برای سرفه کودکان چی خوبه؟ (علل، انواع و درمان)

سرفه یکی از شایع‌ترین علائم در کودکان است و می‌تواند ناشی از دلایل ساده یا مشکلات پزشکی جدی‌تر باشد. در بسیاری از موارد، والدین برای مراقبت از کودک و مدیریت صحیح علائم، از خدمات پرستار کودک استفاده می‌کنند تا به‌موقع تغییرات وضعیت تنفسی یا علائم هشداردهنده را تشخیص دهند. سرفه می‌تواند کوتاه‌مدت، مزمن، خشک، خلط‌دار، شبانه یا ناشی از آلرژی باشد و هر نوع آن نیازمند ارزیابی دقیق است تا درمان مناسب صورت گیرد. در این مقاله، به بررسی علل مختلف سرفه در کودکان، انواع سرفه، زمان مراجعه به پزشک و روش‌های درمان خانگی و پزشکی می‌پردازیم.

شایع‌ترین علل سرفه زیاد در کودکان

• عفونت‌های ویروسی: اکثر سرفه‌های کودکان ناشی از عفونت‌های ویروسی دستگاه تنفسی فوقانی مانند رینوویروس، ویروس سنسیشیال تنفسی (RSV) و ویروس آنفولانزا هستند. این عفونت‌ها موجب التهاب و تحریک گلو و راه‌های هوایی می‌شوند و در نتیجه سرفه ایجاد می‌کنند. معمولاً این نوع سرفه‌ها خودبه‌خود ظرف ۷ تا ۱۴ روز بهبود می‌یابند.

• عفونت‌های باکتریایی: عفونت‌هایی مثل برونشیت باکتریایی یا پنومونی ممکن است سرفه شدید و طولانی‌مدت ایجاد کنند. علائم همراه شامل تب، بی‌حالی و کاهش اشتها هستند و معمولاً نیاز به درمان آنتی‌بیوتیکی دارند.

• آسم: در کودکان مبتلا به آسم، سرفه معمولاً خشک و تکراری است و اغلب در شب یا هنگام فعالیت شدید می‌شود. سرفه آسمی معمولاً با خس‌خس، تنگی نفس و احساس فشار در قفسه سینه همراه است.

• آلرژی‌ها: آلرژی‌های فصلی یا حساسیت به گردوغبار، حیوانات خانگی یا کپک می‌تواند باعث سرفه مزمن و بدون خلط شود. این نوع سرفه معمولاً با عطسه، اشک‌ریزی چشم‌ها و گرفتگی بینی همراه است.

• رفلاکس معده(GERD) : اسید معده به مری می‌تواند مسیرهای هوایی را تحریک کند و سرفه شبانه یا صبحگاهی ایجاد نماید. این نوع سرفه معمولاً با سوزش معده یا تغییر عادات غذایی همراه است.

انواع سرفه در کودکان و روش تشخیص

۱. صدای سرفه: صدای سرفه یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها در ارزیابی بالینی است:

• سرفه خشک: معمولاً نشانه تحریک یا التهاب مسیرهای تنفسی فوقانی است و در عفونت‌های ویروسی یا حساسیت‌های آلرژیک دیده می‌شود. این نوع سرفه غالباً بدون خلط است و ممکن است شب‌ها تشدید شود.

• سرفه خلط‌دار: معمولاً نشان‌دهنده عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی پایین‌دست دستگاه تنفسی (مانند برونشیت یا پنومونی) است. رنگ و غلظت خلط می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره نوع عفونت بدهد؛ مثلاً خلط سبز یا زرد اغلب با عفونت باکتریایی همراه است.

• سرفه پارس‌گونه: صدای بلند و شبیه پارس سگ که معمولاً با گرفتگی تارهای صوتی و التهاب حنجره همراه است. این نوع سرفه اغلب در کودکان زیر ۶ سال دیده می‌شود و می‌تواند باعث مشکلات تنفسی شود.

• خس‌خس یا ویژینگ: صدایی شبیه سوت هنگام بازدم، که اغلب با آسم یا اسپاسم برونش‌ها همراه است. تشخیص این نوع صدا به پزشک کمک می‌کند تا احتمال مشکلات مزمن تنفسی را بررسی کند.

۲. زمان بروز سرفه: زمانی که سرفه در طول روز اتفاق می‌افتد، شاخص مهم دیگری برای تشخیص است:

• سرفه شبانه: معمولاً با آلرژی‌ها، آسم یا رفلاکس معده به مری مرتبط است. افزایش شدت سرفه در شب می‌تواند به دلیل خوابیدن کودک و تغییر موقعیت سر باشد که جریان ترشحات و تحریک مسیرهای هوایی را تشدید می‌کند.

• سرفه صبحگاهی: ممکن است به دلیل تجمع مخاط در طول شب یا قرار گرفتن کودک در محیط آلوده باشد. همچنین در کودکان سیگاری یا در معرض دود سیگار، سرفه صبحگاهی شایع است.

• سرفه مداوم یا روزانه: معمولاً نشانه عفونت‌های حاد یا مزمن است و نیازمند بررسی دقیق‌تر برای شناسایی علت زمینه‌ای است.

سرفه خشک در کودکان

سرفه خشک به سرفه‌ای گفته می‌شود که بدون تولید خلط است و معمولاً ناشی از تحریک گلو یا آلرژی است. این نوع سرفه ممکن است باعث بی‌خوابی شبانه و تحریک پذیری کودک شود، بنابراین مراقبت دقیق والدین ضروری است.

