- کودکان رفتار شما را تقلید می کنند

کودکان شما را الگو قرار می دهند و از رفتار و طرز صحبت شما تقلید می کنند. بنابراین بدون اینکه چیزی به او بگویید رفتار خوبی با دیگران داشته باشید مثلا می توانید از کلمات محبت آمیز استفاده کنید. کودکان آن طوری که شما می خواهید رفتار نمی کنند، بلکه بیشتر سعی می کنند با شما همانند سازی کرده و شبیه خودتان شوند در نتیجه به جای نصیحت کردن سعی کنید به رفتارهای خودتان دقت بیشتری داشته باشید و به یاد بسپارید که کودکان تا حد زیادی بازتاب رفتارهای خودتان هستند.

۲- کودکان را به راستگویی تشویق کنید

آموزش صداقت به کودکان از جمله مهم ترین اصولی است که باید به کودک منتقل شود. شما کودک را به هر چیزی که تشویق کنید او آن را خوشایند و مخالف آن را نامطلوب می داند. برای مثال هنگامی که کودکان را به راستگویی تشویق می کنید، او از دروغگویی و افراد دروغگو بیزار می شود. برای تشویق کردن کودک لازم نیست حتما جایزه خاصی را برایش در نظر بگیرید. گاهی اوقات یک لبخند ساده، گفتن جملات تحسین کننده و افتخار کردن به فرزند به خاطر راستگویی و صداقت به تنهایی برای تقویت کودک کافی است.

۳- آموزش اخلاق به کودکان حتی با شکرگزاری از نعمت ها

به کودکان یاد بدهید در قبال نعمت هایی که خداوند به آن ها داده شکرگزار باشند. در واقع آنچه اهمیت دارد این است که کودک به موضوعات ارزشمندی نظیر سلامتی یا داشتن خانواده خوب بیشتر توجه کند و آن ها را به عنوان بدیهیات زندگی در نظر نگیرد. این امر علاوه بر رشد اخلاقی به سلامت روان کودک نیز کمک می کند و میزان رضایتمندی او را از زندگی بالا می برد.

۴- زندگی شاد همراه با نگرشی مثبت

والدین می توانند به کودک آموزش دهند که با استفاده از جملات مثبت در طی روز افکار مثبت را فرا بخوانند و از منفی بافی رهایی یابند. این مسئله به کودکان کمک می کند تا بتوانند به سمت خودشکوفایی پیش بروند و از دغدغه های سطحی زندگی فاصله بگیرند. افرادی که به سمت خودشکوفایی پیش می روند و نگرش مثبتی دارند به دلیل داشتن ارتباطات سالم با دیگران معمولا از نظر اخلاقی نیز وضع بهتری نسبت به دیگران خواهند داشت چرا که رشد علاقه اجتماعی در وجود آن ها باعث می شود که آن ها بخواهند موارد اخلاقی را بیشتررعایت کنند. برای مثال آن ها اغلب تمایل دارند که به دیگران یاری برشانند و از آزار اطرافیان خودداری نمایند.

۵- منحصر به فرد بودن هر فرد

هر شخصی افکار و باورهای خودش را در ذهن دارد و می تواند طبق باورهایش منحصر به فرد باشد. هیچ کس در دنیا شبیه هم نیست. با استفاده از این عنوان به کودک آموزش دهید که استعداد و توانایی هر شخصی متفاوت است پس نباید خودش را با کسی حتی خواهر و برادرش مقایسه کند. اگر کودکتان خودش را با دیگری مقایسه کرد، سعی نکنید با بی اهمیت جلوه دادن و یا کوچک کردن دیگری به فرزندتان احساس خوبی دهید، بلکه مثلا می توانید او را با دیروز و امروز خودش مقایسه کنید و یا به آن چه که خواسته قلبی اوست بپردازید.

آموزش منحصر به فرد بودن به کودک کمک می کند تا بفهمد هرکس شرایط خاصی در زندگی دارد و در نتیجه نمی توان به سادگی در مورد دیگران قضاوت کرد. این مسئله باعث می شود کودک همدلی بیشتری را در خود پرورش دهد و تلاش کند دنیا را از دریچه چشم دیگران بنگرد.

۶- اشتباهات دیگران را ببخشند

بخشیدن دیگران یکی از اصول مهم آموزش اخلاق به کودکان است. هر فردی در طول زندگی اشتباهاتی می کند که شاید به دیگران صدمه بزند. والدین می توانند از همان دوره کودکی بخشش را به آن ها بیاموزند تا در بزرگسالی انسان بهتری شوند. درحقیقت بخشیدن دیگران از فشار روانی کم می کند و به آرامش کودک اضافه می شود.

