غلظت طبیعی اسپرم، چقدر باید باشد؟

دکتر محمدرضا صفری‌نژاد: براساس آمار، حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد زوج‌ها نابارور هستند و علت ناباروری در ۵۰ درصد موارد، مربوط به زنان و ۵۰ درصد بقیه مربوط به مردان است. از طرفی، علت ناباروری مردان اختلال در کمیت یا کیفیت اسپرم‌هاست. متاسفانه در تعدادی از مردان نابارور تعداد اسپرم‌ها صفر است که به آن آزواسپرمی گفته می‌شود. این مردان نیاز به اقدامات تشخیصی و درمانی خاص دارند و بسیاری از آنها نیز با اقدامات درمانی مناسب بچه‌دار می‌شوند.

طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی برای این‌که یک مرد قدرت باروری داشته باشد، خصوصیات آزمایش تجزیه منی وی بایداین گونه باشد:

-حداقل تعداد اسپرم‌ها ۲۰ میلیون در یک میلی‌لیتر منی باشد.

-حداقل ۵۰ درصد اسپرم‌ها شکل طبیعی داشته باشند.

-حداقل ۳۰ درصد اسپرم‌ها حرکت پیش رونده سریع و رو به جلو داشته باشند.

همه بیماران مرد مبتلا به آزواسپرمی (تعداد اسپرم صفر) نابارور مطلق نیستند و عده‌ای از آنها را می‌توان درمان کرد. به این ترتیب حتی با روش طبیعی بچه دار می‌شوند. یک درصد مردان و ۲۰ درصد مردان نابارور مبتلا به آزواسپرمی هستند؛ یعنی از هر پنج مرد نابارور، یک نفر آزواسپرمی دارد که به سه گروه بزرگ تقسیم می‌شود؛ علل قبل از بیضه، علل بیضه‌ای و علل بعد از بیضه.

علل قبل از بیضه

تولید هورمون مردانه (تستوسترون) تحت کنترل هورمون LH و تولید اسپرم تحت کنترل هورمون FSH است و هر دو هورمون از غده هیپوفیز ترشح می‌شوند. اگر بنا به هر دلیل، غده هیپوفیز هورمون FSH ترشح نکند، مرد مبتلا به کاهش تعداد اسپرم و در مواردی مبتلا به آزواسپرمی می‌شود. در این بیماران اگر این هورمون را تجویز کنیم، بیضه‌ها شروع به تولید اسپرم خواهند کرد. البته هورمون تستوسترون اثر مهاری بر غده هیپوفیز دارد و اگر در فردی که به آن نیاز ندارد تزریق شود، نه‌تنها سبب مهار هیپوفیز و ایجاد آزواسپرمی می‌شود بلکه در درازمدت سبب تحلیل رفتن بیضه‌ها (آتروفی بیضه) خواهد شد. این همان اتفاقی است که در ورزشکاران و افرادی می‌افتد که برای بدنسازی از هورمون تستوسترون استفاده می‌کنند.

علل بیضه‌ای

در علل بیضه‌ای به علت بیماری خود بیضه اسپرم تولید نمی‌شود! مثلا اگر بیضه دچار عفونت اریونی شود، تحلیل می‌رود و از بین می‌رود و اگر دوطرفه باشد، فرد مبتلا دچار آزواسپرمی خواهد شد. سایر علل که سبب آسیب به تولید اسپرم توسط بیضه‌ها می‌شود، عبارتند از: پرتودرمانی، شیمی‌درمانی، استفاده از بعضی داروها و ضربه به بیضه‌ها. فهرست این بیماری‌ها بسیار طولانی است و گاه با تجویز دارو می‌توان تولید اسپرم را تحریک کرد.

علل بعد بیضه‌ای

وقتی اسپرم در بیضه تولید شد، باید توسط راه‌های منی بر از بیضه خارج شود. هر گونه انسداد در این راه‌ها سبب می‌شود اسپرم داخل بیضه بماند و نتواند خارج شود و تعداد اسپرم مایع منی صفر خواهد بود. در بررسی مردی که با آزواسپرمی به پزشک مراجعه کرده، اولین قدم آن است که تشخیص داده شود آزواسپرمی انسدادی است یا غیرانسدادی، چون درمان آنها متفاوت است. علل قبل از بیضه و علل بیضه‌ای سبب آزواسپرمی غیرانسدادی، اما علل پس از بیضه سبب آزواسپرمی انسدادی می‌شود.