• علل شایع: ویروس‌های سرماخوردگی، آلرژی‌ها، آسم، تحریک ناشی از هوای خشک

• علائم همراه: احساس خارش یا سوزش در گلو، بدون تب یا ترشحات شدید بینی

• روش‌های درمان: استفاده از دستگاه بخور، مرطوب کردن هوا، مصرف مایعات گرم، بالا نگه داشتن سر کودک هنگام خواب، اجتناب از دود سیگار و آلرژن‌ها.

سرفه خلط‌دار یا مرطوب در کودکان

سرفه خلط‌دار در کودکان معمولاً ناشی از تجمع موکوس یا خلط در راه‌های تنفسی است و اغلب با عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی همراه است.

علل شایع سرفه خلط‌دار

• برونشیت: التهاب برونش‌ها که باعث تولید بیش از حد خلط می‌شود. کودکان مبتلا ممکن است شب‌ها سرفه‌های شدیدتر و خس‌خس داشته باشند.

• سینوزیت: عفونت یا التهاب سینوس‌ها می‌تواند منجر به تخلیه خلط به پشت گلو و تحریک سرفه شود.

• ذات‌الریه (پنومونی): عفونت ریه‌ها که معمولاً با تب بالا، سرفه مداوم و خلط غلیظ زرد یا سبز همراه است.

• ویروسRSV (Respiratory Syncytial Virus) : عفونت رایج در کودکان که موجب التهاب راه‌های هوایی و تولید خلط می‌شود. این ویروس به ویژه در نوزادان و کودکان زیر ۲ سال می‌تواند باعث مشکلات تنفسی جدی شود.

علائم همراه سرفه خلط دار

سرفه خلط‌دار غالباً با علائم دیگری همراه است که می‌تواند شدت و نوع عفونت را نشان دهد:

• تب: نشانه پاسخ سیستم ایمنی به عفونت.

• ضعف و بی‌اشتهایی: کاهش انرژی و تمایل کمتر به غذا خوردن در کودکان.

• رنگ خلط: معمولاً زرد یا سبز که می‌تواند نشان‌دهنده عفونت باکتریایی یا ویروسی باشد.

• خس‌خس یا تنفس سریع: به ویژه در کودکان خردسال، می‌تواند علامتی از انسداد جزئی راه‌های هوایی یا مشکلات ریوی باشد.

روش‌های درمان

درمان سرفه خلط‌دار باید با توجه به شدت علائم و سن کودک انجام شود:

• مصرف مایعات کافی: آب و سوپ گرم می‌تواند خلط را رقیق کند و تسهیل در دفع آن ایجاد کند.

• داروهای ضدتب و ضد التهاب: برای کاهش تب و التهاب مسیرهای تنفسی تحت نظر پزشک.

• آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد اسپاسم: در موارد عفونت باکتریایی یا اسپاسم شدید، تنها با تجویز پزشک و دوز مناسب برای کودکان استفاده می‌شوند.

سرفه ناشی از آلرژی در کودکان

سرفه ناشی از آلرژی در کودکان معمولاً به دلیل تحریک مسیرهای تنفسی ایجاد می‌شود و می‌تواند به شکل سرفه خشک یا مرطوب ظاهر شود.

علائم سرفه آلرژیک در کودکان

سرفه ناشی از آلرژی معمولاً با نشانه‌های دیگری همراه است که به شناسایی علت آلرژی کمک می‌کنند:

• عطسه مکرر و پشت سر هم: یکی از نشانه‌های کلاسیک آلرژی فصلی یا تحریک محیطی.

• خارش چشم و بینی: نشانه تحریک مخاط و پاسخ سیستم ایمنی به آلرژن‌ها.

• سرفه شبانه یا صبحگاهی: تحریک در زمان خواب یا صبح زود که اغلب با خواب آشفته یا بی‌خوابی کودک همراه است.

• عدم وجود تب: برخلاف عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی، سرفه آلرژیک معمولاً با تب همراه نیست، که این موضوع به تشخیص صحیح کمک می‌کند.

سرفه طولانی ‌مدت (مزمن) در کودکان

سرفه مزمن یا طولانی‌مدت در کودکان به حالتی گفته می‌شود که بیش از ۳ هفته ادامه داشته باشد. این نوع سرفه معمولاً نشانه‌ای از مشکل زمینه‌ای در مسیرهای تنفسی یا دستگاه گوارش است و نمی‌توان آن را به سادگی درمان کرد. توجه به مدت زمان سرفه و علائم همراه، نقش مهمی در تشخیص علت و روش درمان دارد.

روش‌های درمان و مدیریت سرفه مزمن کودکان

• درمان دارویی: بر اساس نوع سرفه و علت زمینه‌ای، پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب، اسپری‌های برونکودیلاتور، آنتی‌هیستامین یا داروهای کنترل رفلاکس تجویز کند.

• مدیریت محیطی: کاهش تماس با آلرژن‌ها، حفظ رطوبت مناسب هوا و تمیز نگه داشتن محیط زندگی برای کاهش تحریک مسیرهای تنفسی ضروری است.

• پیگیری دقیق علائم توسط والدین: ثبت زمان و شدت سرفه، علائم همراه و پاسخ به درمان به پزشک کمک می‌کند تا روند درمان بهینه شود.