در این زمینه لازم است که به فرزندتان بیاموزید بخشش به معنای نادیده گرفتن بدرفتاری دیگران یا زیر پا گذاشتن احساسات خود نیست. بخشش تنها به معنای رها کردن احساسات خصومت و کینه ایست که در بلند مدت می توانند از نظر روانی ما را تحت فشار بگذارند و منجر به پریشانی های زیادی شوند. در نتیجه کودک یاد می گیرد در کنار جرات ورزی و توانایی برای گرفتن حق و حقوق خود از دیگران احساسات منفی را رها کند و دیگران را به خاطر اشتباهاتشان ببخشد.

۷- آموزش عدالت به کودکان

عدالت یکی دیگری از مفاهیم اخلاقی بسیار مهمی است که کودکان باید در مورد آن آموزش ببینند. البته آن ها از همان سال های ابتدایی می توانند بی عدالتی ها را تشخیص داده و در برابر آن واکنش نشان دهند. با این حال درک یک کودک ۳ ساله، ۵ ساله و ۱۴ از عدالت با یکدیگر تفاوت دارد. برای مثال کودکان کم سن و سال به دلیل خودمحوری بالا تنها برای خود به دنبال اجرای عدالت هستند. در واقع آن ها دوست ندارند که نسبت به دیگران پاداش و خدمات کم تری را دریافت کنند اما در عین حال نسبت به اجرای بی عدالتی در حق دیگران بی توجه هستند!

در این شرایط والدین وظیفه دارند مزایای رعایت عدالت در سطح کلان را به زبان ساده و متناسب با سن کودک به او آموزش دهند و کمک کنند تا فرزندشان بتواند به خودی خود و فارغ از منافع شخصی ارزشمندی این مفهوم را درک نماید.

۸- نشان دادن تأثیر رفتارهای کودک بر دیگران

یکی از کارهای بسیار مهمی که باید در زمینه آموزش اخلاق به کودکان انجام دهید این است که او را از پیامدهای رفتارش آگاه کنید. برای مثال برایشان توضیح دهید که بدرفتاری کردن با دیگران چه تأثیری روی آن ها می گذارد و به بروز چه احساساتی می انجامد. این کار کمک می کند که کودک قابلیت بالاتری برای همدلی با دیگران داشته باشد و تلاش کند تا منافع شخصی اش را در تضاد با دیگران قرار ندهد. در واقع کودک یاد می گیرد که خوشحالی او نباید به بهای رنجش دیگران تمام شود. این مسئله کمک می کند تا در کنار یادگیری مفاهیم اخلاقی، مهارت های زندگی را نیز فراگیرد.

۹- احترام گذاشتن به دیگران از اصول آموزش اخلاق به کودکان

نیاز به احترام یکی از نیازهای اساسی همه انسان هاست که می تواند اساس ویژگی های روانشناختی مهمی نظیر اعتماد به نفس را تشکیل دهد. برای آنکه احترام گذاشتن به دیگران را به فرزندتان یاد بدهید لازم است که پیش از هر چیز خودتان به او احترام بگذارید و این نیاز درونی فرزندتان را برآورده نمایید. استفاده از کلمات مؤدبانه ای نظیر "لطفاً" و "خواهش می کنم" هنگام داشتن درخواست از کودک و صدا زدن او به شیوه ای محترمانه و محبت آمیز به او می آموزد که در ارتباط با دیگران همانند شما رفتار کند و اصول مرتبط با احترام را رعایت کند. والدینی که در حضور فرزندشان از کلمات غیر مؤدبانه استفاده می کنند یا برای او به خاطر کودک بودن همانند دیگران ارزش قائل نیستند نمی توانند انتظار داشته باشند که فرزندشان در ارتباط با دیگران رفتار محترمانه ای داشته باشد.

۱۰- آموزش دادن به کودک در مورد لزوم عذرخواهی

بسیار اهمیت دارد که به فرزندتان بیاموزید در صورت انجام رفتار اشتباه شجاعت عذرخواهی را داشته باشد و آن را ضعیف نپندارد. این کار باعث می شود که فرزندتان در قبال رفتارهای خود مسئولیت بیشتری احساس کند و در نتیجه اخلاق مدارتر باشد. البته برای آموزش عذرخواهی به کودک هرگز او را مجبور به انجام رفتارهایی نکنید که باعث احساس تحقیر و سرزنش در او شوند. آموزش گفتن جملات ساده ای نظیر "ببخشید" و "به خاطر کارم معذرت می خواهم" برای کودک کفایت می کند.